ابوجعفر اشناس

ابوجعفر (اشناس)؛ (مرگ در ۸۴۴ م. /۲۳۰ ه. ق)[1] از سرداران ترک دوره عباسی بود که در دوران معتصم وارد دستگاه خلافت شد و از ۲۱۹ تا ۲۳۰ ه. ق والی مصر بود.[2] بنا به نظر بعضی، اشناس به دستور معتصم شربت مسمومی را به امام محمد التقی می‌نوشاند که باعث مرگ او می‌شود.[3]

ریشه

ریشه کلمه اشناس احتمالاً ایرانی است. افندی می‌گوید ضبط مشهور در این کلمه به ضم اول است، اما بعضی از افاضل آن را به فتح اول [یعنی اَشناس] نیز آورده‌اند. مؤلف اعیان الشیعه حدس زده که «اشناس» صورت دیگری از کلمه «شناس» باشد. دلیل دیگر بر ایرانی بودن این کلمه این است که به نوشته ابوالفضل بیهقی نام افشین، «اشناس» بوده‌است،[4] که البته این نظر مخالفان نامداری هم دارد.[5] در کتاب تاریخ الأمم والملوک (تاریخ طبری)، ذیل وقایع سال ۲۰۲ هجری در مورد نام ابوجعفر اشناس اینطور روایت شده که معتصم، که در آن زمان هنوز شاهزاده بوده و به خلافت نرسیده بوده، در زمان جنگ با خوارج هدف یک تیرانداز قرار می‌گیرد که یکی از غلامان ترک با انداختن خود جلوی تیر به تیرانداز می‌گوید مرا اشناس (مرا بشناس). از آن زمان به بعد، معتصم نام این غلام ترک را اشناس می‌گذارد[6][7]

زندگی‌نامه

اشناس در زمان معتصم در جنگ عموریه حضور مؤثری داشت. معتصم در این جنگ کل نیروی خود را دو قسمت نمود که یک قسمت کوچکتر ده هزار نفره تحت فرمان افشین سردار ایرانی قرار گرفت که با امیرعمرالاقصی و سربازان ارمنی واسپوراکان پیوستند و بعداً تئوفیلوس امپراتور روم را در جنگ انزن شکست دادند و قسمت بزرگتر را خود به سوی کاپادوکیه و دروازه‌های کیلیکیه هدایت کرد که فرماندهی پیش قراوالان سپاه خلیفه با اشناس، جناح راست با ایتاخ، جناح چپ با جعفر ابن دینار الخیاط و قلب سپاه با عجیف ابن انبسه بود که دو سپاه در آنکارا بهم ملحق می‌شدند و به سمت عموریه می‌رفتند.[8][9]

معتصم اشناس را ولایت و قدرت داد تا از طرف خلیفه هر کس را بخواهد امارت دهد از آن زمان به بعد بر منابر برایش دعا می‌کردند، در حالی که قبلاً دعا اختصاص به خلفا داشت. در ایام خلافت واثق اشناس به حکومت بغداد منصوب شد و دامنه قدرت و نفوذش تا آخرین نقطه نفوذ خلافت در مغرب پیش رفت و گسترش یافت و امور این نواحی به دست او سپرده شد و بدون مراجع به خلیفه هر که را می‌خواست بکار می‌گماشت و هر که را نمی‌خواست بر کنار می‌کرد و در تمام امور مملکت مبسوط الید بود و به نشانه حسن نیت، خلیفه دو گردن آویز از جواهرات را به گردن او آویخته بود.[10]

معتصم پس از سرکوب بابک بدست افشین، اُتْرُجه دختر اشناس را به عقد حسن پسر افشین درآورد و مجلس باشکوهی برای عروسی این ۲ نفر تدارک دید.[11]

در زمان واثق، شورش‌هایی در شام و فلسطین روی داد؛ به همین دلیل او اشناس را به ولایت شام فرستاد؛ و بعدها مغرب و مصر را نیز به قلمرو حکمرانی وی افزود. اشناس در سال ۲۲۶ ه. ق امیر مکه و مدینه هم بود.[12]جلال‌الدین سیوطی در کتاب تاریخ الخلفاء (ص ۲۲۶) می‌نویسد

سیوطی آرد: در سال ۲۲۸ ه. ق. الواثق باللّه اشناس ترکی را به سلطنت برگزید و وی را دو شال جواهرنشان و تاج گوهرنشان ارزانی داشت و گمان می‌کنم واثق نخستین خلیفه‌ای بود که سلطانی تعیین کرد.[13]

و در ص ۲۳۹ آرد:

و در نخستین سال خلافت المعتز باللّه اشناس که واثق اورا به سلطنت برگزید، درگذشت و از خود پانصدهزار دینار بجای گذاشت.[13]

پانویس
  1. "نهر الذهب فی تاریخ حلب - کامِل الغَزِّی". کتابخانه مدرسه فقاهت. Retrieved 13 Oct 2014.
  2. علی‌اکبر دهخدا و دیگران، سرواژهٔ «اشناس»، لغت‌نامهٔ دهخدا (بازیابی در ٢٢ مهر ١٣٩٣).
  3. "شهادت امام محمد تقی جواد الائمه (علیه السلام)". سایت پژوهشکده باقر العلوم. Retrieved 13 Oct 2014.
  4. حسن یوسفی اشکوری (١١ اردیبهشت ١٣٧٦). «ابن اشناس». دانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ٢١ مهر ١٣٩٣.
  5. "BAYHAQĪ, ABU'L-FAŻL – Encyclopaedia Iranica". Encyclopædia Iranica (به لاتین). 15 Dec 1988. Retrieved 14 Oct 2014.
  6. Ṭabarī (1987). The reunification of the ʻAbbāsid Caliphate. Albany: State University of New York Press. p. ۶۸. ISBN 0-88706-057-9.
  7. "تاریخ الأمم والملوک ج8 - أبی جعفر محمد بن جریر الطبری". کتابخانه اینترنتی تبیان. 13 Oct 2014. Retrieved 13 Oct 2014.
  8. Treadgold 1988, pp. 297, 299; Vasiliev 1935, pp. 146, 148.
  9. Kiapidou 2003, Chapter 2.1.
  10. "زندگانی امام علی الهادی علیه السلام - ۱۳ -". مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن - کتابخانه معارف اسلامی. Retrieved 14 Oct 2014.
  11. "BĀBAK ḴORRAMI – Encyclopaedia Iranica". Encyclopædia Iranica. 15 Dec 1988. Retrieved 14 Oct 2014.
  12. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «أمراء وحکام المدینة المنورة (والیان و حاکمان مدینه)». در [[ویکی‌پدیای <span class="languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#555;">(عربی )</span>|دانشنامهٔ ویکی‌پدیای (عربی )]]، بازبینی‌شده در ۲۲ مهر ۱۳۹۳.
  13. "کتاب: تاریخ الخلفاء للسیوطی 3". islamicbook الکتاب الإسلامی (به عربی). Retrieved 14 Oct 2014.

منابع
  • Kiapidou, Irini-Sofia (۲۸ آوریل ۲۰۰۳). "Campaign of the Arabs in Asia Minor, 838". Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor. Athens: Foundation of the Hellenic World
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.