تیفوس اپیدمیک
تیفوس یک بیماری حاد تبدار ناشی از باکتری ریکتزیا و منتقله از حشرات آلوده است. این بیماری دارای سرایت فرد به فرد نیست. این عفونت ممکن است پوست، دستگاه عصبی مرکزی، لوله گوارش و عضلات را درگیر سازد.
| تیفوس | |
|---|---|
| Synonyms | camp fever, jail fever, hospital fever, ship fever, famine fever, putrid fever, petechial fever, epidemic louse-borne typhus,[1] louse-borne typhus[2] |
 | |
| جوش‌های ناشی از تیفوس اپیدمیک | |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| تخصص | بیماری عفونی (تخصص پزشکی) |
| آی‌سی‌دی-۱۰ | A75.1 |
| آی‌سی‌دی-9-CM | 080-083 |
| دادگان بیماری‌ها | 29240 |
| مدلاین پلاس | 001363 |
| ئی‌مدیسین | med/2332 |
| سمپ | D014438 |
به‌طور کلی چند نوع تیفوس داریم. تیفوس اپیدمیک یا شپشی که عامل آن ریکتزیا پرووازکی می‌باشد، شایعترین نوع تیفوس است که توسط شپش طی چرخش شپش-انسان به انسان منتقل می‌شود. همچنین تیفوس آندمیک یا تیفوس ککی یا تیفوس موشی که عامل آن ریکتزیا تیفی است، نوع دیگری از این بیماری است. در این بیماری عفونت سیستمیک و ضعف و خواب آلودگی شدید دیده می‌شود و تب به مدت دو هفته ادامه دارد. این بیماری بسیار شدید بوده و اغلب در افراد بالای 40 سال کشنده است. در طی اپیدمی‌ها میزان مرگ و میر بیماری 6-30 درصد می‌باشد.
عامل بیماری تیفوس اپیدمیک ریکتزیا پرووازکی (Rickettsia prowazekii) می‌باشد. در سیر این بیماری ریکتزیا توسط شپش همراه با خون خورده شده و وارد سلول‌های اپی‌تلیال شپش می‌شود. در آنجا به سرعت رشد و تکثیر نموده و پس از 4 روز باعث پاره شدن سلول‌های جدار معده شپش می‌شود. سپس ریکتزیا وارد حفره معده می‌شود و سرانجام به خاطر پاره شده سلول‌های جداره آن، به داخل هموسل (حفره عمومی بدن) وارد می‌شود. ریکتزیا همراه مدفوع شپش دفع می‌شود که مالیدن یا خاراندن این مدفوع روی زخم یا غشای مخاطی ضعیف (مانند ملتحمه چشم)و یا حتی استنشاق گرد مدفوع خشک شده باعث ابتلای انسان می‌شود. بنابراین انسان از طریق مدفوع یا شپش له شده به بیماری مبتلا می‌شود نه از طریق گزش شپش و انسان به عنوان مخزن بیماری تلقی می‌شود.
شپش آلوده پس از ۱۴-۱۰ روز به علت آلودگی میمیرد ولی ممکن است قدرت حیات ریکتزیا در شپش مرده تا هفته‌ها حفظ شود. در انسان میکرب می‌تواند بدون هیچگونه نشانه‌ای سال‌ها به صورت عفونت پنهانی باقی بماند . بیماری می‌تواند بعدها به شکل خفیف بروز کند .
در تیفوس شپشی بیماران در مرحله تب و احتمالاً ۲ تا ۳ روز بعد از طبیعی شدن درجه حرارت بدن قادر به آلوده کردن شپش هستند . شپشها معمولاً ۲-۶ روز بعد از خونخواری آلوده‌کننده هستند .
دلیل نام‌گذاری
در سال 1909 فردی به نام هاوارد ریکتز این میکروب را کشف کرد.در سال 1915 استانیلاوس پروازک درباره آن تحقیق کرد. هر دو دانشمند هم تیفوس گرفتند و به طرز وحشتناکی مردند.
علایم و درمان
علائم معمولاً تب، لرز، درد عضلانی، درد شکمی، سرفه، سردرد، بثورات پوستی ( راشهای قرمز) بدون اسکار، تهوع و استفراغ می‌باشد . درمان با آنتی بیوتیک‌هایی نظیر تتراسیکلینها مثل داکسی سیکلین یا کلرامفنیکل است . رعایت بهداشت فردی بسیار ضروری است .
جستارهای وابسته
منابع
- Rapini, Ronald P.; Bolognia, Jean L.; Jorizzo, Joseph L. (2007). Dermatology: 2-Volume Set. St. Louis: Mosby. p. 1130. ISBN 1-4160-2999-0.
- "Diseases P-T at sedgleymanor.com". Retrieved 2007-07-17.
- ویکی‌پدیای انگلیسی تیفوس اپیدمیک
- مهندس متولیان، سید علی. حشره‌شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران-۱۳۸۰