زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی (کتاب)
زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، کتابی پژوهشی است نوشتهٔ دکتر محمدامین ریاحی. این کتاب نخستین بار در سال ۱۳۶۹ در تهران به چاپ رسیده است.[1]
| نویسنده(ها) | محمدامین ریاحی |
|---|---|
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
| موضوع(ها) | زبان و ادب فارسی در آناتولی |
| گونه(های) ادبی | تألیف و پژوهش |
| ناشر | انتشارات اطلاعات |
تاریخ نشر | ۱۳۶۹ |
| گونه رسانه | کتاب |
| شمار صفحات | 320 |
| شابک | شابک ۹۷۸−۹۶۴−۴۲۳−۸۲۹−۱ |
در پیشگفتار کتاب آمده است: «سرگذشت پرفراز و نشیب زبان و فرهنگ ایرانی، در هر دیار جدا جدا باید به دقت مورد بررسی و شناخت قرار گیرد. حاصل کار از یک طرف رشته‌های دوستی و پیوند معنوی میان ما و همسایگان ما را استواری بیشتر خواهد بخشید. از طرف دیگر چهره فرهنگ جهانگیر دیرسال ایران، این پیر سرفراز قرون و اعصار را تابناک‌تر خواهد کرد. گوهرهای گمشده‌ای به بازار خواهد آمد که تحقیق در آنها و بهره جویی از آنها زبان و فرهنگ ما را غنی‌تر خواهد کرد و بر جلوه و جمال آن خواهد افزود. متون چندصد ساله چاپ نشده‌ای از مولویه و نوشته‌ها و سروده‌های فراموش شده دیگری که به صورت نسخ نادر خطی در گوشه کتابخانه‌ها انتظار می‌کشند تا به همت پژوهندگان زندگی از سر گیرند و جای شایسته خود را در مجموعه ادب فارسی بازیابند، از این شمارند.»[2]
فهرست فصل‌ها و بخش‌های کتاب
- پیشگفتار
- مقدمه: از کهن‌ترین روزگاران
- دروازه‌های روم گشوده می‌شود
- وضع فرهنگی و اجتماعی روم
- فارسی، زبان رسمی آسیای صغیر
- نخستین تألیفات فارسی در دیار روم
- اوج گسترش زبان فارسی در دوره سلجوقیان
- دیگر شاعران و نویسندگان آن عصر (کسانی چون محمد بن غازی ملطیوی، نظام‌الدین احمد ارزنجانی، مجدالدین ابی‌بکر، شمس‌الدین حمزه طغرایی، شمس‌الدین محمد اصفهانی وزیر، تاج‌الدین خلاطی و کمالی کامیار)
- شعر و ادب فارسی در دوره ایلخانان
- مولوی و ادبیات مولویه
- دیگر شاعران عصر ایلخانان (کسانی چون نظام‌الدین خورشید، ناصری، سیواسی، اوحدالدین کرمانی، فخرالدین عراقی، یوسفی ارزنجانی، سیف فرغانی، سعدالدین مسعود و ارغوان خاتون)
- متون منثور عصر ایلخانان
- از انقراض سلجوقیان تا فتح استانبول
- پس از فتح استانبول
- شاهنامه‌خوانی و شاهنامه‌سرایی (مواردی از قبیل غزانامه روم اثر کاشفی، خنکارنامه یا تواریخ آل عثمان اثر میرسیدعلی طوسی، مثنوی وقایع سلطان بایزید اثر عارف، سلیم‌نامه ادایی شیرازی، سلیم خان‌نامه، سلیم شاهنامه، سلیم‌نامه منثور، فتوحات سلیمانی، فتوحات جمیله، شاهنامه عارف یا سلیمان‌نامه از فتح‌الله عارف، غزای سلمانی، شاهنامه تاریخ سلطان سلیمان از عبدالله غباری، شهنامه سلیم دوم از لقمان آشوری ارموی، شهنشاهنامه مراد سوم، شاهنامه بهشتی، فتوح‌العجم، شهنشاهنامه یا مرآت عثمانی از صدرالدین شاهنامه بایزید دوم از فردوسی طویل)
- شعر فارسی در عصر محمد فاتح
- بایزید دوم و فارسی در عصر او
- سلیم اول و معاصرانش
- پس از جنگ چالدران
- سلیمان قانونی و معاصران او
- برخی دیگر از شاعران و نویسندگان (کسانی چون شیخ مکی خاکی، عبدالله بن حسین طالبی زنجانی، محمد پاشا، عبداللطیف افلاطون شیروانی، مصلح‌الدین مصطفی سروری، مصطفی چلبی، حلیمی شروانی، ابوالفضل منشی شیرازی، ابراهیم بن محمود، سیدمرشد یسوی، مصطفی گلیبولی‌لی، قاضی‌زاده مفتی، درویش پاشا، احمد حاتم افندی، ندایی کاشغری، فوزی موستاری)
- فارسی زبان رسمی نامه‌نویسی
- فرهنگ نویسی و شرح و ترجمه متون فارسی
- دستنویس‌های فارسی در دیار روم
- عمق تأثیر ادب فارسی در زبان و ادب ترکی
- زبان فارسی و تجدد ادبی در عثمانی
- تدریس فارسی در مدارس
- تأثیر فارسی در شعر دوره تنظیمات
- تأثیر ادب عثمانی در ادبیات جدید فارسی
- فارسی و زبان ترکی امروز ترکیه
- فهرست‌ها شامل برگزیده منابع، فهرست کسان، فهرست جایها و فهرست نام کتابها
منابع
- کتاب: زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی
- محمدامین ریاحی (۱۳۹۰)، زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، تهران: اطلاعات، ص. شناسنامه کتاب، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۲۳-۸۲۹-۱
پیوند به بیرون
- پس از فتح استانبول (یک فصل از کتاب زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی)