شاه و وزیر
شاه و وزیر، که با نام‌های «شاه، دزد، وزیر» و «شاه وزیر بازی» نیز شناخته می‌شود، یکی از بازی‌های قدیمی است. برای این بازی به چند تکه کاغذ و یک خودکار نیاز است.
| تعداد بازیکن‌ها | ۴+ |
|---|---|
| بازه سنی | محدویت ندارد |
| مدت‌زمان بازی | محدودیت ندارد |
| میزان تأثیر فاکتور شانس | بالا |
| مهارت‌های لازم | کنش‌شناسی، تسلط بر حرکات و رفتار |
هدف این بازی نمایش‌گونه، تقویت مهارت‌های کلامی و صحبت کردن و نظر دادن در جمع است.
وجه تسمیه
نام بازی، از روی مهم‌ترین نقش‌های بازی انتخاب شده‌است. یعنی نقش‌هایی که دارای اهمیت بالایی هستند و در واقع نقش‌های اساسی بازی هستند. 'جلاد' نیز یکی از نقش‌های اصلی بازی را دارد. اما به‌طور مرسوم در نام بازی ذکر نمی‌شود و یکی از ۳ نام ذکر شده اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تعداد افراد بازی
این بازی حداقل ۴ نفره انجام می‌شود و برای حداکثر تعداد افراد، محدودیتی ندارد. اما با افزایش تعداد افراد، کار 'وزیر' سخت‌تر می‌شود؛ و به همین دلیل، معمولاً تعداد افراد از ۱۰ نفر بیشتر نیست.
شیوهٔ بازی
در ابتدا، روی تکه کاغذهای کوچک و هم شکلی، عبارات 'شاه'، 'وزیر'، 'دزد' و 'جلاد' را می‌نویسیم. این ۴ نقش، نقش‌های اصلی بازی هستند و به همین دلیل است که این بازی حداقل ۴ نفره انجام می‌شود. در صورتی که تعداد افراد بیشتر باشد، روی کاغذهای مشابهی شغل‌های دلخواه دیگری را می‌نویسیم که این نقش‌ها در بازی کار خاصی انجام نمی‌دهند. مثل 'آشپز'، 'نگهبان'، 'دربان' و شغل‌های دیگری تا به تعداد افراد، کاغذ داشته باشیم.
سپس افراد به صورت یک دایره دور هم می‌نشینند و یکی از افراد، کاغذهای تا کرده را که خوب مخلوط شده‌اند، در وسط می‌ریزد. هر شخصی یک کاغذ برمی‌دارد و آن را باز کرده؛ شغل خود را در آن دور از بازی مشاهده می‌کند و تا آخر آن دور بازی، کاغذ را در دست خود نگه می‌دارد.
شخصی که 'شاه' شده، با صدای بلند می‌گوید: "وزیر من کیست؟" و شخصی که وزیر شده، می‌گوید: "من هستم". سپس شاه دستور می‌دهد که از بین بازیکنان، دزد را پیدا کند. حال وزیر باید از روی حالات چهره و حرکات و رفتار بازیکنان، تشخیص دهد که کدام یک دزد است.
پس از این که وزیر شخصی را به عنوان دزد معرفی کرد، آن شخص اعتراف می‌کند که دزد است یا انکار می‌کند و برای رفع اتهام باید کاغذ خود را به وزیر نشان دهد. اگر دزد به درستی تشخیص داده شود، باید مجازات شود و اگر به اشتباه تشخیص داده شود، نشان از بی‌لیاقتی وزیر است و وزیر باید مجازات شود.
در این مرحله، شاه به جلاد دستور می‌دهد که شخص مجازات شونده را مجازات کند. مجازات به انتخاب شاه و بسته به سن افراد متفاوت است. مجازات‌های معروف برای ردهٔ سنی کودکان، 'سیبیل آتشی' و 'سیبیل پنبه‌ای' هستند. در 'سیبیل آتشی'، جلاد محل سیبیل مجازات شونده (بالای لب) را با ناخن‌های انگشت شست خود از وسط به دو طرف کشیده و معمولاً سرخی اثر آن می‌ماند. در 'سیبیل پنبه‌ای' که مجازات سبک تری است، جلاد این کار را با انگشت‌های شست (و نه ناخن‌های انگشت شست) انجام می‌دهد که درد کمتری هم دارد.
و با مجازات شخص خطاکار (دزد یا وزیری که اشتباه کرده‌است)، یک دور از بازی پایان می‌یابد. سپس همه کاغذهای خود را تا کرده و مخلوط می‌کنند و به وسط می‌اندازند و دور جدید بازی شروع می‌شود.