شبه‌جزیره سیاهکوه
شبه‌جزیره سیاهکوه (مین‌قشلاق) شبه‌جزیره‌ای است در غرب قزاقستان. این شبه‌جزیره از سوی شمال و غرب به دریای خزر و از شرق به فلات اوست‌یورت محدود شده‌است. سیاهکوه جزئی از استان مین‌قشلاق قزاقستان به‌شمار می‌آید.
نام مین‌قشلاق قزاقی و به معنای «هزار زمستانگاه» است و نام این جزیره از قدیم در فارسی «سیاهکوه» بوده‌است.[1]
به‌جز تپه‌های سیاهکوه (کاراتاو=قره‌داغ) بقیه اراضی این شبه‌جزیره زیر سطح دریاهای آزاد قرار دارند. گودی «باتیر» (بهادُر) ۱۳۰ متر زیر سطح دریا قرار گرفته‌است. در این شبه‌جزیره نفت، منگنز و زغالسنگ یافت می‌شود.[2]
پیشینه
دزدی دریایی قبایل ترکمن در شرق دریای خزر که از سده چهارم قمری/دهم میلادی با تاراج کشتی‌ها در شبه‌جزیره سیاهکوه آغاز شده بود در سده دوازده قمری/ هیجده میلادی به اوج خود رسید. منطقه اصلی این دزدان دریایی بعدها در نزدیکی سواحل صخره‌ای دماغه چله‌کن متمرکز شد.[1]
تعداد بسیاری از قزاق‌ها در سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۵ به دلیل فشار استالین از شبه‌جزیره سیاهکوه از مرزهای شمالی ایران و با گذشتن از سختی‌های درگیری با عشایر ترکمن ترکمنستان وارد خاک ایران شدند. مهاجرت قزاق‌ها پس از آن نیز ادامه پیدا کرد. آن‌ها بیشتر در سه شهر گرگان، گنبد و بندرترکمن ساکن شدند و در هر سه شهر محل اصلی اقامت آن‌ها «قزاق‌محله» نام دارد.[3][4]
شهرهای شبه‌جزیره
- آکتاو (آق‌داغ، شِفچنکو) (Шевченко)
- بینو (Бейнеу)
- اوزن (Узень)
- مین‌قشلاق (منقیستاو) (Мангышлак)
- ژتی‌بای (یدی‌بای) (Жетыбай)
- فورت شفچنکو (Форт-Шевченко)
- شه‌تپه (Шетпе)
- ارالیوو (Ералиево)
- تاوچیک (Таучик)
- باوتینو (Баутино)
- آق‌شُکر (Акшукур)
منابع
- de Planhol, Xavier: (1990), CASPIAN SEA i. GEOGRAPHY, Encyclopædia Iranica. Vol.V, Fasc. 1, pp. 48-50
- The Columbia Electronic Encyclopedia, 6th ed. 2012, Columbia University Press.
- عبادالله میرزا زنجانی، از نهضت جنگل تا گمیشان و گنبد کاووس، «مجله فراغی»، شماره ۳۷، بهار ۸۹
- قزاق‌های مقیم ایران (سایت قزاقی)