عبداللطیف عباسی گجراتی

عبداللطیف بن عبدالله عباسی گُجَراتی، از ارباب انشاءِ دربار شاهجهان، در اواخر قرن دهم هجری در احمدآباد گجرات متولّد شده[1] و سال‌های ابتداییِ عمرش را در آنجا سپری کرده‌است.

در جوانی از محضر محمد صوفی مازندرانی بهره برده و با او در استکباب و مقابلهٔ تذکرهٔ بتخانه همکاری داشته‌است.[2] در ابتدا در خدمت لشکرخان مشهدی بوده و او را در مأموریت‌ها و سفرها همراهی می‌کرده‌است. در همین سفرهای بین سال‌های ۱۰۲۴ تا ۱۰۳۲ ق. نسخه‌های متعددی از مثنوی دیده و مقابله کرده که بعدها اساس کار مثنوی‌پژوهیِ او شده‌است. در اثنایِ این سفرها، در سالِ ۱۰۲۱ ق. لشکرخان او را برای انجام محاسبات دیوانی در بنگال می‌گمارد و عبداللّطیف بتخانهٔ صوفی را تکمیل می‌کند: هم بر آن مقدّمه‌ای می‌نویسد و هم «مجمل احوال شعرا» یِ آن کتاب را، در شرحِ حال شاعرانی که ذکرشان آمده فراهم می‌کند. در سال ۱۰۴۲ ق. خدمت دیوانی تن –معادل وزیر مواجب امروزی- به او تفویض شده[3] و در سال ۱۰۴۶ از طرف شاهجهان منصب نهصد پیاده و دوصد سوار یافته‌است.[4] همچنین در سال ۱۰۴۷ شاهجهان، او را به لقب عقیدت خان مخاطب می‌کند.[5][6] تاریخ درگذشت عبداللّطیف در هیچ‌کدام از کتبِ تاریخیِ روزگارش به روشنی بیان نشده و همین سبب شده تا نتوان زمانی را با قطعیّت مشخّص کرد. در تمامِ منابعی که بعد از روزگارش دربارهٔ او چیزی نوشته-اند تاریخ مرگ او ۱۰۴۸ یا ۱۰۴۹ آمده‌است[7] اما با نگاهی دقیقتر به اسناد روزگارش، مرگ عبداللّطیف باید بعد از ۱۰۵۹ بوده باشد.[8]

عبداللّطیف علاوه بر شغل دیوانی، سال‌ها بر مثنوی معنوی و حدیقهٔ سنائی تحقیق کرده و ماحصلِ این تحقیقات آثاری است چون:

  • نسخهٔ ناسخه که مقابله و تصحیح مثنوی معنوی است با هشتاد مثنوی دیگر همراه با شرح ابیات و اشارات به آیات و احادیثِ آن در حاشیه،
  • لطایف‌المعنوی من حقایق‌المثنوی که شرح عبداللّطیف است بر مثنوی معنوی و در اصل تکمیلِ حواشیِ نسخهٔ ناسخه است در اثری جداگانه،[9]
  • لطایف اللّغات فرهنگ لغت مثنوی است با استفاده از فرهنگ‌های لغت معتبر روزگارش،
  • لطایف‌الحدایق من نفایس‌الدقایق که شرح و مقابلهٔ حدیقةالحقیقهٔ سنائی است.[10]

منابع
  1. گروهی به اشتباه او را بَنیرَوی می‌دانند، نک: http://www.ensani.ir/fa/content/354512/default.aspx
  2. صوفی مازندرانی، محمّد، تذکرهٔ بتخانه، نسخهٔ خطّی متعلّق به کتابخانهٔ مجلس به شمارهٔ 120، ص 4.
  3. لاه‍وری، م‍لا ع‍ب‍دال‍ح‍م‍ی‍د، پادش‍اه‍ن‍ام‍ه، ت‍ص‍ح‍ی‍ح: ک‍ب‍ی‍رال‍دی‍ن اح‍م‍د، ع‍ب‍دال‍رح‍ی‍م، ج 1، ص 446)
  4. کنبو، محمدصالح، عمل صالح، الموسوم به شاهجهان‌نامه، ترتیب و تحشیه: غلام یزدانی، ج2، ص 168
  5. کنبو، ج 2، ص 222
  6. لاهوری، ج 2، ص 12
  7. الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج18، ص 321؛ storey, volume 1, part 2, p 807؛ Riue, Volume 2, p 589.
  8. نک مقالهٔ «نکاتی تازه دربارهٔ زندگی عبداللطیف عباسی گجراتی» ویژه‌نامهٔ نامهٔ فرهنگستان (شبه قاره) بهار و تابستان 1394 شماره 4 از بهزاد برهان یا آدرس: http://www.ensani.ir/fa/content/354512/default.aspx
  9. با این مشخصات تصحیح و چاپ شده‌است: لطایف‌المعنوی من حقایق‌المثنوی/ تألیف عبداللطیف بن عبدالله عباسی گجراتی، تصحیح و تحقیق: بهزاد برهان، تهران: انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن، 1396.
  10. با این مشخصات تصحیح و چاپ شده‌است: لطایف‌الحدایق من نفایس‌الدقایق، شرح عبداللطیف عباسی بر حدیقهٔ سنایی، محمّدرضا یوسفی، محسن محمدی، قم: آیین احمد، ۱۳۸۷؛ چاپ بعدی با نام «شرح حدیقهٔ سنائی» ، انتشارات دانشگاه قم، ۱۳۹۸
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.