علی شیرازی (خواننده سنتی)

علی شیرازی (خواننده سنتی) (زاده ششم فروردین ۱۳۵۰، شهر ری )، خواننده و پژوهشگر موسیقی ملی، نویسنده، ویراستار، روزنامه‌نگار، منتقد سینما و منتقد موسیقی فیلم است. او دربارهٔ تنوع کارنامه اش می‌گوید: «من از کودکی میخواندم که به یکباره با هنر جامعی مثل سینما روبرو شدم و به کلاس فیلمسازی رفتم. اما خیلی زود و در نوجوانی به خواننده شدن به صورت حرفه ای علاقه‌مند شدم و از آن پس، سینما را در رشته نقدنویسی و نوعی فعالیت در زمینه تاریخ شفاهی این هنر جدی گرفتم و همزمان آواز را نزد بهترین استادان این سرزمین دنبال کردم. از وقتی هم که به حرفه روزنامه‌نگاری روی آوردم، طبیعی بود که با توجه به زمینه‌های نویسندگی در خودم به نوشتن دربارهٔ هنر موسیقی نیز بپردازم. در واقع اینها به شکلی تقدیری بر سر راهم قرار گرفتند و هر یک به نوعی دیگری را تکمیل کردند.»[1]

علی شیرازی (خواننده سنتی)
زادهششم فروردین ۱۳۵۰
شهر ری
محل زندگیشهر ری
پیشهروزنامه‌نگار
زمینه کاریآواز، نویسندگی، پژوهش موسیقی و نقد فیلم
ملیتایرانی
سال‌های فعالیتاز نیمه دوم دهه ۱۳۷۰ تا به امروز
بنیانگذارشب آواز ایرانی، آیین آواز
کتاب‌هادهه شصتی‌ها، سکانس آخر
مقاله‌هاآخرین آواز، چرا صدای ایرج میزان است، موسیقی فیلم ترانه سالار، انگار زیادی بزرگ شده بودیم
استادرضا رضایی پایور، محسن کرامتی
تأثیرپذیرفته ازایرج، بنان، رضاقلی میرزا ظلی

زندگی‌نامه

علی شیرازی ششم فروردین ۱۳۵۰ خورشیدی در ری به دنیا آمد. از آغاز نوجوانی و هم‌زمان با تحصیل در مدرسه به فراگیری مبانی سینما در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان زیر نظر خسرو معصومی پرداخت. از ابتدای دهه هفتاد خورشیدی نیز به آموختن ردیف آوازی ایران به ترتیب نزد شاپور رحیمی، رضا رضایی پایور و بیش از همه محسن کرامتی مشغول شد.[2] هر چند که با وجود داشتن چنین استادانی، در خوانندگی از ایرج خواجه امیری تأثیر فراوانی پذیرفته و به صورت غیرمستقیم، این هنر را از او نیز آموخته‌است.[3] با این همه در بررسی صدا و آواز علی شیرازی نخستین و مهمترین مطلبی که به ذهن می‌آید استقلال صداییِ او است و اینکه وی شبیه کسی نمی‌خواند؛ آن هم در عصری که گوش‌ها آنقدر به مشابه خوانی عادت کرده که اگر خلاف آن شنیده شود، جای تعجب دارد.[4] او همچنین حضورهایی گاه‌وبیگاه برای تکمیل معلومات هنری‌اش نزد موسیقی‌دانانی چون زنده‌یاد حمید پناهی، هنگامه اخوان، کریم صالح عظیمی، شهرام اعتمادی، محمد افتخاری‌فرد و کمال‌الدین عباسی داشته‌است.[5]

شیرازی از دهه ۷۰ به پیشه روزنامه‌نگاری روی آورده و در زمانی حدود دو دهه نقدها و مصاحبه‌های بسیاری بر فیلمها و آلبومهای موسیقی از او منتشر شده‌است. وی بخصوص در زمینه موسیقی جزو نویسندگان تأثیرگذار بوده، چرا که ضمن برانگیختن تأیید قدیمیهای این رشته همچون تورج زاهدی[6] تا کنون ضمن آسیب‌شناسی و نقد دامنه‌دار و پیوسته تقلید در آواز ایرانی سالهای بعد از انقلاب از جمله در مقالاتی مثل آخرین آواز[7] و نیز نقدی که بر فیلم مستند پهلوان آواز با موضوع زندگی ایرج خواجه امیری نوشته[8] اصطلاحاتی همچون صاحب صدای معیار را نیز دربارهٔ خواننده‌ای مثل ایرج بر سر زبانها انداخته، تعبیری که مدتی بعد، از جمله توسط شجریان دربارهٔ ایرج به کار رفته‌است.[9] او به علاوه، جزو معدود منتقدان موسیقی و آواز ایرانی است که به نقد صریح و بی پرده صدا و خوانندگی مشهورترین خوانندگان پس از انقلاب در داخل کشور مانند محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، علیرضا افتخاری و ایرج بسطامی پرداخته‌است.[10]

به اعتقاد شیرازی مشکلات آواز ایرانی از چند ناحیه است: «اولین نکته بی‌مهری مسئولان در جریان رسمی و رسانه‌هاست. ما عزمی برای بهبود شرایط و ارائه گنجینه ملودیک‌مان نمی‌بینیم. ایران صاحب بزرگترین گنجینه ملودیک است. ما هفت دستگاه و پنج آواز داریم که می‌توان آواز شوشتری و کرد بیات را هم به آن اضافه کرد اما می‌بینیم دقیقاً همانطوری که ساز تار را دو دستی تقدیم کشور آذربایجان کردیم، آواز ایرانی هم به نوعی رو به خاموشی گذاشته‌است. از سوی دیگر ما بزرگان و مفاخر خودمان را هم نمی‌توانیم پاس بداریم که مشخصاً می‌توانم به مولانا اشاره کنم. این‌ها سرمایه‌های ما هستند که آشکارا می‌بینیم تلاش چندانی برای پاسداشت آن‌ها صورت نمی‌گیرد.»[11] در فضای رسانه‌ای نیز شیرازی ضمن انتقاد از اوضاع نابسامان این هنر حتی به وضعیت هوا و آلودگی و تأثیرات مخرب آن بر صداهای خوانندگان امروز نیز پرداخته‌است.[12]

آثار شنیداری و دیداری

این کارگردان دربارهٔ حضور شیرازی در دو فیلم اخیر گفته‌است: «او در دو مستند نغمه سرای کودکان و فرخی یزدی، صدا و سیمایی نشان داده‌است و در نقش آفرینی و آوازخوانی، چنان ردیف و مسلط بر ردیف موسیقایی دیدمش که متعجب شدم.»[14]

آثار نوشتاری
  • دهه‌شصتی‌ها (نوستالژی تلویزیون در دهه ۶۰)، نشر ادریس، 1393[15]
  • سکانس آخر (سوک نوشت هنرمندان خاموش)، نشر ادریس، 1395[16]

او دربارهٔ کتاب سکانس آخر گفته‌است: «به نظر خودم این کتاب شرح حال تعدادی سینماگر و اهل موسیقی و شعر از نگاه یک نفر عاشق این هنرهاست. یک عاشق سینما، عاشق موسیقی و عاشق شعر و اصلاً کسی که هر بار دستش به قلم میرود، دست و دلش میلرزد. آرزویم این است توانسته باشم بخشی از عشق و علاقهام به این عزیزان را در این نوشتهها منعکس کنم.»[1] همچنین کتابهای خسرو خوبان (دربارهٔ محمدرضا شجریان) و سکوت گویا (دربارهٔ ایرج بسطامی) نیز با مقالاتی از شیرازی به بازار نشر آمده‌است. به جز اینها در فضای مجازی و مطبوعات کاغذی نیز تا کنون ده‌ها مقاله تخصصی و نقد و تحلیل در زمینه موسیقی و سینما از او منتشر شده‌است.[17]

دیگر رشته مهم کاری شیرازی در مطبوعات و بعد کتابهایش زندگینامه نویسی هنرمندان بوده‌است: «در دهه هفتاد، نخستین مطلبی که از من در مطبوعات چاپ شد، نقد یک آلبوم موسیقی بود به نام در گذر که حالا کمتر کسی آن نوشته و حتی آن آلبوم را به یاد میآورد. شاید امروز فقط برخی هنرمندان آن اثر مانند علی صمدپور (که با آهنگسازی برای فیلم ماهی‌ها عاشق می‌شوند به شهرت رسید) در ذهنها باقی مانده باشند. دومین نوشتهام نقد یک برنامه تلویزیونی بود، سومی یک گزارش… تا آنکه رسیدم به یکی از مطلوب‌ترین و مهمترین مقولههایی که بعداً در زمینه روزنامهنگاری در پیش گرفتم. یعنی بلافاصله در چهارمین و پنجمین نوشتههایی که از من به چاپ رسید، مروری کوتاه کردم بر زندگی دو تن از هنرمندان نامدار موسیقی ملیمان علینقی وزیری و حسین طاهرزاده. بی‌آنکه حتی خودم بدانم در آینده به‌صورت جدی این کار را در زمان زندگی و مرگ هنرمندان بسیاری انجام خواهم داد و بازخوردهای خوبی در طول مسیر خواهم گرفت.»[18]

شب آواز ایرانی

شیرازی بنیانگذار، مبدع و طراح اولیه برنامه شب آواز ایرانی است. برنامه‌ای که با هدف میدان دادن به چهره‌های ناشناخته و کمتر شناخته شده در هنر آواز پایه‌گذاری شد.[19] اما او پس از برگزاری پنج جلسه از این سلسله برنامه کناره گرفت و ضمن پرهیز از رسانه‌ای کردن علل استعفایش فقط به انتشار یک نامه خداحافظی بسنده کرد: « «سلام… خیلی ناراحتم که به اطلاع همراهان خوب شب آواز ایرانی برسانم که این سلام من بوی خداحافظی‌ام با برنامه‌ای را می‌دهد که بسیار دوستش دارم اما خوشحالم که همچنان کنار شما دوستداران موسیقی و هنر آواز میهن عزیزمان خواهم ماند، چرا که: قطره دریاست اگر با دریاست/ ورنه او قطره و دریا دریاست…»[20] بعدها هم در این زمینه (جز یک بار و آن هم به طعنه) توضیح روشنی ارائه نکرد: «همین مانده که هر یک از ما اهالی موسیقی با حاشیه پردازیهای خودمان به بحرانهای فراوان این هنر در این سالها بیشتر دامن بزنیم و آن را بحران زده تر کنیم! به هر حال آنها با ما نساختند، یا ما از مواضع خودمان کوتاه نیامدیم و برنامه، نشد آنچه بنیانگذارش می‌خواست و در سر داشت اما خوشبختانه و به هر شکلی این مسیر هنوز ادامه دارد و شب آواز ایرانی به هر کیفیتی برگزار می‌شود که باز هم جای امیدواری است.».[3] آن باری هم که از روی کنایه و طعنه چیزی دربارهٔ دوری اش از این برنامه گفت، ضمن اشاره کردن به سنت حذف آدمهای موفق از حیطه کاری شان متذکر شد: «شاید دلیل حذف ناخواسته و بدون اطلاع من نیز موفقیتم بوده باشد!... زیرا پس از راه‌اندازی برنامه شب آواز ایرانی وقتی موفقیت این برنامه به همگان و از جمله حامی رسمی آن برنامه ثابت شد، من مجبور به کناره‌گیری از برنامه ابداعی خودم شدم… !»[18]

منابع
  1. ««سکانس آخر» برای پرفروش شدن نوشته نشد». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۱۹ خرداد ۱۳۹۵.
  2. «دهه‌شصتی‌ها در بازار کتاب». خبرگزاری میراث فرهنگی. ۹ اسفند ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۳۰ بهمن ۱۳۹۴.
  3. «گپی با علی شیرازی دربارهٔ سکانس آخرش» (PDF). روزنامه صبا. ۵ خرداد ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۳۹۵.
  4. «نگاهی به صدا و آوازِ علی شیرازی». سایت آوای ایرانیان. ۱۷ فروردین ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۸ خرداد ۱۳۹۵.
  5. وبسایت همشهری- 24 مرداد 1394
  6. ماهنامه سینمایی فیلم- 16 آذر 94
  7. «آخرین آواز». همشهری آنلاین. ۶ تیر ۱۳۸۵. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۳۹۵.
  8. ماهنامه سینمایی فیلم- اول فروردین ۱۳۹۲
  9. «خوانندگی علی شیرازی در مستند فرخی یزدی». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۳۰ بهمن ۱۳۹۴.
  10. روزنامه شرق- 9 آذر 84
  11. «میراثی که نهادهای رسمی به آن بی‌توجه‌اند». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۱۱ مرداد ۱۳۹۴.
  12. «آلودگی تهران به صدای خوانندگان آسیب زده/روایتی از باندبازی در موسیقی ایران». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۵.
  13. «خوانندگی علی شیرازی در مستند فرخی یزدی». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۶ بهمن ۱۳۹۴.
  14. «فیلم‌هایی که باید خواند!». روزنامه اطلاعات. دریافت‌شده در ۱۵ تیر ۱۳۹۵.
  15. «خاطرات یک منتقد سینما از تلویزیون در دهه ۶۰». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۲۶ بهمن ۱۳۹۴.
  16. «علی شیرازی «سکانس آخر» را به نمایشگاه کتاب رساند». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۵.
  17. فصلنامه ماهور - سال دهم، شماره ۴۰، تابستان ۱۳۸۷
  18. «زندگی‌نامه‌های هنرمندان را چه کسانی می‌نویسند/ تأثیر غلو در زندگی هنرمندان». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۷ خرداد ۱۳۹۵.
  19. «گفتگو با مجری طرح شب آواز ایرانی». همشهری آنلاین. 24 مرداد 1394. دریافت‌شده در بهمن 1394. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)
  20. «نامه خداحافظی علی شیرازی از «شب آواز ایرانی»». ۲۰ آبان ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۳۹۵.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.