قورچی‌باشی (قزلباش)
سمت قورچی‌باشی در اصل به فرمانده سواران کاملاً مسلح قزلباش در زمان صفویه گفته می‌شد. این مقام نظامی پس از وزیر اعظم، دومین مقام عالی‌رتبه نظامی بوده و معادل وزیر جنگ در دوران کنونی است.[1] قورچی‌ها مسلح به تیر و کمان شمشیر، تبرزین و گاهی تفنگ بودند.
مینورسکی (ایرانشناس روسی) آنها همچون مخازن متحرک جنگ‌افزار توصیف می‌کند. کمپفر در سفرنامه خود آنها را سربازانی بسیار مغرور و شجاع می‌داند که خود را به حق عامل به قدرت رسیدن صفویان می‌دانند. محدوده وظایف قورچی‌باشی (کل کشور) به درستی مشخص نیست، اما وی پس از امیرالامرا یا سپهسالار بالاترین مقام نظامی محسوب می‌شده‌است. در ولایات و ایالات نیز منصب قورچی‌باشی وجود داشته که در محدوده همان ولایت فرماندهی قورچی‌ها را به عهده داشته‌اند.
قورچی‌ها در ابتدا مهم‌ترین بخش سپاه صفوی محسوب می‌شدند اما از زمان شاه عباس اول به بعد اهمیت آنها کاسته شد. شاه عباس اول برای کاهش قدرت آنها قوای نظامی از غلامان و همچنین قوای پیاده مسلح به تفنگ از مردم غیر قزلباش تشکیل داد. اما با این همه حتی در زمان شاه سلیمان تقریباً کمی کمتر از نیمی از نفرات ارتش را همین قورچی‌ها تشکیل می‌دادند. البته باید در نظر داشت که به وجود غلامان و نیروها جدید از استقلال و قدرت آنها کاسته شده بود.
پانویس
- مهرالزمان نوبان (۱۳۷۶)، نام مکان‌های جغرافیایی در بستر زمان، تهران: انتشارات ما، ص. ۳۷۳، شابک ۹۶۴-۶۴۹۷-۰۰-۴
منابع
- سفرنامه کمپفر
- سفرنامه شاردن