ماه حرام
چهار ماه قمری ذی القعده، ذی‌الحجه، محرم و رجب ماه‌های حرام هستند. در این چهار ماه -به‌جز برای دفاع- جنگ کنار گذاشته می‌شود و دیه افزایش می‌یابد. هدف از این کار ایجاد امنیت برای افرادی است که می‌خواهند به حج بروند یا تجارت کنند و به سلامت به شهر خود برگردند. این سنت، از قبل از اسلام به جا مانده است.[1]
ماه‌های حرام قبل از اسلام
در تقویم قمری پیش از اسلام ماهی به نام نسیء وجود داشت که هر سه سال در گاه‌شماری قمری حضور می‌یافت، و در نتیجه ماه‌ها در زمان مشخصی از سال قرار می‌گرفتند تا ربیع‌الاول در اول بهار قرار گیرد.[2]
در قرآن
در سال ۱۰ هجری پس از آمدن آیهٔ ۳۶ و ۳۷ سورهٔ توبه از نسی نهی می‌شود.[2]
إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کتَابِ اللَّهِ یوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِک الدِّینُ الْقَیمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِکینَ کافَّةً کمَا یقَاتِلُونَکمْ کافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ(۳۶) إِنَّمَا النَّسِیءُ زِیادَةٌ فِی الْکفْرِ یضَلُّ بِهِ الَّذِینَ کفَرُوا یحِلُّونَهُ عَامًا وَیحَرِّمُونَهُ عَامًا لِّیوَاطِئُوا عِدَّةَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ فَیحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُینَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ وَاللَّهُ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ(۳۷)
یعنی:[3]
همواره، شماره ماه‌ها نزد خدا- از روزی که آسمان‌ها و زمین را آفرید- در کتاب خدا دوازده ماه است؛ از این‌ها، چهار ماه، حرام است. این است دین قیام و پابرجای پربها. پس در این چهار ماه بر خود ستم مکنید و با مشرکان در حال بازدارندگی کامل کشتار کنید، چنان‌که آنان به حال بازدارندگی از گزندتان با شما کشتار می‌کنند؛ و بدانید خدا همواره با پرهیزگاران است. (۳۶) جز این نیست (که) نسی فزونی در کفر است که کافران بدان سبب گمراه می‌شوند؛ آن را یک سال حلال می‌شمارند و یک سال (دیگر) آن را حرام می‌کنند تا با شمارهٔ ماه‌هایی که خدا حرام کرده است هماهنگ سازند. پس آنچه را خدا حرام کرده (بر خود) حلال گردانند (و) زشتی اعمالشان برایشان آراسته شده است؛ و خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند. (۳۷)
افزایش دیه در ماه حرام
بنابر قانون مجازات اسلامی در ایران، نرخ دیه (فوت) در ماه‌های حرام یک سوم افزایش می‌یابد.[4] در سال ۱۳۹۱ در ایران مبلغ دیه در ماه‌های عادی ۹۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و ماه‌های حرام ۱۲۶ میلیون تومان بود.[5] در سال ۱۳۹۲ در ایران دیه در ماه‌های عادی ۱۱۴ میلیون تومان و در ماه‌های حرام ۱۵۲ میلیون تومان است. در سال ۹۳ دیه در ماه‌های عادی ۱۵۲میلیون تومان و در ماه حرام ۲۰۰ میلیون تومان اعلام شده‌است. در سال ۹۴ دیه با افزایش ۱۰ درصدی و به اینصورت که در ماه‌های عادی ۱۶۵ میلیون تومان و در ماه حرام ۲۲۰ میلیون تومان اعلام شده‌است. در سال ۹۵ دیه در ماه‌های عادی ۱۹۰ میلیون تومان و در ماه حرام تقریباً ۲۵۳ میلیون تومان اعلام شده‌است. در سال ۹۶ دیه در ماه‌های عادی ۲۱۰ میلیون تومان و در ماه حرام تقریباً ۲۸۰ میلیون تومان اعلام شده‌است. در سال ۹۷ دیه در ماه‌های عادی ۲۳۱ میلیون تومان و در ماه‌های حرام تقریباً ۳۰۸ میلیون تومان اعلام شده‌است. در سال ۹۸ دیه در ماه‌های عادی ۲۷۰ میلیون تومان[6] و در ماه‌های حرام تقریباً ۳۶۰ میلیون تومان اعلام شده‌است. در سال ۹۹ دیه در ماه‌های عادی ۳۳۰ میلیون تومان و در ماه‌های حرام ۴۴۰ میلیون تومان اعلام شده‌است.که نحوه محاسبه آن به این صورت است که ثلث دیه ماه های معمولی به آن اضافه می‌گردد. نرخ دیه در سال ۱۴۰۰ به ۴۸۰ میلیون تومان افزایش یافت و برای ماه‌های حرام در این سال نرخ دیه کامل ۶۴۰ میلیون تومان تعیین گردیده است.
منابع
- ویکی‌پدیا عربی - شهر حرام
- اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۸۸)، تاریخ ایران: پس از اسلام، تهران: انتشارات نگاه، ص. ۳۲۴ماه رمضان نیز خوردن حرام است
- قرآن کریم» ترجمه فارسی» سوره توبه
- قانون مجازات اسلامی ایران - کتاب ۴ - ماده ۲۹۹
- با انتقاد از کثرت زندانیان جرائم غیرعمد؛ رئیس ستاد دیه:حبس بد است حتی اگر کسی در خانه حبس باشد؛ ایسنا؛ ۸ شهریور ۱۳۹۱
- «مبلغ دیه سال ۱۳۹۸ از سوی رئیس قوه قضاییه ابلاغ شد». ایسنا. ۲۰۱۹-۰۳-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۶.