مرزبانان پایدار پل جلفا
در سوم شهریور سال ۱۳۲۰ و در هنگام تهاجم نیروهای ارتش شوروی به ایران سه تن از مرزبانان ایرانی با نام‌های «سرجوخه مصیب ملک محمدی»، «سید محمد راثی هاشمی» و «عبدالله شهریاری» با وجود دستور به عدم مقاومت توسط حکومت مرکزی، به‌صورت داوطلبانه ۴۸ ساعت مقابل نیروهای مهاجم بر روی پل آهنی جلفا مقاومت نموده و از خاک میهنشان دفاع کردند.
شرح واقعه
هنگامی که متفقین تصمیم به اشغال ایران در جنگ جهانی دوم را می‌گیرند، این سه مرزبان وظیفه پاسداری از مرزهای شمالی ایران را در پل فلزی جلفا-نخجوان بر عهده داشتند. پس از آن که ارتش شوروی برای ورود به خاک ایران به این پل که عملاً تنها و بهترین محل عبور از رود پرخروش ارس در این ناحیه است، نزدیک می‌شوند مقاومت دو روزه این سه سرباز ایرانی آغاز می‌گردد. این مرزبانان آذربایجانی با اشراف به پل و منطقه، دو روز لشکر شوروی را زمینگیر می‌کنند و روس‌ها هم که چاره‌ای جز گذر از همین پل نداشتند با وجود استفاده از توپخانه سنگین‌شان مجبور به نبردی ۴۸ساعته می‌گردند که تنها با کشته شدن ژاندارم‌ها سرجوخه ملک محمدی ،سید محمد راثی هاشمی و عبدالله شهریاری است که توانستند وارد خاک ایران شوند.[1][2]
واکنش فرمانده روسی
مقاومت شجاعانه این سه سرباز تحسین نیروهای مهاجم و خصوصاً فرمانده لشکر ۴۷ شوروی، سرلشکر نوویکف را برمی‌انگیزد. وی زمانی‌که با عبور از پل متوجه گشت که سربازانش ۴۸ ساعت است که تنها با ۳ سرباز در حال نبرد می‌باشند، به نشانه احترام یکی از درجه‌هایش را از روی دوشش باز کرده و روی سینه سرجوخه محمدی گذاشت و از چوپانی می‌خواهد تا ۳ سرباز شجاع را به شیوه مسلمانان کنار پل آهنی دفن کند. تدفین این ۳ سرباز با تشریفات کامل نظامی از سوی لشکر ۴۷ ارتش شوروی و در کنار خط آهن این پل صورت گرفت.[3][4]
بر روی سنگ آرامگاه هر سه نوشته شده‌است «آرامگاه ژاندارم شهید [...] که در شهریور ماه ۱۳۲۰ در راه انجام وظیفه در مقابل مهاجمین ایستادگی و به شهادت رسیده‌است.» بر بالای آرامگاه آنان این بیت شعر نقش بسته‌است:
هرچند آغشته شد به خون پیرهن ما / شد جامه سربازی ما هم کفن ما / شادیم ز جانبازی خود در شکم خاک / پاینده و جاوید بماند وطن ما[5]
بی‌خبری از سرنوشت مرزبانان
خانواده‌های این سه ژاندارم ایرانی نزدیک به ۶۰ سال از سرنوشت آنان بی‌خبر بودند. آنها تصور می‌کردند پدرانشان از سوی روس‌ها اسیر شده و در اردوگاه‌های کار اجباری در سیبری زیر فشار کار طاقت‌فرسا از دنیا رفته‌اند تا آنکه در سال ۱۳۸۰ و از طریق یک گزارش خبری صدا و سیما از سرنوشت آنان با خبر گشتند.[6]
یادمان شهدای شهریور ۱۳۲۰
یادمان و مزار این مرزبانان توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران و استانداری آذربایجان شرقی در اسفند ۱۳۸۹ در نقطه صفر مرزی با جمهوری آذربایجان پس از بازسازی، رونمایی شده‌است.[7]
همچنین در سال ۹۴ مهدی شیرزادی کتابی را با عنوان «تا آخرین فشنگ» که به داستان مقاومت چهل و هشت ساعته این سه سرباز در مقابل لشکر چهل و هفتم اتحاد جماهیر شوروی می‌پردازد به رشته تحریر درآمد.[8]
جستارهای وابسته
منابع
- 10 (۲۰۱۶-۰۸-۲۴). «سوم شهریور؛ یادآور رشادت سه مرزبان ایرانی در جلفا». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۴.
- «Magiran | روزنامه جام جم (1398/06/04): شد جامه سربازی ما هم کفن ما». www.magiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۴.
- «مبارزه در برابر تجاوز، از ارس تا اروند/ سرداران ارس؛ مدال افتخار دیگری بر پیشانی ایران همیشه سرافراز». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۴-۰۸-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۴.
- «ژنرال روس ستاره‌اش را به احترام سرباز ایرانی کند». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۶-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۴.
- www.tabnak.ir https://www.tabnak.ir/fa/news/828411/تعظیم-لشگرعظیم-ارتش-شوروی-در-برابر-جانفشانی-سه-سرباز-ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۴. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - «ژنرال روس ستاره‌اش را به احترام سرباز ایرانی کند». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۶-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۴.
- «رونمایی از طرح یادمان شهدای شهریور 1320 در مرز جلفا». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۱-۰۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۴.
- «سه نفری که ۴۸ ساعت لشکر متفقین را پشت مرزهای ایران نگه داشتند | ماجرای شهدای مرزبانی شهریور ۱۳۲۰ و واکنش فرمانده شوروی وقتی فهمید فقط با سه نفر می‌جنگیدند». chamedanmag.com. ۲۰۱۸-۰۸-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۰۴.