مرگ زبان (زبان‌شناسی)
مرگِ زبان یا انقراضِ گویش در زبان‌شناسی(linguicide,[1] یا glottophagy[2])؛ هنگامی رخ می‌دهد که یک زبان، واپسین گویشورِ بومیِ خود را از دست می‌دهد و دیگر کسی باقی نمی‌ماند تا به آن زبان گویش کند.
مرگِ زبان در جمعیت‌های جغرافیاییِ دور افتاده با گویشورانِ اندک و نیز با مرگِ آنها بدستِ عواملی همچون نسل کُشی، بیماری یا بلایای طبیعی رُخ می‌دهد.
انقراض[3] زبانها به معنی در معرض خطر قرار داشتن زبانها توسط زبان دیگر می‌باشد. طبق بررسی سازمان ملل متحد در جهان امروزی ۷۰۰۰–۶۰۰۰ زبان وجود دارد. ۵۰ درصد زبانهای جهان در کشورهای چون هندوستان برزیل مکزیک استرالیا اندونزی نیجریه پپوا، گینه نو (نیو گینه) می‌باشد. این هشت زبان کمتر از ۳۰۰۰ زبان را در آینده خواهند بلعید.[4] حدود ۱۰۰۰۰ زبان از بین رفته‌است. حدود ۵۰–۹۰ درصد از این زبانها در سال ۲۱۰۰ از بین خواهد رفت.[4] حدود ۵۰ میلیون انسان با ۲۰ زبان صحبت می‌کنند. باقی زبانها دارای حداکثر ۱۰۰۰۰ گوینده می‌باشد. زبانهای انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ماندارین (چینی)، اردو ،روسی و پرتغالی برزیلی هزاران زبان را در آینده خواهند بلعید. انقراض زبان طی دو قرن بیشتر از ده‌ها قرن قبل است. عمده‌ترین دلیل انقراض زبان مهاجرت، شهرنشینی، صنعت شدن، محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت‌ها، زبان آموزش و علم آموزی در نظام آموزشی کشور، اعتبار اجتماعی زبانها و تعداد گویشوران یک زبان هستند. در قرن موجود تعداد مدارس و دانشگاه‌ها بی حد افزون یافته مردمان چندین زبان با یک زبان تدریس می‌شوند. زبان غالب زبان قوی بوده مردم را مجبور می‌کند که به آن رجوع کنند. قبلاً در تمام افغانستان ۳ دانشگاه و ۱۱ مؤسسه تحصیلات عالی الی صنف ۱۴ بود. حالا ۵۳ دانشگاه حدود ۱۴ هزار مکتب در سراسر افغانستان فعال هستند که در این مکاتب ۸ میلیون و یکصد هزار شاگرد تدریس می‌شوند. این مدارس و دانشگاه اکثراً به زبان دری تدریس می‌شوند. نخستین زبان که از بین می‌رود زبانهای کم نفوس می‌باشد. در ممالک شاهی کشورهای عربی ازبکستان ترکیه و جمهوری آذربایجان و مشابه با این نظام‌ها دولت غیر از زبان رسمی به دیگر زبانها حق و حقوق قایل نمی‌باشد. در کشورهای پیشرفته چون اروپا، استرالیا دولت یک زبان را به رسمیت شناخته و به یک زبان تدریس می‌گردد. مردمان دیگر زبانها باید طور شخصی کتاب، مدرسه، دانشگاه ساخته به زبان خود تدریس می‌کنند.
جستارهای وابسته
منابع
- Zuckermann, Ghil'ad, "Stop, revive and survive", The Australian Higher Education, June 6, 2012.
- Calvet, Jean-Louis. 1974. Langue et colonialisme: petit traité de glottophagie. Paris.
- معنی و مفهوم انقراض زبانها به انگلیسی Endangered Languages در وبگاه Ethnologue آرشیو زبانهای جهان
- Austin, Peter K; Sallabank, Julia (2011). "Introduction". In Austin, Peter K; Sallabank, Julia. Cambridge Handbook of Endangered Languages. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-88215-6.
- Endangered languages in Unesco Website
- Austin, Peter K; Sallabank, Julia (2011). "Introduction". In Austin, Peter K; Sallabank, Julia. Cambridge Handbook of Endangered Languages. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-88215-6.
برای مطالعه بیشتر
- Zuckermann, Ghil'ad; Quer, Giovanni; Shakuto, Shiori (2014). Native Tongue Title: Proposed Compensation for the Loss of Aboriginal Languages, Australian Aboriginal Studies 2014/1: 55-71.
- Zuckermann, Ghil'ad; Walsh, Michael (2014). “Our Ancestors Are Happy!”: Revivalistics in the Service of Indigenous Wellbeing, Foundation for Endangered Languages XVIII: 113-119.
- Abley, Mark. (2003). Spoken here: Travels among threatened languages. London: Heinemann.
- Aitchinson, Jean. (1991). Language change: progress or decay? Cambridge: Cambridge University Press.
- Bastardas-Boada, Albert (2007). "Linguistic sustainability for a multilingual humanity", Glossa. An Interdisciplinary Journal, vol. 2, num. 2.
- Batibo, Herman M. (2005). Language decline and death in Africa: Causes, consequences, and challenges. Multilingual Matters.
- Brenzinger, Matthias (Ed.). (1992). Language death: Factual and theoretical explorations with special reference to East Africa. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
پیوند به بیرون
- SBS: Living Black: S18 Ep9 - Linguicide
- Babbel: Why Revive A Dead Language? - Interview with Prof. Ghil'ad Zuckermann
- Language Revival: Securing the Future of Endangered Languages, edX MOOC
- Lost Tongues and the Politics of Language Endangerment
- Languages don't kill languages; speakers do
- Language endangerment: What have pride & prestige got to do with It? (pdf)
- Language birth & death (pdf)
- Globalization & the Myth of Killer Languages: What’s Really Going on? (pdf)
- Wall Street Journal on language death
- International Symposium on "Linguistic Rights in the World: The current situation", سازمان ملل متحد، ژنو، ۲۴ آوریل ۲۰۰۸
- UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger
- فهرست زبانهای در حال انقراض بر اساس قاره ویکی پدیا انگلیسی Lists of extinct languages