مظفر اقبال
مظفّر اقبال (متولد ۳ دسامبر ۱۹۵۴ در لاهور، پنجاب، پاکستان) یک اندیشمند اسلامی و نویسندهٔ پاکستانی-کانادایی است. اقبال دکترای خود را (۱۹۸۳) در رشتهٔ شیمی از دانشگاه ساسکاچوان دریافت کرد و سپس حوزهٔ علوم تجربی را رها کرده و مطالعات خود را کاملاً به زمینه‌های: ادبیات، تاریخ، فلسفه، سنّت‌های فکری و معنوی اسلامی اختصاص داد. او زمانی که بین سالهای ۱۹۸۴ و ۱۹۹۰ در دانشگاه ویسکانسین-مدیسون (۱۹۸۴–۸۵) به تدریس زبان اردو اشتغال داشت، دو رمان تحسین شده به زبان اردو نوشت. در میانهٔ سالهای ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ او تعدادی از شعرهای شعرای آمریکای لاتین را ترجمه کرد و مجموعهٔ مقالاتی ادبی دربارهٔ نویسندگان آمریکای جنوبی نوشت. او همچنین در زمینهٔ «نظریه ادبی» آثاری منتشر ساخته‌است.
| مظفّر اقبال | |
|---|---|
| زادهٔ | 1954 (62–۶۳ سال) لاهور، پنجاب. |
| محل زندگی | Sherwood Park, Alberta, Canada |
| ملیت | کانادایی |
| شهروندی | کانادا |
| محل تحصیل | University of the Punjab University of Saskatchewan |
| شناخته‌شده برای | Islam and science, Intelligent design, Qur'anic studies and Islam and the West |
از سال ۱۹۹۰ «اسلام و مدرنیته» به مرکز توجه اقبال تبدیل شده‌است و او بیش از ۱۰۰ مقاله دربارهٔ جنبه‌های مختلف برخورد جهان اسلام با مدرنیته منتشر کرده‌است. او برای بیش از یک دهه ستون‌نویس منظم بزرگترین روزنامهٔ انگلیسی پاکستان بوده‌است. ستون او در این روزنامه تحت عنوان «یادداشت‌های کوانتومی» انتشار می‌یافت و در قالب دو مجموعهٔ «شبنم روی رزهای آفتاب سوخته» و «مصاف سرنوشت‌ساز: اسلام، مسلمانان و غرب» منتشر شده‌است.
پیشینهٔ کاری
اقبال مؤسس مرکز علوم اسلامی[1] در آلبرتای کاناداست (هنگام تأسیس در سال ۲۰۰۰، مرکز اسلام و علم نام داشت). او تا کنون بیست و سه کتاب نوشته‌است. اقبال سردبیر یک نشریهٔ در باب علم و تمدن از دیدگاه اسلام و علوم اسلامی است.[2] تازه‌ترین پروژهٔ او انتشار اولین دانشنامه قرآن توسط مسلمانان است (دانشنامهٔ یکپارچهٔ قرآن) (IEQ).[3]
اقبال آثاری در باب اسلام، تصوف، مسلمانان و ارتباط آن‌ها با مدرنیته منتشر کرده‌است.
اقبال در سال ۲۰۰۳ در برنامهٔ «از متخصصان بپرس» شبکهٔ پی‌بی‌اس (یکی از بزرگترین شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی آمریکایی) حضور یافته و در باب علم و اسلام به بحث پرداخت.[4]
در مقاله‌ای دربارهٔ علوم اسلامی، نیویورک تایمز به نقل از اقبال به عنوان یک شیمیدان و بنیانگذار مرکز اسلام و علم آورده‌است که علم مدرن هیچ سخن راهگشایی دربارهٔ هدف زندگی ندارد، در حالی که علم در جهان اسلام از هدف جدایی‌ناپذیر بود.[5]
اقبال یکی از کارشناسان مدعو گروه فیزیک و کیهان‌شناسی مرکز الهیات و علوم طبیعی بوده‌است که در کنار دانشمندانی از جمله آندری لیندا از دانشگاه استنفورد، جان پولکینگورن از دانشگاه کمبریج، پائول دیویس از دانشگاه مک کواری و چارلز تاونز از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی در آن حضور یافته‌است.[6] این گروه در بازهٔ سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۳ گفتگوهای عمومی فشرده و سنگینی در باب علم و معنویت داشت.[7]
واکنش‌ها
رکسانه دی. مارکوت، در نقد کتاب «اسلام و علم» که در سال ۲۰۰۲ منتشر شده، نوشته‌است که این کتاب «مقدمهٔ تاریخی شیوا و موجزی از تحولات فکری ارائه می‌دهد که هر دو بُعد دینی و علمی تمدن اسلامی را شکل داده‌اند.»[8]
یکی دیگر از نقدهایی که در باب کتاب «اسلام و علم» اقبال منتشر شد را محمد سهیل عمر نگاشته‌است. نقد او، پس از توصیف مفصل محتوای کتاب، و موافقت با اقبال در خصوص اینکه درک غربی از علم از فرانسیس بیکن به بعد نسبت به علم اسلامی گستاخ بوده‌است، نتیجه گرفته که این کتاب یک اثر مهیّج و بهبودبخش است که بسیاری از آشفتگی‌های پیرامون گفتمان اسلام و علم را اصلاح می‌کند.[9]
اما امیرمحمد گمینی، استادیار پژوهشکدهٔ تاریخ علم دانشگاه تهران، در نقد کتاب شکل‌گیری علم اسلامی، که برندهٔ نقد کتاب برگزیدهٔ سال 1397 شد،[10] می‌نویسد: بر خلاف عقیدهٔ اقبال دانشمندان اسلامی متون دینی را به عنوان منبع علوم طبیعی استفاده نمی‌کردند. اقبال به هیچ وجه نتوانسته نشان دهد دقیقاً در کدام یک از آثار علمی تمدن اسلامی استفاده‌ای به غیر از کسب انگیزه از متون دینی شده است. اقبال در این کتاب نه تنها از اثبات ادعای خود عاجز است بلکه حتی نمی‌تواند در آن حرف نو یا پژوهشی جدید عرضه کند. تمام مطالب این کتاب برگرفته از پژوهش‌های دیگران است و هیچ نکتهٔ نوینی در آن پیدا نمی‌شود. نقش اسلام در علوم طبیعی آن دوره چیزی بیش از «انگیزه بخشی» نبوده است و برخلاف اقبال نمی‌توان از این موضوع نتیجه گرفت که «عاملی که این علم را اسلامی کرد، پیوندهای جدایی ناپذیر آن با جهانبینی اسلامی و مفهوم خاص طبیعت بود که قرآن فراهم آورده بود.» ما در هیچ کجای این کتاب نمی‌فهمیم منظور نویسنده دقیقاً از این «مفهوم خاص طبیعت در قرآن» چیست! نویسنده در هیچ کجای کتابش نشان نمی‌دهد که دقیقاً در کدام یک از آثار علمی اسلامی می‌توان نشانه‌ای از این «پیوندهای جدایی ناپذیر» یافت.[11]
گمینی دربارهٔ آثار دیگر اقبال می‌نویسد: مظفر اقبال یک مهندس شیمی است که هیچ مقالهٔ پژوهشی در زمینهٔ تاریخِ نجوم، ریاضیات، پزشکی و فیزیک در تمدن اسلامی در مجلات معتبر این رشته ندارد. اما حدود 20 کتاب دربارهٔ اسلام نوشته که چند تایش دربارهٔ علوم تمدن اسلامی است. وی بارها به ایران سفر و سخنرانی کرده است و متأسفانه از ترجمهٔ فارسی بعضی کتاب هایش در ایران استقبال شده است.[11]
کتاب‌های اقبال
اقبال بیست و سه کتاب را نوشته، ویراستاری و ترجمه کرده‌است. یک لیست کامل از آثار وی در آدرس ذیل در دسترس است: مظفر اقبال (انتشارات)
منابع
- http://www.cis-ca.org
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در 9 فوریه 2018. دریافت‌شده در 13 اكتبر 2017. تاریخ وارد شده در
|بازبینی=را بررسی کنید (کمک) - The first volume was published in 2013.
- "PBS: Ask the Experts". Ask the Experts: Muzaffar Iqbal Ph.D. pbs.org. 2003. Retrieved November 21, 2011.
- Overbye, Dennis (October 30, 2001). "New York Times". How Islam Won, and Lost, the Lead in Science. nytimes.com. Retrieved November 21, 2011.
- Physics and Cosmology Group of the Center for Theology and the Natural Sciences Retrieved November 21, 2011
- CTNS: SSQ Program Retrieved November 21, 2011
- Marcotte, Roxanne D. (2006). "Ars Disputandi" (PDF). Book Review: Islam and Science by Muzaffar Iqbal. arsdisputandi.org. pp. Volume 6. Archived from the original (PDF) on 15 April 2012. Retrieved November 21, 2011.
- Umar, Muhammad Suheyl (April 2004). "Book Review: Allama Iqbal". Islam and Science: A Review Article. allamaiqbal.com. Retrieved November 21, 2011.
- ایسنا. «برگزیدگان جشنواره نقد کتاب معرفی شدند».
- «آیا علوم طبیعی در تمدن اسلامی برگرفته از اسلام بود؟» (PDF). مجلۀ نقد کتاب کلام و فلسفه و عرفان ، شمارۀ 15 و 16. ۱۳۹۶.
پیوند به بیرون
 |
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به مظفر اقبال در ویکی‌گفتاورد موجود است. |