میرزا جوادآقا تهرانی
میرزا جوادآقا تهرانی(حاجی ترخانی)، (زادهٔ ۱۲۸۳ ـ تهران و درگذشتهٔ ۱۳۶۸ ـ مشهد) از فقهای شیعه اهل ایران بود که در سال ۱۳۵۸ از حوزه انتخابیه استان خراسان، به نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد.[1] وی را در عین نظر انتقادی اش از عرفان مصطلح، شخصی معنوی می‌دانند و معروف به معلم اخلاق بوده‌است. رابطه خوبی با سید روح‌الله خمینی داشت.
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | میرزا جوادآقا تهرانی (حاجی ترخانی) |
| لقب | آیت‌الله |
| تاریخ تولد | ۱۲۸۳ خورشیدی |
| زادگاه | تهران ایران |
| محل تحصیل | قم، نجف، مشهد |
| محل زندگی | قم، نجف، مشهد |
| تاریخ مرگ | ۱۳۶۸ |
| شهر مرگ | مشهد |
| مدفن | بهشت رضا - مشهد |
| اطلاعات آموزشی | |
| شاگردان | سید علی خامنه‌ای محمود انصاری علی‌اکبر علیزاده محمد واله محمد مهدی رکنی یزدی |
| تالیفات | بررسی در پیرامون اسلام (در رد کسروی) فلسفه بشری و اسلامی (درنقد افکار مادیون) بهایی چه می‌گوید؟ (بررسی و نقد بهائیت) عارف و صوفی چه می‌گویند؟ (بررسی تاریخ و نقد تصوف) میزان المطالب و آیین زندگی (درسهایی از اخلاق اسلامی) |
ضدیت با عرفان
ایشان با اینکه از جهت سیاسی همسو با انقلاب بود اما از جهت فکری و عقیدتی ضد عرفان و تصوف بود و از این جهت با سید روح‌الله خمینی مخالف بود و باعث شد تا در پی پیامی که برای او فرستاد خواست تا تفسیر عرفانی سوره حمدش را که از تلویزیون پخش می‌شد، تعطیل کند روح‌الله خمینی هم خواسته اش را پذیرفت و تفسیرش را با وجود مخاطبین فراوانی که داشت، تعطیل کرد.
تحصیلات
میرزا جواد آقا تهرانی، پس از گذراندن مقدمات و بخشی از سطوح در حوزهٔ علمیهٔ قم، رهسپار نجف اشرف گردید.[2] وی در مدت اقامت دو سالهٔ خود در نجف، از محضر استادانی چون سید شهاب الدین مرعشی نجفی و مرتضی طالقانی، بهره برد. همچنین در آن دوران شرح منظومه را نزد محمد تقی آملی فراگرفت.[3] وی پس از بازگشت به ایران، به مشهد رفت و ادامهٔ تحصیل خود را نزد استاد شهیر آن شهر، هاشم قزوینی ادامه داد. پس از اتمام دروس سطح برای ادامه تحصیل در خارج فقه و اصول و آشنایی با نظرات نائینی، به درس خارج میرزا مهدی اصفهانی رفت و در جرگهٔ شاگردان وی قرار گرفت. میرزا جواد آقا از لحاظ مشی علمی و سلوک معنوی بسیار تحت تأثیر استاد بود.[4] تا جایی که به تعبیر استاد حکیمی به یکی از ارکان مکتب تفکیک مبدل شد. خامنه‌ای در این خصوص می‌نویسد:
«بیشتر تحصیلات ایشان در مشهد و در حوزه درس مرحوم حاج میرزا مهدی اصفهانی (متوفی در ۱۳۶۵ ه.ق) انجام گرفت و علاوه بر جنبه فقاهت در مباحث کلامی و ضد فلسفی نیز به درس نامبرده رفته و افکار ایشان را پذیرفتند.»[2]
ایشان پس از طی مدارج علمی به تدریس خارج فقه و تفسیر قرآن در مدرسهٔ میرزا جعفر مشهد پرداخت.[2] میرزا جواد آقا بسیار ساده زیست بود و همیشه عمامه‌ای کوچک می‌بست و می‌فرمود:
«برای کسوت روحانی من همین بسنده است و اگر خلاف عرف نبود، همین را هم نمی‌بستم»[5]
رفتن به جبهه
وی با وجود کهولت سن و در سال‌های آخر زندگی با همان قد خمیده، سه بار به جبهه‌های جنگ رفت و به رزمندگان پیوست. خامنه‌ای در این خصوص می‌نویسد:
«در سال‌های جنگ تحمیلی مکرر لباس رزم پوشید و با وجود کهولت سن در صحنهٔ نبرد پیشوا و همام جوانان مجاهد فی سبیل الله شد.»[6]
رسیدگی به محرومان
همچنین وی از رسیدگی به بینوایان غافل نبود و اولین مرکز خیریه درمانی با اشاره و مساعدت ایشان در مشهد تأسیس شد. همچنین اولین صندوق قرض الحسنهٔ ایران در سال ۱۳۴۲ در مشهد و به همت ایشان راه اندازی شد.[7] خامنه‌ای دربارهٔ ایشان می‌فرماید:
«آن عالم بزرگوار و پارسا حقاً از زمرهٔ انسان‌های والا و برجسته‌ای بود که عمر خود را در بندگی خدا و خدمت به خلق و مجاهدت در راه دین گذرانید و با بیان و قلم و قدم در طریق جلب رضای الهی گام برداشت. سالیان دراز حوزهٔ علمیهٔ مشهد را با درس فقه و تفسیر و عقاید رونق بخشید و طلاب و فضلای زیادی را مستفیض گردانید.»[8]
درگذشت
میرزا جوادآقا بر اثر بیماری کبد در سحرگاه سه‌شنبه، ۲ آبان ۱۳۶۸ درگذشت و بنا بر وصیت خود در بهشت رضا مشهد و با سنگ قبری بدون نام و نشانه به خاک سپرده شد.
تألیف
از جمله آثار مشهور وی که جنبه انتقادی داشته:
- بهایی چه می‌گوید؟ (در رد فرقه بهائیت)
- عارف و صوفی چه می‌گویند؟ (در بیان مبادی و اصول تصوف و عرفان و رد آن)
- میزان المطالب (در بیان اعتقادات شیعه و هم چنین نقد بعضی از نظرات فلاسفه)
- فلسفه بشری و اسلامی (در نقد ماتریالیسم و کمونیسم)
- بحثی پیرامون اسلام (در نقد احمد کسروی)
- آیین زندگی و درسهایی از اخلاق اسلامی
منابع
- «آیت‌الله تهرانی، مفسر ربانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۹ اوت ۲۰۱۲.
- خامنه ای، سید علی، گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، ص82
- مقدمهٔ کتاب بهائی چه می‌گوید؟، ص 27
- مقدمهٔ کتاب بهائی چه می‌گوید؟، ص 28
- مقدمهٔ کتاب بهائی چه می‌گوید؟، ص 30
- مقدمهٔ کتاب بهائی چه می‌گوید؟، ص 31
- مقدمهٔ کتاب بهائی چه می‌گوید؟، ص 34
- مقدمهٔ کتاب بهائی چه می‌گوید؟، ص 39
- آیت‌الله تهرانی، مفسر ربانی بایگانی‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine