نظریه مراحل رشد اخلاقی لارنس کلبرگ
نظریه مراحل رشد اخلاقی لارنس کلبرگ بیان می‌دارد که استدلال اخلاقی به عنوان پایه‌ای از عملکرد اخلاقی دارای سه سطح و شش مرحله قابل تشخیص از رشد است.
مراحل استدلال اخلاقی
کلبرگ معتقد بود قضاوت اخلاقی با پیشرفت سن و طبق این مراحل رشد می‌کند:
سطح یک: اصول اخلاقی پیشا تعارفی؛ (تا سن عقلی ده سال)
- مرحله‌ی اول: توجه به تنبیه و فرمانبرداری (اخلاقی رفتار می‌کنم مبادا تنبیه بشوم).
- مرحله دوم: توجه به نفع شخصی (اخلاقی رفتار می‌کنم تا پاداش بگیرم).
در این سطح نگاه شخص به اخلاق دیدی بازاری و بده‌بستان‌کارانه است.
سطح دو: اصول اخلاقی تعارفی؛ (تا سن عقلی سیزده سال)
- مرحله سوم: رعایت اخلاق از روی رعایت رسوم و قواعد جمعی و جهت همرنگی با جماعت (گرایش به پسرخوب/دختر خوب بودن برای اجتناب از پذیرفته نشدن)
- مرحله چهارم: رعایت اخلاق به خاطر نزدیکی به سرچشمه‌های اقتدار (یعنی جهت پذیرفته شدن از طرف صاحبان قدرت و کسب شأن اجتماعی {به زبان ساده: برای ترقی در اجتماع و اغلب ریاکارانه}).
در این سطح اخلاقی رفتار کردن شخص از روی تعارف و رعایت رسوم است و در شرایطی که قید و بند اجتماعی نباشد رفتار اخلاقی فرد به سطح یک بازمی‌گردد.
سطح سه: اصول اخلاقی پسا تعارفی؛ (بعد از بلوغ عقلی و شکل‌گیری فردیت)
- مرحله پنجم: توجه به پیمان اجتماعی (رعایت اخلاق در راستای رفاه همگان و نفع همه؛ احترام به حرمت و فردیت افراد)
- مرحله ششم: پایبندی به اصول اخلاقی (اخلاقی بودن از درون فرد می‌جوشد و ربطی به جامعه‌ای که در آن می‌زید ندارد؛ رفتار شخص بنا بر رعایت اصول وجدانی خودش جریان می‌یابد. فرد فارغ از موقعیتش اخلاقی رفتار می‌کند تا پیش خودش شرمنده نشود).
مثال
معمایی که لارنس کلبرگ در ابتدای تحقیق خود به کار برد، به صورت زیر است:
خانمی به دلیل نوع خاصی از سرطان نزدیک به مرگ بود. نوع خاصی از دارو وجود داشت که پزشکان فکر می‌کردند ممکن است منجر به نجات وی شود. این دارو نوع خاصی از رادیوم بود که داروسازی در همان شهر آن را کشف کرده بود. هزینه ساخت دارو گران بود ولی داروساز ده برابر هزینه‌ای را که برای تولید آن انجام داده بود را مطالبه می‌کرد. وی ۲۰۰ دلار برای رادیوم خرج کرده بود ولی برای یک دوز مختصر از دارو ۲۰۰۰ دلار مطالبه می‌کرد. همسر خانم مبتلا به بیماری -آقای هانس- به هر کس که می‌شناخت برای تهیه پول مراجعه کرد ولی تنها موفق به تهیه ۱۰۰۰ دلار شد که نصف مبلغ مورد نیاز بود. او به داروساز گفت که همسرش در حال مرگ است و از او درخواست کرد که یا دارو را به او ارزانتر بفروشد یا به وی اجازه دهد که بقیه پول را بعداً بدهد. اما داروساز به او گفت: "نه، من دارو را کشف کرده‌ام و می‌خواهم از آن پول کسب کنم." در نتیجه هانس ناامید شد و با زور وارد مغازه داروساز شد تا دارو را برای همسرش به سرقت ببرد. آیا هانس باید با زور وارد آزمایشگاه می‌شد تا دارو را برای همسرش سرقت کند؟ اگر بله چرا و اگر نه چرا؟
محدوده سنی در رشد قضاوت اخلاقی
هدف كهلبرگ (كلبرگ) تعيين محدوده سنی مشخصی در رشد قضاوت‌های اخلاقی نبوده است و معتقد است هيچ‌گونه پيشگويی درباره ارتباط بين سن و رشد اخلاقي صحيح نيست، ولي بر اساس آخرين آثار كهلبرگ (1984) معمولاً كودكان ده ساله در مرحله دوم از قضاوت‌های اخلاقی كهلبرگ قرار مي گيرند در حالی كه بعضی از كودكان اين سن در مرحله اول و يا سوم قرار دارند. در دوره نوجوانی، مرحله سوم رشد اخلاقی، كسب شده است، ضمن اينكه برخی از نوجوانان به مرحله دوم و تعدادی نيز به مرحله چهارم رشد قضاوت‌های اخلاقی رسيده‌اند. اگرچه توقع اين است كه نوجوانان به مرحله چهارم، يعنی مرحله «اخلاق و نظم» رسيده باشند ولی در اكثريت موارد، نوجوانان به مرحله چهارم نمي رسند و تنها در بين سنين 20-30 سالگی است كه مرحله چهارم مرحله‌ای غالب می شود منبع: رشد اخلاقی از ديدگاه كهلبرگ