نیزک ترخان
نیزک ترخان یا نیزک طرخان مرزبان بلخ در زمان حملهٔ عرب‌های مسلمان به ایران بود که با عرب‌ها جنگید و پس از هر بار شکست سر به شورش برداشت تا سرانجام کشته‌شد.
سرگذشت
در سال ۸۷ هجری قتیبة بن مسلم قصد گشودن بلخ را کرد. نیزک ترخان اسلام نپذیرفت و حصاری‌شد. ولی سرانجام شکت خورد و به بند کشیده شد. پس اسلام را پذیرفتو ولی زمانی که قتیبه به بخارا لشکرکشید نیزک ترخان از اسلام بازگشت و به دین زرتشتی بازگشت و سپاهی گردآورد تا ببرای جنگ با تازیان آماده باشد. قتیبه سپاهی گران بر او راند و نیزک باز هم اسلام پذیرفت. ولی بار دیگر از اسلام برگشت و به جنگ با تازیان برخاست. بخشی از سپاه اسلام را شکست داد و شماری از شهرهای گشوده‌شده را آزاد نمود.
قتیبه که خبر خروج دوبارهٔ نیزک را شنید خشمگین شد و سوگند خورد که نان نخورد تا زمانی که از خون نیزک و پیروان و کسانش آسیاب خون گرداند. پس سپاهی بزرگ آراست و به جنگ نیزک برخاست، بر شهرهای آزاد شده یکی یکی دست یازید و مردمان آنجا را کشتار نمود، آنچنانکه در روز نخست شش هزار تن را سر برید و در دیگر روزها نیز چنین کرد و از آسیایی که برپاداشته بود گندم آرد کرده و نان پخت و از آن خورد تا به سوگندش عمل کرده‌باشد.
سرانجام نیزک و کسانش را نیز شکست داد و به بند کشید. قتیبه دستور داد تا نیزک ترخان، فرزندان و همهٔ خویشان و وابستگان و هواخواهانش را یک جا کشتند. و چون اینگونه به عهد خویش وفاکرده بود در مسجد جامع نماز شکر خواند.
منبع
- هاشم رضی، متون شرقی و سنتی زرتشتی، جلد دوم، شابک ۹۶۴-۶۶۷۱-۶۴-۰