واروخوانه
واروخوانه یا قرینه خوانی یا پالیندروم (Palindrome) به واژه، جمله، عدد، شعر یا هر چیز دیگری گفته می‌شود که خواندن آن از چپ به راست یا از راست به چپ کاملاً یکسان باشد. به‌عنوان مثال عدد ۱۵۳۴۳۵۱ یک عدد واروخوانه است، یا واژه «Malayalam» که نام یکی از زبانهای محلی جنوب غربی هندوستان است یا واژه «داد» از این قاعده پیروی می‌کنند.
یا برای نمونه، جملات یا واژگان فارسی زیر:
- گرگ
- دود
- درد
- توت
- نان
- داماد
- دیوید
- کایاک
- پاپ
- آدا
- مادام
- رادار
- داد
- شش
- سس
- ساس
- کیک
- کبک
- کتک
- کپک
- لال
و یا برای نمونه ابیات زیر در شعر فارسی که در آنها هر مصرع را که از اول یا از آخر بخوانی یکسان است:
| شو همره بلبل بلب هر مهوش | شکر بترازوی وزارت برکش | |
| ترازوی زر طرزی وزارت | امید آشنایان شادی ما | |
| ز نطنز آمد رخت خرد ما زنطنز | ز نطنزم ز نطنزم زنطنزم زنطنز | |
| با رخش وه نیز می‌دیدیم زین هوش خراب | باز اگر می‌برد بارم را بدر بی مرگ از آب |
در متون قدیمی به این پدیده قلب مستوی، مقلوب مستوی، بالانعکاس و جناس مالایستحیل هم می‌گفتند.
قلب مستوی به معنای خاص یک صنعت ادبی به شما نمی‌آید. چرا که اگر مخاطب اطلاعی از وجود این خاصیت در بیت یا شعر منظور نداشته باشد به وجود آن پی نخواهد برد؛ به عبارتی این صنعت، بر خلاف سایر صنایع ادبی باعث زیبایی شعر نخواهد شد. بلکه تنها یک بخت‌آزمایی شاعرانه است و حتی ممکن است در فصاحت و رسابودن شعر مشکل ایجاد کند؛ برای نمونه:
| رامش مرد گنج باری و قوت | تو قوی را بجنگ در مشُمار |
در رباعی زیر نیز تنها مصرع‌های اول و سوم دارای واروخوانه هستند:[1]
| با روی زرد کبک در زیور آب | آراسته شد روی عروس مهتاب | |
| زاوای سرد گرگ در سی آواز | برپا شد مجلس سرور و اطراب |
گاهی وارونه‌خوانه، به جای یک مصرع در کل بیت به‌کار برده می‌شود؛ همانند بیت زیر:
| آیم بر حرب زور ای مه ناخوش | شو خانه میا روز بر حرب میا |
در این بیت منسوب به، امام علی، نیز این خاصیت به کار رفته‌است. البته در اینجا هم تمام بیت وارونه خوانی می‌شود:
| مودته تدوم لکل هول | و هل کل مودته تدوم؟ |
شعر واروخوانه‌ای (回文詩) در ادبیات کلاسیک چینی یک سبک ویژه خود به‌شمار می‌آمد. شعر واروخوانه زیر در زمان دودمان سونگ سروده‌شده‌است:
枯眼望遙山隔水，往來曾見幾心知。壺空怕酌一杯酒，筆下難成和韻詩。迷路阻人離別久，訊音無雁寄回遲。孤燈夜守長寥寂，夫憶妻兮父憶兒。
«واروخوانهٔ» جمله آخر این شعر به معنی شوهری است که دلش برای زنش تنگ شده و پدری که دلش برای پسرش تنگ شده در حالی‌که واروخوانه همان جمله به معنی پسری است که برای پدرش دلتنگی می‌کند و زنی که دلش برای شوهرش تنگ شده.
پیوند به بیرون
منابع
- «جواد معینی - آبان ۱۳۹۳»
- کزازی، میرجلال‌الدین، زیباشناسی سخن پارسی. (اصطلاح واروخوانه از این منبع است).
- ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخهٔ ۲۸ ژانویه ۲۰۰۷.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ واروخوانه موجود است. |