آهوی کوهی

آهوی کوهی یا غزال کوهی گونه‌ای غزال است. این حیوان بومی شبه‌جزیره عربستان و نواحی اطراف آن است و پراکندگی آن در این مناطق وسیع اما تراکم آن بسیار کم است.

برای شعر آهوی کوهی از ابوحفص سغدی، آهوی کوهی (شعر) را ببینید.
آهوی کوهی
وضعیت بقا
آرایه‌شناسی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: جفت‌سمان
تیره: گاوسانان
زیرخانواده: بزهای کوهی
سرده: غزال
گونه: G. gazella
نام علمی
Gazella gazelle
پالاس، ۱۷۶۶

زیستگاه آهوی کوهی ارتباط نزدیکی با زیستگاه گونه‌های درخت اقاقیا دارد. این گونه با افزایش دمای هوا در دورهٔ متأخر عصر هولوسن بخش‌هایی از قلمرو خود را به جبیر دیگر گونهٔ غزال واگذار کرده که به‌خوبی برای زندگی در هوای گرم تکامل یافته‌است.

مشخصات جسمی

طول بدن و سر غزال کوهی بین ۹۵ تا ۱۰۵ سانتی‌متر، ارتفاع شانه ۶۰ تا ۸۰، طول دم ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر و وزن ایشان ۱۵ تا ۳۵ کیلوگرم (نرها ۱۷ تا ۳۵ کیلوگرم و ماده‌ها ۱۵ تا ۲۵ کیلوگرم) است. هر دو جنس دارای دو شاخ به عقب برگشته و تقریباً S شکلند که به فاصله ۲۵ میلی‌متر از یکدیگر روئیده‌اند. شاخ ماده‌ها کوتاه (۸ تا ۱۵ سانتیمتر)، ضعیف و دارای حلقه‌های نامشخص است. شاخ نرها بلندتر (۲۲ تا ۲۹ سانتیمتر) ظریف و چنگی‌شکل است که به‌تدریج از یکدیگر دور شده و تنها انتهای آن‌ها به سمت داخل و جلو خم شده‌است. کارکرد شاخ‌ها در وهلهٔ اول دفاع در برابر شکارچیان است [مثلاً با ضربه زدن به دشمنان کوچکتر]. بینایی حس اصلی برای تشخیص شکارچی است و از بویایی بیشتر برای یافتن غذا استفاده می‌شود. گوشها نسبتاً کوتاهند. رنگ بدن قهوه‌ای خاکستری یا شکاری تیره با یک ناحیهٔ مشخص روشن و نوارهای تیره پهلویی است که روی بینی در بیشتر موارد مشخص است.

زیستگاه

غزال کوهی بومی شبه‌جزیره عربستان، مصر، ایران، فلسطین، لبنان، اردن، عمان، عربستان سعودی، سوریه، یمن و امارات است.

شمار این حیوان کمتر از ۱۵٬۰۰۰ رأس برآورد می‌شود که بیش از ۱۰٬۰۰۰ رأس از زیرگونهٔ G. g. cora، کمتر از ۳٬۰۰۰ از زیرگونهٔ بومی فلسطین G. g. gazella، کمتر از ۱٬۰۰۰ رأس از زیرگونهٔ بومی جزایر فاراسان در دریای سرخ G. g. farasani، کمتر از ۲۵۰ رأس از زیرگونهٔ G. g. muscatensis و ۱۹ رأس (در سال ۲۰۰۷) نیز از زیرگونهٔ شدیداً در معرض خطر G. g. acaiae است که در منطقهٔ محصوری در زیست‌گاه حیات وحش یوت‌واتا به‌سر می‌برند.

زیرگونهٔ ایرانی این آهو که تنها در جزیره فارور زندگی می‌کند و G. g. dareshurii (به نام بیژن فرهنگ دره‌شوری) نامیده می‌شود، در گذشته جبیر پنداشته می‌شد، اما تجزیه و تحلیل‌های محمود کرمی در دانشکده منابع طبیعی کرج و کالین گرووز در دانشگاه ملی استرالیا در کنبرا و در ایران در تابستان ۱۳۶۹، نشان داد که آن‌ها آهوی کوهی هستند.

زیستگاه این غزال نواحی کوهستانی و ناهموار، جنگل‌های تُنُک (به‌ویژه بلوط و کاج)، دشت‌ها، علف‌زارها و دشت‌های بیابانی سنگی است.

ریستگاه این غزال همچنین با زیستگاه گونه‌های مختلف اقاقیا منطبق است، چون توان جوانه‌زنی بذر درخت اقاقیا با گذر از دستگاه گوارش این حیوان افزایش می‌یابد و در نتیجه به گسترش اقاقیا منجر می‌شود.

رفتار

آهوی کوهی روزگرد و به‌شدت قلمروطلب است. قلمرو آن‌ها با فاصلهٔ زیادی از یکدیگر جدا می‌شود. آن‌ها سه نوع گروه تشکیل می‌دهند: گله‌های مادر-فرزندی، گله‌های نرهای جوان و قلمرو نرهای تنها. نبرد بین غزال‌ها با رسیدن نرها به بلوغ مرتباً انجام می‌شود. البته نبرد نرهای همسایه بر سر قلمرو بیشتر نمایشی است و از خشونت کمتری نسبت به نبرد بر سر تصاحب ماده‌ها برخوردار است. نرهای نابالغ در جنگ‌ها، نسبت به نرهای بزرگسال یا صاحب قلمرو، بسیار بیشتر از شاخ خود بهره می‌جویند. آهوی کوهی مرتباً در جستجوی غذا در مسافت‌های بیش از ۱۲۰ کیلومتری مهاجرت می‌کند. سرعت دوی این حیوان بسیار بالاست و می‌تواند با سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت چندصد متر بدود. اهو کوهی بسیار سریع میدود

تولید مثل

آهوی کوهی چندهمسر است. نرها علاقه دارند تا یک یا چند ماده را به همراه بچه‌هایشان در گروه‌های ۳ تا ۸ تایی جمع کنند. دورهٔ فحلی هر ۸ روز تکرار می‌شود و حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت طول می‌کشد و تا زمان حاملگی تکرار می‌شود. نرها و ماده‌ها با شرکای جنسی مختلفی می‌آمیزند. ماده‌ها معمولأ در هر فصل یک‌بار می‌زایند و در طول عمر خود به طور میانگین ۱۱ بره به دنیا می‌آورند.

فصل مطلوب جفت‌گیری اوایل زمستان است هرچند در بهار و هر زمان که منابع غذایی فراوان باشد، اتفاق می‌افتد. وزن نوزادان معمولاً ۱۱–۱۲٪ وزن مادر است. بره‌ها به فاصلهٔ کوتاهی از تولد می‌ایستند و تا چند هفته از تیمار مادر برخوردارند. از ۳ تا ۶ هفتگی خوردن غذای جامد را آغاز می‌کنند ولی شیرنوشی ممکن است تا ۳ ماه ادامه یابد. نرها در مراقبت از بچه‌ها مشارکت نمی‌کنند و در نتیجه مادرها و کودکانشان گله‌های مادر-فرزندی را شکل می‌دهند. ماده‌های جوان ممکن است پیش مادر بمانند ولی نرهای جوان در حدود شش ماهگی از مادر جدا می‌شوند و به گله‌های نرهای جوان می‌پیوندند. ماده‌ها در ۱۸ ماهگی به بلوغ جنسی و رشد کامل جسمی می‌رسند اما نرها در حدود ۳ سالگی به این مرحله می‌رسند. در طبیعت به‌ندرت طول عمرشان از ۸ سال فرا می‌رود. اما در اسارت ممکن است ۱۲ تا ۱۵ سال عمر کنند.

وضعیت حفاظتی

آهوی کوهی در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست (ردهٔ آسیب‌پذیر) قرار دارد. آنان مرتب با کاهش زیستگاه خود بر اثر فعالیت‌های انسانی تهدید می‌شوند، افزایش استفاده از مراتع برای چرای دام و نابودی جنگل‌ها برای کشاورزی، ورود گونه‌های غیر بومی مهاجم و شکار توسط انسان مهمترین خطرات پیش روی گونه است. شکارچی اصلی این گونه یوزپلنگ و انسان است. اما شکار توسط سیاه‌گوش، سگ‌های شکاری، کفتار، شغال، پلنگ، روباه قرمز و گرگ نیز مشاهده شده‌است. هیچ‌یک از این شکارچیان به‌جز انسان در حالت طبیعی تأثیری بر جمعیت این گونه ندارند.

منابع
    در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ آهوی کوهی موجود است.
    اطلاعات مرتبط در ویکی‌گونه: Gazella gazella
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.