انوشیروان خان عین‌الملک
انوشیروان خان عین‌الملک (درگذشته ۱۲۸۵ هجری قمری) از بزرگان دربار قاجار بود.
| انوشیروان‌خان عین‌الملک | |
|---|---|
 انوشیروان‌خان، اثر صنیع‌الملک | |
| درگذشت | ۱۲۸۵ هجری قمری |
| عنوان | اعتضادالدوله، عین‌الملک |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| همسر(ها) | عزت‌الدوله |
| فرزندان | محمداسماعیل‌خان عیسی‌خان |
| والدین | سلیمان‌خان اعتضادالدوله و ملک‌زاده خانم |
او فرزند سلیمان‌خان اعتضادالدوله و ملک‌زاده خانم بود. پدر و مادر او هر دو نوه‌های فتحعلی‌شاه بودند و پدرش دایی ناصرالدین‌شاه به شمار می‌آمد. از این رو انوشیروان خان از کودکی به حلقه‌ی کوچکی از اطرافیان و دوستان ناصرالدین شاه تعلق داشت و از نزدیک‌ترین افراد به او شمرده می‌شد. ناصرالدین‌شاه پس از اینکه به حکومت رسید، انوشیروان خان را به مناصب مهمی منصوب ساخت.
او از سال ۱۲۷۲ قمری، خوانسالار، یا رئیس آشپزخانه سلطنتی بود. در سال ۱۲۷۹ قمری به حکومت مازندران و گیلان منصوب شد، اما به دلیل مشغله‌ی زیادی که شغل خوانسالاری به همراه داشت، از همان ابتدا برادر ناتنیش محمدعلی خان را به نیابت از خود به محل حکومت فرستاد. تنها یک سال بعد به عنوان رئیس ایل قاجار برگزیده شد و لقب ایلخانی دریافت کرد.
در سال ۱۲۸۲ قمری با حفظ تمام سمت‌های قبلی، فرماندهی قشون گیلان و مازندران و گرگان را نیز دریافت کرد و در سال ۱۲۸۳ قمری به لقب اعتضادالدوله ملقب شد. این عنوان ابتدا به جد اعلای او امیرسلیمان خان تعلق داشت و سپس به پدربزرگ و پدر او داده شده بود و به این ترتیب او چهارمین نسل از خانواده بود که این لقب را دریافت می‌کرد.
انوشیروان خان با ملک‌زاده خانم عزت‌الدوله، خواهر ناصرالدین شاه ازدواج کرد. عزت‌الدوله که نخست همسر میرزا تقی‌خان امیرکبیر بود، پس از قتل او مجبور به ازدواج با میرزا کاظم نظام‌الملک، پسر میرزا آقاخان نوری (جانشین امیرکبیر) شد. پس از عزل میرزا آقاخان، عزت‌الدوله به دستور مادرش مهدعلیا از نظام‌الملک جدا شده و با انوشیروان خان ازدواج کرد، در حالی که خود به این ازدواج مایل نبود. او و انوشیروان خان صاحب سه پسر شدند.
انوشیروان خان در وبای سال ۱۲۸۵ قمری از دنیا رفت. مقبره او در صحن عتیق حرم حضرت معصومه در قم در راهروی مابین صحن و مسجد اعظم واقع است.[1] انوشیروان سپهبدی از نوادگان او بود.