بزاق

بُزاق یا آب دهان یا خَدو که در زبان عامیانه تُف خوانده می‌شود، مایعی برون‌سلولی است که توسط غدد بزاقی تولید و در دهان ترشح می شود. بزاق انسان حاوی 99/5 درصد آب به همراه موادی چون الکترولیت ها، مخاط، گلبول های سفید، سلول های بافت پوششی، آنزیم هایی همچون لیپاز و آمیلاز، مواد ضد میکروب مثل پادتن A و لیزوزیم است.[1]

بزاق روی لب های یک کودک

وظایف بزاق در بدن

آنزیم های موجود در بزاق برای آغاز فرایند هضم چربی ها و قندهایی مثل نشاسته ضروری هستند. بزاق همچنین برای شکستن و تجزیه باقیمانده های غذا میان دندان ها و جلوگیری از خراب شدن و پوسیدگی دندان ها عاملی ضروری است. از دیگر وظایف بزاق مرطوب سازی و نرم کردن غذاها در دهان و ایجاد سهولت در جویدن و بلع غذا می باشد. همچنین بزاق باعث حفظ رطوبت مخاط دهان و زبان و گلو و حلق شده و صحبت کردن، تنفس و همچنین حس چشایی را با تولید کربنیک آنهیدراز بهبود می بخشد.[2] یکی دیگر از وظایف بزاق تنظیم pH حفره دهانی می‌باشد که این عمل باعث می‌شود عمر دندان‌ها افزایش یابد و در مقابل خوردگی و پوسیدگی‌های اسیدی مقاومت کنند. همچنین بزاق ضدعفونی‌کننده است و دارای آنزیمی به نام لیزوزیم می‌باشد که باعث کشته شدن باکتری های دیواره دار می شود‌.

در گونه های مختلف جانوری بزاق می تواند نقش های متفاوت و متنوعی ایفا کند. برخی از پرستوها برای ساختن آشیانه ی خود از بزاق خود کمک می گیرند. بسیاری از مارهای سمی از بزاق خود برای کشتن شکار و یا دفاع از خود در مقابل خطرات استفاده می کنند. همچنین برخی از موجودات مانند کرم ابریشم در مرحله ی شفیرگی از بزاق خود برای ساختن پیله یا پوشش محافظ استفاده می کنند. [3] بسیاری از جانوران برای تمیز کردن خود و ترمیم زخم ها از بزاق خود استفاده می کنند. بررسی ها نشان داده اند که بزاق برخی گونه ها مثل موش های آزمایشگاهی، با داشتن ترکیباتی همچون فاکتورهای رشد و برخی آنزیم ها قابلیت ترمیم سریع تر زخم و ضدعفونی کردن زخم ها را دارا است.[4]

میزان ترشح بزاق

بدن یک انسان بالغ و سالم به طور روزانه 1500 میلی لیتر بزاق تولید می کند و این میزان در هنگام خواب به شدت کاهش پیدا می کند. در انسان، غدد تحت فکی حدود 70-75 درصد از بزاق را تولید می کند و غدد بناگوشی نیز 20-25 درصد از بزاق را تولید می کند و مقدار ناچیز باقیمانده را سایر غدد بزاقی تولید می کنند.[5]

تولید بزاق

ترشحات بزاق توسط عوامل مکانیکی و اعصاب به‌طور خود کار کنترل می‌گردد. اعصاب سمپاتیک و پارا سمپاتیک استثنائاً در این مورد هر دو به عنوان تحریک‌کننده می‌باشند، به‌طوری‌که تحریک اعصاب پارا سمپاتیک (از طریق بو و مزه غذا) ترشحات آبکی بزاق و تحریک اعصاب سمپاتیک

  1. «Sect. 6, Ch. 4: Composition of Saliva». web.archive.org. ۲۰۱۶-۰۱-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۱.
  2. Herbst, Roy S. (2004). "Review of epidermal growth factor receptor biology". International Journal of Radiation Oncology, Biology, Physics. 59 (2 Suppl): 21–26. doi:10.1016/j.ijrobp.2003.11.041. ISSN 0360-3016. PMID 15142631.
  3. Marcone, Massimo F. (2005-12-01). "Characterization of the edible bird's nest the "Caviar of the East"". Food Research International. 38 (10): 1125–1134. doi:10.1016/j.foodres.2005.02.008. ISSN 0963-9969.
  4. Venturi, Sebastiano; Venturi, Mattia (2009). "Iodine in evolution of salivary glands and in oral health". Nutrition and Health. 20 (2): 119–134. doi:10.1177/026010600902000204. ISSN 0260-1060. PMID 19835108.
  5. «Articles». Cedars-Sinai (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۱.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.