تضمین کیفیت

تضمین کیفیت (به انگلیسی: Quality assurance، به اختصار QA)، نظارت و ارزیابی منظم و برنامه‌ریزی شده جنبه‌های گوناگون یک پروژه، سرویس، سیستم یا وسیله است که احتمال رعایت حداقل‌های استاندارد کیفیت در فرایند تولید را به حداکثر می‌رساند. تضمین کیفیت قطعاً نمی‌تواند تولید محصولات باکیفیت را ضمانت کند.

تضمین کیفیت راهی برای جلوگیری از خطا و اشکالات احتمالی پیش آمده در هنگام تحویل محصولات یا ارائه ی خدمات به مشتری است. که طبق گواهی ISO 9000 قسمتی از مدیریت کیفیت کالا در جهت ایجاد اطمینان از انجام الزامات کیفی است. این نوع از جلوگیری از خطا با کنترل کیفیت متفاوت است زیرا در مراحل قبل تر انجام می شود.

عبارات تضمین کیفیت و کنترل کیفیت اغلب بصورت جایگزین بکار می روند و بر اطمینان از کیفیت محصول یا خدمات دلالت دارند. تضمین کیفیت عبارت است از نظارت و ارزیابی در حالیکه لغت کنترل به معنی پنجمین مرحله از مراحل تعریف، اندازه گیری، تحلیل، توسعه، کنترل در مدل (DMAIC) است.

تضمین کیفیت شامل اقدامات اجرایی در یک سیستم کیفی است که اهداف محصول، خدمات یا فعالیت ها را انجام پذیر می کند. اندازه گیری سیستماتیک، مقایسه با استاندارد، بازرسی روند ها و بازخوردها که جهت جلوگیری از خطا انجام می شود. این می تواند تفاوت تضمین کیفیت با کنترل کیفیت باش، که بر روی خروجی روندها تمرکز دارد.

دو اصلی که تضمین کیفیت شامل آن‌ها است: «مناسب برای هدف» - محصول باید برای هدف تعیین‌شده مناسب باشد؛ و «درست بار اول» - اشتباهات باید برطرف شوند. تضمین کیفیت شامل تنظیم کیفیت مواد خام، هم‌گذاری‌ها، محصولات و اجزا، خدمات مرتبط با تولید و مدیریت و همچنین تولید و بازرسی فرایندها است. وظیفه ی مهندس کارا بودن در بار اول است در حالیکه وظیفه ی تضمین کیفیت کارایی در تمام اوقات است.

کیفیت توسط کاربران محصول، ارباب رجوع یا مشتریان، و نه جامعه به‌طور کلی، بدست می‌آید. محصولات قیمت پایین را در صورتی می‌توان به عنوان کیفیت بالا در نظر گرفت که کاربران محصول آن‌ها را اینطور یافته باشند.


تاریخچه


تلاش های اولیه برای کنترل کیفیت تولید

در دوره قرون وسطی ، اصناف مسئولیت کیفیت کالاها و خدمات ارائه شده توسط اعضای خود ، تعیین و حفظ استانداردهای خاص برای عضویت در انجمن صنفی را بر عهده گرفتند.

دولت های سلطنتی با خرید مواد به عنوان مشتری به کنترل کیفیت علاقه داشتند. به همین دلیل ، پادشاه جان انگلیس ، ویلیام د وروتام را برای گزارش در مورد ساخت و تعمیر کشتی ها منصوب کرد. قرن ها بعد ، ساموئل پپیز ، دبیر دریاداری بریتانیا، چندین ناظر را برای چنین استاندارد سازی جیره های دریایی و آموزش نیروی دریایی منصوب کرد.

پیش از تقسیم گسترده کار و مکانیزاسیون ناشی از انقلاب صنعتی ، کارگران می توانستند کیفیت محصولات خود را کنترل کنند. انقلاب صنعتي به سيستمي منجر شد كه در آن گروه هاي بزرگي از افراد كه نوع خاصي از كار را انجام مي دهند ، تحت نظارت يك مأموري كه براي كنترل كيفيت كارهاي توليدي منصوب شده بودند ، هم گروه شدند.

تولید در زمان جنگ

در زمان جنگ جهانی اول ، فرایندهای تولید به طور معمول پیچیده تر شدند و تعداد بیشتری از کارگران به عنوان ناظر قرار می گرفتند. در این دوره شاهد گسترش تولید انبوه و قطعه سازان بودیم که مشکلاتی را به وجود می آورد زیرا کارگران با تولید محصولات اضافی درآمد بیشتری کسب می کردند و این به نوبه خود باعث می شد که کار بی کیفیتی به خطوط مونتاژ منتقل شود. پیشگامانی چون فردریک وینسلو تیلور و هنری فورد محدودیت روشهای مورد استفاده در تولید انبوه در آن زمان و کیفیت متفاوت متغیر خروجی را تشخیص دادند. تیلور با استفاده از مفهوم مدیریت علمی ، وظایف تولید را در بسیاری از مراحل ساده (خط مونتاژ) و كنترل كیفیت را به چند فرد خاص محدود كرد. فورد تأکید کرد که محصولات با استانداردهای طراحی و استانداردهای ضریب اطمینان تولید شوند ، در حالی که کیفیت به عهده ماشین های بازرسی بود ، "که در هر بخش قرار می گرفتند تا کلیه ی عملیات ها را در فواصل مکرر پوشش دهد ، به طوری که هیچ عمل معیوب برای مدت زمان طولانی انجام نمی شد.

همچنین از این طریق کنترل فرآیند آماری (SPC) ، که توسط والتر شووارت در آزمایشگاه های بل در اوایل دهه 1920 پیشگام شد ، به دست آمد. شوارت، جدول کنترل را در سال 1924 و همچنین مفهوم وضعیت کنترل آماری را تدوین کرد که معادل مفهوم مبادله پذیری دارد و توسط ویلیام ارنست جانسون در کتاب برهان و بخش 3 به نام مبانی منطقی علم ارتقا یافت. او به همراه تیمی در AT&T که شامل هارولد داج و هری رومیگ بود ، تلاش کردند که بازرسی نمونه برداری را براساس آماری منطقی نیز انجام دهند. در سال 1934 شوارت با همفکری سرهنگ لسلی سیمون از جدول های کنترل برای تولید مهمات ارتش در آرسنال پیکاتینی استفاده کرد که این برنامه موفق در متقاعد کردن ارتش برای به خدمت گرفتن جورج ادواردز از AT & T برای مشاوره دادن در مورد استفاده از کنترل کیفیت آماری در بین بخش ها و پیمانکاران خود هنگام شروع جنگ جهانی دوم کمک کرد.

پس از جنگ

پس از جنگ جهانی دوم ، قابلیت های تولید بسیاری از کشورها که در طول جنگ نابود شده بودند ، مجددا بازسازی شد. ژنرال داگلاس مک آرتور که ناطر بازسازی ژاپن بود. ادواردز دمینگ و جوزف جوران را به عنوان دو شخصیت اصلی در توسعه مفاهیم کیفیت مدرن درگیر کرده بود عبارت بود که به همراه دیگر همکاران از این مفاهیم افزایش کیفیت گروههای تجاری و فنی ژاپنی در توسعه اقتصادی ژاپن استفاده می کردند.

اگرچه بسیاری از افراد در تلاش بودند تا صنایع ایالات متحده را به سمت یک رویکرد جامع تر در رابطه با کیفیت سوق دهند ، اما ایالات متحده در واقع از بی خبری یا نادیده گرفتن پیشرفت ها همچنان برای چندین دهه به استفاده از مفاهیم کنترل کیفیت (QC) و بازرسی و نمونه برداری برای برداشتن محصولات معیوب از خطوط تولید اقدام می کرد.

رویکردها

آزمون شکست

آزمون استرس یا شکست برای تکمیل فرآیند کالای مصرفی بسیار ارزشمند است. در مفهوم مکانیکی این عملیاتی است که روی محصول انجام می شود تا اغلب بر اثر تنش هایی چون لرزش، دما، و رطوبت از کار بیفتد و به این ترتیب ضعف های محصول مشخص می شود.

کنترل آماری

کنترل آماری بر پایه ی تحلیل داده های عملی و ذهنی است. هر محصول در صورت داشتن واریانس عمومی و خاص قابل تحلیل بر اساست کنترل آماری است.

مدیریت کیفیت کل

کنترل یک محصول وابسته به کنترل اجزاء آن است. روند های کنترل اجزاء در تضمین کیفیت به مدیریت کیفیت کل می انجامد. چنانچه مشخصات نشانگر الزامات کیفیتی نباشند، کیفیت محصول قابل تضمین نیست.

مدل ها و استاندارد ها

ISO 17025 استانداردی بین المللی است که الزامات کلی تست ها و تراز بندی ها را در بر می گیرد که شامل ۱۵ شرط مدیریتی و ۱۰ شرط فنی است. سیستم مدیریت به ساختار سازمانی گفته می شود که مدیریت روندها و فعالیت های تغییر منابع ورودی به محصول یا خدمات را به عهده دارد. این فعالیت ها می بایست در راستای الزامات کیفی، قانونی و یا اهداف محیط زیستی باشند. مدل (CMMI) یکی از پر استفاده ترین مدل های (PPQA) در سازمان ها می باشد.

کیفیت شرکت

در ده ۸۰ میلادی مفهوم کنترل شرکت با تمرکز بر مدیریت و افراد در آمریکا بوجود آمد. در این مضمون فرض بر آن بود که اگر تمام قسمت های یک شرکت با ذهن باز به مفهوم کیفیت بپردازند و چنانچه مدیریت به روند توسعه ی کیفیت بها دهد، موفقیت حتمی خواهد بود. این روش به چهار جنبه تاکید دارد:

- عواملی مانند کنترل، مدیریت شغلی، روندهای کافی، عملکرد و تمامیت، و توجه به پیشینه

-توانمندی هایی چون دانش، مهارت، تجربه، تخصص

-عوامل نرم مانند درستی کارکنان، اعتماد، فرهنگ سازمانی، انگیزه، روحیه گروهی و ارتباطات

-زیر ساخت ( چون باعث بهبود یا محدودیت عملکرد می شود)


تضمین کیفیت به تولید محدود نمی شود و می تواند به فعالیت ها تجاری و غیر تجاری شامل طراحی، مشاوره، بانکداری، بیمه، تولید نرم افزار کامپیوتر، عمده فروشی، سرمایه گزاری، حمل و نقل، تحصیلات و ترجمه شود.

در عمل تضمین کیفیت در حوزه هایی چون پزشکی ، صنعت هوا فضا و تولید نرم افزار کاربرد زیادی دارد.

مشاوران و پیمانکاران در ارائه ی روش های جدید برای ایجاد کیفیت و تعیین نیازمندی های مهارتی و تخصصی مرتبط در سازمان مؤثرند. این مشاوران و پیمانکاران معمولا از سیستم هایی مثل (QMS),

(CMMI), (MSA) , (QFD), (FMEA) (APQP) استفاده می کنند.


در عمل

صنعت پزشکی

QA نقش مهمی در پزشکی دارد، چراکه به شناسایی استانداردهای تجهیزات و خدمات پزشکی کمک می کند و در عین حال بیمارستان ها و آزمایشگاه ها از آژانس های خارجی برای اطمینان از استانداردهای لازم برای تجهیزات مانند ماشین های اشعه ایکس ، رادیولوژی تشخیصی و AERB استفاده کنند.

همچنین QA در توسعه و معرفی داروهای جدید و دستگاههای پزشکی نقش داشته و انجمن کیفیت تحقیق (RQA) از طریق اعضای و نهادهای نظارتی ، کیفیت تحقیق در علوم زیستی را پشتیبانی کرده و ارتقا می بخشد.

صنعت هوافضا

اصطلاح تضمین محصول (PA) اغلب به جای تضمین کیفیت استفاده می شود و در کنار مدیریت و مهندسی پروژه ، یکی از سه عملکرد اصلی پروژه است. تضمین کیفیت به عنوان بخشی از تضمین محصول تلقی شده با توجه به عواقب گاه فاجعه آمیز یک شکست کوچکی که می تواند برای زندگی انسان ، محیط ، دستگاه یا یک مأموریت داشته باشد ، تضمین محصول نقش ویژه ای را در اینجا ایفا می کند. این استقلال سازمانی ، بودجه ای و توسعه محصول به این معنی است که فقط به بالاترین درجه مدیریت گزارش می شود ، بودجه مخصوص به خود را دارد و برای کمک به ساخت یک محصول هزینه نمی کند. تضمین محصول با مدیریت پروژه در یک سطح قرار می گیرد اما دیدگاه مشتری را نیز می پذیرد.

توسعه نرم افزار

مقاله اصلی: تست نرم افزار

تضمین کیفیت نرم افزار به نظارت بر فرآیندهای مهندسی نرم افزار و روش های استفاده شده برای اطمینان از کیفیت اشاره دارد. روش های مختلفی برای این کار به کار می رود ، مانند اطمینان از مطابقت با یک یا چند استاندارد ، مانند ISO 9000 یا مدلی مانند CMMI. علاوه بر این ، از نرم افزار مدیریت کیفیت شرکت برای تصحیح موضوعاتی مانند تفکیک زنجیره تأمین و اطمینان از انطباق نظارتی استفاده می شود که اینها برای تولید کنندگان تجهیزات پزشکی بسیار حیاتی هستند.

با استفاده از پیمانکاران یا مشاوران

گاهی اوقات مشاوران و پیمانکاران از QA هنگام معرفی شیوه ها و روش های جدید کیفیت ، بخصوص در مواردی که مهارت ها و تخصص های مربوطه و منابع مربوط به سازمان در دسترس نباشد کمک می گیرند ولی اغلب از سیستم های مدیریت کیفیت (QMS) ، نوشتن اسناد حسابرسی و رویه ای به روش CMMI ، Six Sigma ، تجزیه و تحلیل سیستم های اندازه گیری (MSA) ، استقرار عملکرد کیفیت (QFD) ، عدم موفقیت و تحلیل اثرات (FMEA) و برنامه ریزی کیفیت محصول پیشرفته (APQP) استفاده می کنند.

تفاوت تضمین کیفیت و کنترل کیفیت

کنترل کیفیت غالبا شامل فعالیت‌های عمومی می‌شود که اطلاعات بدست آمده و محاسبه شده در مورد نتیجه فرایند را بدقت بررسی می‌کند و از روش‌های استاندارد مورد تأیید برای نشر محاسبات و اندازه‌گیری ها، تخمین و آرشیو اطلاعات و گزارش استفاده می‌کند. در حالی که تضمین کیفیت(QA ) یک سیستم بازبینی بیرونی و یک سری رویه‌های ممیزی است که توسط افراد خارج از فرایند صورت می پذیرد. در بسیاری از اوقاتQA فقط در مورد محصول نهایی و پایان فرایند بکار می‌رود، اما یک برنامه تضمین کیفیت مؤثر و کارا باید تمام مراحل اعم از برنامه‌ریزی، طراحی، تولید و گام‌های کنترل کیفیت( QC ) را مورد ارزیابی قرار دهد.

پانویس

    منابع
    1. کنترل کیفیت آماری
    2. Statistical Quality Control
    3. مهندسی کیفیت و اطمینان
    4. Quality and Reliability Engineering
    5. سازمان و مدیریت: فراگرد مفاهیم و نظریه‌ها
    6. Management and Organization: Changes in Concepts and Theories
    7. خودارزیابی در فرایند سرآمدی کیفیت بنیاد مدیریت کیفیت اروپایی
    8. Self Assessment in European Foundation for Quality Management
    9. راهنمای تدوین اظهارنامه برای سرآمدی (بنیاد مدیریت کیفیت اروپا)
    10. European Foundation for Quality Management EFQM
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.