تندیس

تندیس[1] یا مجسمه پیکره‌ای است که اغلب به هدف یادآوری یا به نمایش گذاشتن وجود یک انسان، شیء، حیوان یا واقعه ساخته می‌شود. به کسی که تندیس می‌سازد پیکرتراش یا مجسمه ساز می‌گویند که با حجم‌سازی تفاوت دارد.

برای دیگر کاربردها، تندیس (ابهام‌زدایی) را ببینید.
تندیس‌های ونوس نخستین تندیس‌های شناخته شده متعلق به سال‌های ۲۹٬۰۰۰ تا ۲۵٬۰۰۰ ق. م هستند.

نمونه‌ها

مجسمه‌های بسیاری برای بزرگ‌داشت وقایع تاریخی ساخته شده‌اند. از آن جمله می‌توان به مجسمهٔ نبرد هیروشیما اشاره کرد. مجسمه‌ها ممکن است به یادبود بزرگان تاریخ ساخته شوند، همچون مجسمهٔ فردوسی، امیر کبیر ، ابوریحان بیرونی. بسیاری مجسمه‌ها نیز به‌عنوان هنری عمومی به نمایش گذاشته می‌شوند. معدودی مجسمه‌ها خود به مظهری از تاریخ بدل می‌شوند، مانند مجسمهٔ آزادی در ایالات متحدهٔ آمریکا. همچنین، در ایران، به‌ عنوان قدردانی به برگزیدگان جشنواره‌ها [تندیس] هدیه داده می‌شود؛ مانند جشنواره‌های: فیلم فجر، تندیس سیمرغ بلورین , ...

انواع
مجسمه‌ای از جنس سنگ ماسه‌ای ساخته‌شده در سده دوازدهم میلادی در اوتار پرادش.

مجسمه‌ها می‌توانند از مواد مختلفی چون چوب، گچ، جیپس، فایبرگلاس، فلزاتی همچون طلا، نقره و برنز، انواع سنگ‌ها مانند سنگ مرمر و … ساخته شوند و بسته به موارد استفاده در اندازه‌های مختلفی دارند:

مجسمه‌های کوچک را تندیسک (statuette) نیز خوانده‌اند. مجسمه‌هایی که تنها سر و شانه را به تصویر می‌کشند نیم‌تنه (bust) نامیده می‌شوند؛ و به مجسمه‌هایی که در آن‌ها تنها شکل سر تصویر شده باشد، سردیس گفته می‌شود.

تندیسک‌هایی که به عنوان یادبود در مراسم‌های مختلف اهدا می‌شود را در ایران با همان عنوان تندیس می‌شناسند. در میان جنس مجسمه‌ها نوع جدیدی با نام جیپس تولید می‌شود که این نوع مجسمه مقاومت بیشتری نسبت به پلی‌استر داشته و مقاوم در برابر سرما، گرما و رطوبت می‌باشد. این نوع مجسمه‌ها را به شرط دارا بودن کیفیت مناسب رنگ می‌توان در محیط روباز و بیرون از منزل نیز نصب و به کار برد.

لغت‌نامهٔ دهخدا

تندیس. [تَ] (اِ مرکب) بمعنی تن‌مانند است، چه دیس بمعنی مانند باشد؛ و بمعنی صورت و تمثال و پیکر و کالبد و قالب و جثه نیز آمده‌است، اعم از انسان و حیوانات دیگر. (برهان) (از ناظم‌الاطبا). بمعنی تندِس. (فرهنگ جهانگیری) (از آنندراج). از: تن + دیس، جزو دوم از مصدر «دئس» اوستایی بمعنی نمودن و نشان دادن، یعنی تن‌نما، و این جزو به صورت پسوند در فرخاردیس و طاقدیس هم دیده می‌شود. (حاشیهٔ برهان، چ معین):

نگارند تندیس او گر به کوه
ز سنگ وقارش شود کُه ستوه.

دقیقی.

دو تندیس از زر برانگیخته
ز هر صورتی قالبی ریخته.

نظامی.

رجوع به فرهنگ ایران باستان ص ۲۶۱، ذیل شبدیز و تندِس و تندِسه و تندیسه شود.

جستارهای وابسته

نگارخانه

پیوند به بیرون
  1. «تندیس در لغت‌نامه دهخدا: به‌معنی تن مانند است، چه دیس به‌معنی مانند باشد و به‌معنی صورت و تمثال و پیکر و کالبد و قالب و جثه نیز آمده‌است اعم از انسان و حیوانات دیگر». دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۳.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تندیس موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.