حجت‌الاسلام
حجت‌الاسلام (به‌معنای «دلیل اسلام») لقبی است که به علمای مذهب شیعه داده می‌شود و از درجات رسمی در مدارس حوزوی شیعه نیست. هرچند اطلاق این دست القاب مبنای دقیقی ندارد و نمی‌توان مرحله تحصیلی خاصی را مساوی با آن دانست. برخی معتقدند بر اساس نوع کاربرد این لقب در دوران معاصر به روحانیونی که مشغول تحصیل در دوره سطح باشند حجت‌الاسلام گفته می‌شود.[1] برخی دیگر آن را مخصوص کسانی دانسته‌اند که سطوح مقدماتی و متوسطه حوزوی را طی کرده و مشغول سطوح عالیه باشند. برخی نیز آن را خاص روحانیون جوان یا غیرفاضل یا روحانیونی که به اجتهاد نرسیده‌اند می‌دانند. بر اساس این تقسیم‌بندی این لقب بالاتر از «ثقةالاسلام» و پایین‌تر از «حجت‌الاسلام‌والمسلمین»، «آیت‌الله» و «آیت‌الله‌العظمی» است. برخی فقهای دیگر نیز یافتن معیار و قاعده برای این عنوان و عناوین مشابه مانند آیت‌الله و ... را بی‌فایده دانسته‌اند.[2][2][2]
پیشینه
به‌گفتهٔ سید حسین نصر و حمید دباشی، سید محمدباقر شفتی احتمالاً اولین کسی است که عنوان حجت‌الاسلام را دریافت کرده‌است. این عنوان بعدها به روحانی معروفی از کاشان نیز اطلاق شد، ولی پس از آن بشدت از اعتبار این عنوان کاسته شد.[3] دلیل اطلاق این عنوان به شفتی، نقش دوگانه او به عنوان قاضی و مفتی ای بود که کتابی راجع به پیاده سازی شریعت اسلامی در زمان غیبت نوشت.[4] به گفتهٔ مرتضی انصاری از نوادگان شیخ مرتضی انصاری، ۲ نفر از بزرگان علماء ملقب به «حجت‌الاسلام» بوده‌اند، یکی سید محمد باقر شفتی، و دیگری حجت‌الاسلام حاج مولی اسدالله بروجردی. اما رفته رفته از جایگاه این لقب کاسته شد.[2]
پانویس
- حجت‌الاسلام کیست؟ آیت‌الله به چه کسی می گویند؟ خبرآنلاین
- «نظر مراجع تقلید درباره القاب علمی روحانیون». شیعه‌آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۸۸.
- Seyyed Vali Reza Nasr, p.205-206.
- Ahmad Kazemi Moussavi, pp.279 - 299.
منابع
- نظر مراجع تقلید دربارهٔ القاب علمی روحانیون، شیعه‌آنلاین، برداشت شده در ۲۱ تیر ۱۳۸۸.
- Seyyed Vali Reza Nasr, Hamid Dabashi, Expectation of the Millennium, State University of New York Press.
- Ahmad Kazemi Moussavi, THE INSTITUTIONALIZATION OF MARJA'-I TAQLĪD IN THE NINETEENTH CENTURY SHĪ'ITE COMMUNITY, Journal of The Muslim World, Volume 84 Issue 3-4, 2007.