خاندان کلالی
خاندان سادات کلالی از جمله خاندان‌های قدیمی و معروف در ناحیهٔ شرقی ایران می‌باشند که نسب آنها به جعفر صادق، پیشوای ششم شیعیان جهان می‌رسد. جد اعلای این خاندان، سیدامیرکلال (۷۵۱-۶۵۱ هجری شمسی) می‌باشد.
پیشینه
امیر کلال بن حمزه کاملترین خلفای محمّد بابا سماسی است که در روستای سوخار در نزدیکی بخارا ولادت یافته‌است. وی در آغاز، کشتی می‌گرفته و کشتی گیران و پهلوانان به تماشایش جمع می‌شده‌اند و پیشه‌اش کوزه‌گری بوده‌است.
گویند روزی هنگام کشتی، شیخ محمّد بابا سماسی در میان اصحاب به تماشایش ایستاده بود، ناگاه نگاه امیر کلال بر وی افتاده و چنان مجذوب او شده که تاب از دست داده و به دنبال شیخ روان شده‌است تا به خانه‌اش رسیده و در شمار مریدان و شاگردانش قرار گرفته‌است. دو عارف بزرگ و نامی از خلفای او بوده‌اند، یکی شیخ محمّد بهاءالدین شاه نقشبند و دیگری مولانا شیخ عارف دیگ گرانی که هر دو از عارفان بزرگ روزگار و بلندپایگان علمای طریقت تصوف به‌شمار می‌روند.[1]
بنا بر روایات شفاهی، امیر تیمور گورکانی یا همان تیمور لنگ که مرید وی بود پس از اینکه یکی از دخترانش را به عقد سیدامیرکلال درآورد، طوایف زیادی را که به نام او تیموری خوانده می‌شدند به عنوان جهیزیه دخترش، به سیدامیر کلال داد. پس از رحلت سید، این طوایف میان پسرانش تقسیم شد و چهار هزار خانوار از آنها نصیب سیدامیرشاه، پسر سید امیر کلال گردید. او نیز با اتباع خود از بلخ به هرات مهاجرت کرد. و دلیل اصلی وجود خاندان تیموری و تیموری کلالی نیز به این دلیل است.
اگرچه شجره نامه ی دقیقی بعد از امیرکلال و فرزندش امیرشاه در دسترس نیست، ولی طبق نظر یاته، محمدشاه قاجار پس از تصرف هرات در سال ۱۲۱۷ شمسی، حدود هشت هزار خانوار از طوایف تیموری، با رئیس آنها، قلیچ خان و نوروز خان که برادر نیز بودند، به خراسان منتقل کرد و قلیچ خان بعدها که قدرتی به دست آورده بود، به عنوان امیر، سرپرستی نواحی جام و باخرز و زورآباد و هرات را عهده‌دار شد.[2]
افراد سرشناس خاندان کلالی
امیرعلی مردان خان
رییس ایل تیموری و لقبش نصرت الملک تیموری بوده و از امرا و سرداران دوره قاجار به‌شمار می‌رفت.
وی سال‌ها ریاست این ایل بزرگ را در تربت جام، باخرز، مشهد، زورآباد و سرخس به عهده داشت. در سال ۱۲۴۶ شمسی این لقب را ناصرالدین شاه قاجار شخصا به پاس خدماتش در مقابله با ترکمانان مرو به او داد. در نتیجه او به سمت جانشین فرمانده حاکم و امیر قوای ایرانی در خراسان گمارده شد اما در ۱۲۷۴ او به‌طور ناگهانی معزول و به تهران تبعید شد. وی در سال ۱۲۷۸ شمسی در مشهد درگذشت و در رواق پشت سر امام رضا مدفون گردید.
امیر اسدالله خان شوکت الدوله
وی حاکم جام و باخرز و مناطق محدود به آنها بوده‌است. نقش وی در سرکوب هواداران محمدعلی شاه قاجار ( شورش سبزوار ) مهم است[3]. امیر اسدالله خان شوکت الدوله که رهبر یک گروه۳۰۰ خانواری از تیموری‌های کوچ داده شده از ناحیه هرات بود توانست در ۱۲۷۲ درجه امیری قوا را بدست آورد و حاکم منطقه گردید. از وی فرزندانی بجا می‌ماند که مهم‌ترین آنها عبارتنداز:
۱-ابوتراب خان (شوکت الدوله دوم)
۲- حاج عباس خان
۳- شوکت السلطنه
۴- سالارخان
۵- فضل الله خان
۶- حبیب الله خان
7-میر اکبر کلالی
8-سید محمود امیر کلالی سیجاوندی: فرزند مهدی ایشان در دهه نود شمسی از پرستاران سرشناس بیمارستان امام رضا(ع) مشهد بود
محمد ابراهیم امیر تیمور کلالی (سردار نصرت)
محمدابراهیم امیرتیمور کلالی، به نوعی، مشهورترین فرد در خاندان کلالی می‌باشد. او در سال ۱۲۷۳خورشیدی زاده شد. او فرزند امیر علی‌مردان خان بود و اجداد او ریاست ایل تیموری و حفاظت سرحدات خراسان را به عهده داشتند. پس از درگذشت پدرش، شوکت الدوله که پسرعمهٔ امیرتیمور بود، تربیت و نگهداری از وی را به عهده گرفت.
محمد ابراهیم در بیست سالگی ریاست ایل تیموری را بر عهده گرفت. او مشاور قوام‌السلطنه در سمت فرماندار خراسان نیز بود و نقش وی در جریان قیام کلنل محمد تقی خان پسیان از نکات بارز زندگیش است. در دوره‌های ششم، هفتم، هشتم، نهم، دوازدهم، سیزدهم، چهاردهم، پانزدهم و هجدهم نیز در مجلس شورای ملی عضویت داشت. در این دوران از نمایندگان بانفوذ مجلس به‌شمار می‌رفت و در چندین دوره نایب رئیس مجلس بود. در دولت دکتر محمد مصدق مدتی سمت وزارت کار و وزارت کشور را به عهده داشت. او برای مدتی رئیس کل شهربانی کشور بود.[4]
در قیام ژاندارمری خراسان به فرماندهی محمدتقی پسیان، بعضی سران تیموری، از جمله وی و عباس خان سالار اشجع، بنابه ملاحظاتی با وی همکاری کردند و بعضی دیگر همچون شوکت السلطنه، در صف مخالفان کلنل قرار گرفتند.
قدرت سیاسی وی در خراسان به حدی بود که اکثر بزرگان خراسان در آن زمان از جمله حسن ملک (برادر حاج حسین ملک) رقابت را در عرصه انتخابات به وی واگذار می‌کردند. گفته می‌شود که دختر وی، ناهید، روابط بسیار نزدیکی با زنان دربار داشته، بطوری که پس از طلاق ملکه ثریا، فقط مصدقی بودن پدرش مانع از ازدواج صفیه (نوه امیرتیمور) با محمدرضاشاه پهلوی شده‌است. ناهید امیرتیمور، همسر دومین رئیس‌جمهور پاکستان، ژنرال اسکندر میرزا نیز بود.
او در کتاب خاطرات خود، از آیت الله مدرس و کلنل محمد تقی پسیان، به عنوان کسانی که مانند آنها زاده نشده و دیگر نخواهد شد، یاد کرده‌است.
امیرتیمور پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ از ایران خارج شد و حدود چهار سال با فرزندانش در جنوب کالیفرنیا زندگی کرد. وی در اواخر سال ۱۳۶۱ به ایران مراجعت کرد و پنج سال بعد در ۲۲ بهمن ۱۳۶۶ در سن ۹۳ سالگی در تهران درگذشت و در گورستان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.[5]
میر محمد حسین سیدکلال
میر محمد حسین سیدکلال (متولد سال ١٣٠٢) فرزند میر غلامحسن خان و نواده میر دین محمد خان سرهنگ ( سرکرده سواران ایل تیموری و جانشین رئیس طایفه تیموری) پس از فارغ التحصیلی از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شغل قضاؤت را در دادگستری إستان خراسان قبول و بکار مشغول شد. سپس با خواسته و به همت اهالی مرزی تربت جام، تایباد و بآخرز به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد و پس از آن تا پایان زندگی به وکالت پایه یک دادگستری مشغول بود. (وفات ١٧ آذر ١٣٨٩). در حال حاضر فرزند ارشد ایشان در آمریکا أقامت دارد و دیگر فرزند ایشان پزشک و متخصص أطفال است و در مشهد مقیم می‌باشد . ==
دکتر منوچهر کلالی
دکتر منوچهر کلالی فرزند حبیب الله خان کلالی ملاک، در ۱۳۰۴ ش متولد شد. در رشتهٔ حقوق قضائی در سال ۱۳۲۵ لیسانس گرفت و به استخدام در وزارتخانهٔ جدیدالتأسیس کار درآمد. پس از پانزدهم بهمن ماه ۱۳۲۷ که در مقابل آمفی تئاتر دانشکده حقوق به محمدرضا پهلوی تیراندازی شد، منوچهر کلالی هم بازداشت و به زندان افتاد. پس از استخلاص از زندان به اروپا رفت و دورهٔ دکترای حقوق را طی نمود و به ایران بازگشت. در انتخابات دورهٔ بیست و یکم مجلس شورای ملی، از شهر مشهد به نمایندگی تعیین گردید. وی برای مدت ۵ سال دبیر کل حزب ایران نوین بود. او هم‌اکنون در پاریس زندگی می‌کند.
پدر وی، حبیب الله خان بخش وسیعی از املاک خود را صرف خانه‌دار کردن مستمندان و ایتام کرده، بطوری که در شهرستان تربت جام، خیابانی تحت عنوان کلالی و منطقه‌ای با نام خیرآباد کلالی وجوددارد که به همین دلیل است.
رحمت‌الله هژبر کلالی
از دیگر اعضای مطرح خاندان کلالی، رحمت‌الله خان هژبرکلالی ( رئیس ایل تیموری) است. وی فرزند شکرالله کلالی و ملقب به هژبرلشگر بود و در سال ۱۳۱۱ در طبس دیده به جهان گشود. مادرش دختر بزرگ حاکم طبس (عمادالملک) و پدرش از فرماندهان نظامی شهیر خراسان بود. رحمت‌الله قبل از انقلاب از اعضای پر نفوذ انجمن شهر مشهد بودکه به علت مخالفت با برخی متنفذین وقت کناره‌گیری کرد . رحمت‌الله در بهار سال (۱۳۸۲) در سن ۷۱ سالگی درگذشت و در مقبره خانوادگی هژبرکلالی در بهشت رضای مشهد به خاک سپرده شد . او دو پسر با نام‌های امیر نعمت‌الله (پزشک جراح) و سیدشکرالله دکترای تخصصی حقوق خصوصی- مدرس دانشگاه و وکیل پایه یک دادگستری دارد . نعمت‌الله فرزندانی بانام دکترامین الله (دندانپزشک )و یاسمین دارد و شکرالله دو فرزند بانام‌های حشمت الله و امیرعلی دارد که همگی در مشهد زندگی می‌کنند.
منابع
- http://www.sabaq.net/index.php?newsid=53
- http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4187
- لاجوردی، حبیب الله. خاطرات امیرتیمور کلالی. مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد.
- خاطرات امیرتیمور کلالی. به‌کوشش حبیب لاجوردی. تهران: صفحه سفید، بهار ۱۳۸۷. شابک ۹۷۸−۹۶۴−۶۵۹۹−۰۲−۴ .
- خاطرات محمدابراهیم امیرتیمور کلالی