خانه و باغ اتحادیه
«خانه و باغ اتحادیه» یا «خانه امین‌السلطان» عمارتی مربوط به دوران قاجار است که در مرکز تهران جای گرفته‌است. خانه - باغ اتحادیه به عنوان تنها بازمانده از خیابان لاله‌زار قدیم و یکی از باارزش‌ترین معماری‌های دوره قاجار شناخته می‌شود.[1]
| خانه طهران | |
|---|---|
 | |
| |
| نام | خانه طهران |
| کشور | ایران |
| استان | استان تهران |
| شهرستان | تهران |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | عمارت امین‌السلطان خانه‌باغ قدیم اتحادیه |
| نوع بنا | تاریخی |
| سالهای مرمت | ۱۳۹۴–۱۳۹۹ |
| کاربری | خانه باغ |
| کاربری کنونی | مرکز فرهنگی |
| دیرینگی | دوره قاجار و پهلوی |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره قاجار و پهلوی |
| بانی اثر | ظهیرالدوله امین‌السلطان رحیم اتحادیه |
| مالک فعلی اثر | سازمان زیباسازی شهر تهران |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۲۰۵۷ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۲ تیر ۱۳۸۴ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دارد برای اطلاعات بیشتر به تارنما یا صفحه اینستاگرام خانه‌طهران مراجعه فرمایید. |
| وبگاه | Https://khaneh.tehran.ir |
  خانه طهران روی نقشه تهران
۳۵٫۶۹۰۹۴۴۸°شمالی ۵۱٫۴۲۱۷۳۴۱°شرقی | |
این خانه به دلیل موقعیت مکانی بین خیابان فردوسی و لاله‌زار تهران قدیم، محل رفت‌وآمدهای میهمانان خارجی آن روزهای قبل انقلاب و نشست‌های سیاسی هم بوده‌است.
این اثر در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۰۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.[2] اما پس از چندی بعد «به حکم دیوان عدالت اداری ایران، خانه اتحادیه، (محل ساخت سریال دایی‌جان ناپلئون) به همراه خانه پدری پروین اعتصامی از فهرست آثار ملی خارج شده و در خطر تخریب قرار گرفتند».[3] این خانه در مهر ماه ۱۳۹۴ توسط سازمان زیباسازی شهر تهران به قیمت ۲۸ میلیارد تومان خریداری و جز دارایی‌های شهرداری تهران شد.[4]
این خانه-باغ متعلق به امین‌السلطان، صدراعظم دوره ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمد علی شاه قاجار بوده‌است، که پس از کشته شدن او، توسط «حاج رحیم اتحادیه» خریداری شد.
پیشینه
خانه امین‌السلطان
در سال ۱۲۶۱ خورشیدی، هنگامی که باغ بزرگ لاله‌زار برای ساخت خیابانی به همین نام بخش‌بندی و فروخته شد، بخشی از آن به میرزا ابراهیم خان، پدر علی‌اصغرخان اتابک (امین‌السلطان) رسید و با مرگ ابراهیم خان، پسرش بخش‌های دیگری از زمین‌های مجاور را خرید و به آن افزود.
در این خانه بسیاری از تصمیمات مهم سیاسی آن دوران گرفته می‌شده‌است. مساحت این خانه باغ در زمان قاجار بیشتر از حال حاضر بوده و ساختمان‌های آن به مرور زمان تخریب شده‌است.[5] این باغ در دوران صدراعظمی میرزا احمد خان اتابک میزبان دیدارهای سرنوشت سازی بوده‌است. بسیاری از شخصیت‌های انقلابی و سیاسی دوران مشروطه این خانه را پناهگاه خود می‌دانستند. ناصرالدین شاه قاجار نیز به این خانه رفت‌وآمد کرده و ملاقات‌های حساسی در این عمارت داشته‌است.[6]
خانهٔ دایی جان ناپلئون
نوادگان امین‌السلطان در دوره‌های بعد، زمین پدری را تفکیک کردند و فروختند. سینما جهان، سینما شهرزاد، یک پارکینگ و یک مجتمع تجاری در بخشی از همین زمین‌ها ساخته شده‌است.
رحیم اتحادیه نیز در سال ۱۲۹۵ شمسی این زمین را از وارثان امین‌السلطان خرید و با تفکیک آن به ۳۰ سهم، آن را میان فرزندان خود تقسیم کرد. این خانه در دهه ۵۰ لوکیشن سریال معروف «دایی جان ناپلئون» ساخته ناصر تقوایی بود و به همین نام نیز معروف شد. خانه دایی جان ناپلئون تنها قطعه بازمانده از باغ‌های لاله‌زار است.[5]
خروج از فهرست آثار ملی و مزایده خانه
در پی رسیدگی نکردن سازمان میراث فرهنگی به این اثر تاریخی و پس از بی‌نتیجه ماندن رایزنی‌ها جهت تملک این ملک توسط سازمان میراث فرهنگی، گروهی از مالکان خانه اتحادیه درخواست خروج این اثر از فهرست آثار ملی را به دیوان عدالت اداری دادند، و دیوان در سال ۱۳۸۹ خورشیدی رای به خروج آن از فهرست آثار ملی داد.[7][8] در پی خروج خانه اتحادیه از فهرست آثار ملی ۲٫۲ سهم از سی سهم خانه در اردیبهشت سال ۱۳۹۲ به مزایده عمومی گذاشته شد.[9]
تخریب و آتش سوزی قسمتی از خانه
در تعطیلات ایام شب قدر تیر ماه ۹۳ بخش قاجاری خانه باغ اتحادیه (ضلع جنوب غربی عمارت) با لودر توسط شهرداری تهران تخریب شد.[10][11] ساعت ۲ نیمه شب شنبه مورخ ۹۳/۶/۱، بخشی از مجموعه، که باقی مانده از املاک امین‌السلطان بود و در سالهای اخیر تبدیل به کارگاه شده بود، در آتش سوخت.[12]
احیا و بازسازی
در بهمن ماه ۱۳۹۲، شورای شهر تهران به فوریت طرح الزام شهرداری تهران به خریداری و بازسازی این خانه تاریخی رای داد؛ و قرار شد این خانه - باغ تاریخی پس از بازسازی و احیا از سوی شهرداری تهران به مرکز فرهنگی - هنری تغییر کاربری دهد.[13] و در نهایت امر در شهریور ماه ۱۳۹۳ و نودمین جلسه شورا طرح " الزام شهرداری تهران به تملک و بازسازی خانه باغ معروف به اتحادیه واقع در منطقه دوازده شهرداری تهران و بهره‌برداری از آن به عنوان مرکز فرهنگی و هنری " مصوب شد.[14]
خریداری توسط شهرداری تهران
این خانه در مهر ماه ۱۳۹۴ توسط سازمان زیباسازی شهر تهران به قیمت ۲۸ میلیارد تومان خریداری و جز دارایی‌های شهرداری تهران شد و قرار شد کار مرمت آن شروع شود.[4] عملیات مرمت در آبان ۱۳۹۴ شروع و در مهر ۱۳۹۹ پایان یافت و قرار است به زودی این خانه برای عموم بازگشایی شود.
جستارهای وابسته
منابع
- درخواست از شهردار تهران برای حفظ خانه 'دایی جان ناپلئون'، بی‌بی‌سی فارسی
- «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- «درخواست از شهردار تهران برای حفظ خانه «دایی جان ناپلئون»». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ بهمن ۱۳۹۰. دریافت‌شده در ۲۳ بهمن ۱۳۹۲.
- شهرداری خانه «دایی‌جان ناپلئون» را خرید خبرگزاری انتخاب
- خانه امین السلطان، همشهری آنلاین
- «باغ امین السلطان و خاطره جمعی ایرانیان». صدای آمریکا. ۱۵ دی ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳ بهمن ۱۳۹۲.
- «تاریخ ایرانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۱۱.
- «میراث ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۴ اوت ۲۰۱۱.
- «خانه دایی جان ناپلئون به مزایده گذاشته شد». عصرایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
- «تخریب بخشی از خانه اتحادیه». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۴.
- تخریب خانه اتحادیه کار شهرداری است
- «آتش‌سوزی در خانه «اتحادیه»». ایسنا. ۲۰۱۴-۰۸-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
- «الزام شهرداری جهت تملک و تغییر کاربری خانه اتحادیه». پرتال شورای اسلامی شهر تهران. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۴.