استان تهران

استان تهران به مرکزیت شهر تهران، با وسعتی حدود ۱۲٬۹۸۱ کیلومتر مربّع، بین ۳۴ تا ۳۶٫۵ درجهٔ عرض شمالی و ۵۰ تا ۵۳ درجهٔ طول شرقی واقع شده‌است. این استان در نيمه شمالی ايران قرار دارد و از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب‌غربی به استان مرکزی، از غرب به استان البرز و از شرق به استان سمنان محدود است.[3] جمعیت این استان طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۱۳٬۲۶۷٬۶۳۷ نفر بوده‌است که ۱۲٬۴۵۲٬۲۳۰ در نقاط شهری و ۸۱۴٬۶۹۸ در نقاط روستایی ساکن هستند.[4] مرکز این استان شهر تهران است. شهر تهران از زمان قاجاریان، پایتخت کشور ایران به‌شمار می‌رود.

مختصات: ۳۵٫۷۱۱۷°شمالی ۵۱٫۴۰۷۰°شرقی / 35.7117; 51.4070
تهران
مرکزتهران
مساحت۱۳٬۶۸۹ کیلومترمربع
جمعیت (۱۳۹۵)۱۳٬۲۶۷٬۶۳۷ نفر[1]
پراکندگی۱٬۰۲۳ نفر
تعداد شهرستان‌ها۱۶[2]
منطقه زمانیIRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی)IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندارانوشیروان محسنی بندپی
تهران، مرکز استان که از نوروز سال ۱۱۶۵ پایتخت ایران است.

تقسیمات کشوری
استان تهران

در نخستین تقسیمات کشوری در فاصله سال‌های ۱۳۱۶ تا ۱۳۳۹ استان دوم[5][6] مشتمل بر شهرستان‌های قم و کاشان و تهران و سمنان و ساری و گرگان به انضمام شهر کاشان بوده‌است که در سال ۱۳۴۵ شهرستان‌های دامغان و سمنان و شاهرود و کاشان بخشی از شهرستان رودسر از استان دوم جدا گردیدند[7]. در سال ۱۳۴۰ طبق تصویب هیئت وزیران فرمانداری کل سمنان مشتمل بر سمنان و شاهرود و بسطام و سنگسر (مهدی شهر) و سرخه و شهمیرزاد و نقاط تابعه آنها با مرکزیت شهر سمنان تشکیل شد. در سال ۱۳۵۵ شمسی طبق تصمیم دولت وقت با الحاق دماوند و فیروزکوه و گرمسار و ورامین، فرمانداری کل سمنان به استان سمنان تبدیل شد. البته بر اساس آخرین تقسیمات کشوری سه شهرستان دماوند و فیروزکوه و ورامین از استان سمنان منتزع و به استان تهران الحاق گردید[8].

استان تهران اکنون دارای شانزده شهرستان است که عبارتند از:

شهرستان مرکز
# نام جمعیت تعداد بخش تعداد شهر مرکز جمعیت مرکز جمعیت نسبت به کل شهرستان
۱ شهرستان اسلامشهر ۵۴۸٬۶۲۰ نفر ۳ بخش ۳ شهر اسلامشهر ۴۴۸٬۱۲۹ نفر ۸۱٫۶۸٪
۲ شهرستان بهارستان ۵۲۳٬۶۳۶ نفر ۲ بخش ۳ شهر گلستان ۲۵۹٬۴۸۰ نفر ۴۹٫۵۵٪
۳ شهرستان پاکدشت ۷۵۰٬۹۶۶ نفر ۲ بخش ۲ شهر پاکدشت ۷۰۶٬۴۹۰ نفر ۹۰٫۰۷٪
۴شهرستان پردیس ۲۶۹٬۰۶۰ نفر ۲ بخش ۲ شهر پردیس ۷۳٬۳۶۳ نفر ۲۷٫۲۷٪
۵ شهرستان پیشوا ۷۵٬۷۵۰ نفر ۲ بخش ۱ شهر پیشوا ۵۹٬۱۸۴ نفر ۷۸٫۱۳٪
۶ شهرستان تهران ۸٬۷۳۷٬۵۱۰ نفر ۳ بخش ۱ شهر تهران ۸٬۶۹۳٬۷۰۶ نفر ۹۹٫۵۰٪
۷ شهرستان دماوند ۱۲۵٬۴۸۰ نفر ۲ بخش ۵ شهر دماوند ۴۸٬۳۸۰ نفر ۳۸٫۵۶٪
۸ شهرستان رباط‌کریم ۱۹۵٬۹۱۷ نفر ۱ بخش ۳ شهر رباط کریم ۷۸٬۰۹۷ نفر ۳۹٫۸۶٪
۹ شهرستان ری ۳۴۹٬۷۰۰ نفر ۵ بخش ۴ شهر شهر ری ۲۹۷٬۷۱۱ نفر ۷۹٫۹۹٪
۱۰ شهرستان شمیرانات ۴۷٬۲۷۹ نفر ۲ بخش ۴ شهر شمیران ۳۷٬۷۷۸ نفر ۷۹٫۹۰٪
۱۱ شهرستان شهریار ۷۴۴٬۲۱۰ نفر ۱ بخش ۷ شهر شهریار ۲۴۹٬۴۷۳ نفر ۳۳٫۵۲٪
۱۲ شهرستان قدس ۶۶۳٫۲۹۰ نفر ۱ بخش ۱ شهر شهر قدس ۳۹۷٬۱۵۳ نفر ۵۹٫۸۸٪
۱۳ شهرستان قرچک ۳۰۰٬۰۰۰ نفر ۱ بخش ۱ شهر قرچک ۲۶۹٬۱۳۸ نفر ۸۹٫۷۱٪
۱۴ شهرستان فیروزکوه ۳۳٬۵۵۸ نفر ۲ بخش ۲ شهر فیروزکوه ۱۷٬۴۵۳ نفر ۵۲٫۰۱٪
۱۵ شهرستان ملارد ۳۷۷٬۲۹۲ نفر ۱ بخش ۲ شهر ملارد ۲۸۱٬۰۲۷ نفر ۷۴٫۴۹٪
۱۶ شهرستان ورامین ۴۶۸٬۳۴۹ نفر ۲ بخش ۲ شهر ورامین ۲۱۸٬۹۹۱ نفر ۴۶٫۷۶٪

استان تهران با بیش از ۱۳ میلیون نفر جمعیت، ۱۷/۵ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌است. از این میزان، ۱۲، ۲۵۲ هزار نفر در مناطق شهری و ۱، ۱۶۱ هزار نفر در مناطق روستاییِ آن ساکن هستند. ۶۳/۶ درصد از جمعیت شهری استان تهران در شهر تهران و مابقی در ۴۴ شهر دیگر استان ساکن هستند. رشد جمعیت شهر تهران ۴/۱ درصد است که در مقایسه با دهه قبل اندکی افزایش یافته‌است. میان شهرهای استان تهران، شهریار با ۱۶/۸ درصد رشد سالیانه، در مقام اول رشد قرار دارد و ملارد با ۱۰ درصد و پاکدشت با ۹/۹ درصد و صفادشت با ۸/۸ درصد رشد سالانه در مقام‌های بعدی قرار دارند. در طول دهه ۱۳۸۵–۱۳۷۵ ده شهر به شهرهای استان تهران اضافه شده‌اند که بزرگ‌ترین آن‌ها شهرهای اندیشه، صالحیه، باغستان و نصیرشهر با ۷۵ هزار، ۵۴ هزار، ۵۲ هزار، ۲۳ هزار نفر و کوچک‌ترین آن‌ها شهر ارجمند با ۱۷۰۰ نفر بوده‌است.[9] استان تهران امروزه دارای ۱۶ شهرستان، ۴۵ شهر و ۷۸ دهستان است.

جغرافیای استان تهران

پستی و بلندی

استان تهران در دامنه جنوبی البرز مرکزی قرار دارد. ناهمواری‌های این استان به سه دسته تقسیم می‌شوند:

  1. رشته کوه‌های البرز در شمال تهران
  2. بخش‌های مرکزی و کوهپایه‌های جنوبی البرز
  3. دشت‌های استان تهران

۱. رشته کوه البرز
نمای رشته کوه البرز از شهر تهران
بخش شمالی

رشته کوه البرز به ۳ قسمت شرقی، مرکزی و غربی تقسیم می‌شود. استان تهران در بخش مرکزی این رشته کوه جای دارد. بخش مرکزی رشته کوه البرز به ۳ قسمت شمالی، میانی و جنوبی تقسیم می‌شود. بخش محدودی از این ارتفاعات در استان تهران و مابقی در استان مازندران واقع شده‌است.

بخش میانی

این ارتفاعات شمالی، حد شمالیِ استان تهران را تشکیل می‌دهد. در شمال‌غربی آن، کوه‌های استان البرز، و در شمال‌شرقی آن ارتفاعات فیروزکوه قرار دارد.

بخش جنوبی
سومین بخش از البرز مرکزی است که رودهای کرج و جاجرود آن را قطع کرده‌است. از کوه‌های مهم این قسمت می‌توان به لواسانات و شمیرانات را نام برد.

۲. بخش مرکزی

بخش‌های مرکزی و کوهپایه‌های جنوبی البرز که زمین‌های این ناحیه به علت داشتن شیب ملایم و خاک‌های آبرفتی برای کشاورزی مناسب است.

۳. دشت‌ها

دشت‌های استان تهران با شیب ملایم از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده‌اند. این دشت‌ها به دلیل هموار بودن شرایط خوبی را برای فعالیت‌های انسانی مانند زراعت و ساختن کارخانجات، فراهم آورده‌اند.

آب و هوا

سه عامل در آب و هوای استان تهران تأثیرگذار هستند:

  1. رشته کوه البرز در شمال تهران
  2. وزش بادهای باران‌زای غربی
  3. دشت کویر در جنوب استان

پوشش گیاهی استان تهران
  • جنگل‌های طبیعی: در نقاط مختلف استان این‌گونه جنگلها پراکنده‌اند؛ در دامنه‌های جنوبی البرز، ارتفاعات تهران گونه‌های گیاهی مانند بادام کوهی، پسته، انجیر و زرشک به چشم می‌خورد.
  • جنگل‌های دست کاشت: طی سال‌های اخیر، فضاها و پار کهای جنگلی جدید در استان تهران به وجود آمده‌است. بزرگ‌ترین آن‌ها عبارت اند از پارک چیتگر در غرب استان و پارک جنگلی لویزان در شمال شرق آن. در سطح استان چندین پارک جنگلی دیگراز جمله سوهانک، وردآورد، سرخ حصار و توسکا وجود دارد. درختان این پارک‌ها عمدتاً کاج، اقاقیا و زبان گنجشک هستند.

مراتع

در مناطق شمالی استان، بارش بیش از ۳۰۰ میلی‌متر در سال، دمای کافی، خاک مساعد و ویژگی‌های خاص توپوگرافی پوشش گیاهی مناسبی را به صورت مراتع بهاری و تابستانی در کوه و دشت برای دامپروران محلی و عشایری به وجود می‌آورد. گونه‌های گیاهی عمده در این مناطق عبارت اند از بنه، گز، خاکشیر، شیرین بیان، قیاق، گون، آویشن، خزه و کنگر.

جدایی شهرستان کرج و تشکیل استان البرز

در جلسهٔ هیئت دولت در تاریخ ۱۲ بهمن سال ۱۳۸۸، لایحه تأسیس استان البرز (به مرکزیت کرج)تصویب و به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد و در ادامه با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۳۸۹/۴/۷ شهرستان‌های کرج (به مرکزیت شهر کرج)، ساوجبلاغ (به مرکزیت هشتگرد) و شهرستان نظرآباد (به مرکزیت نظرآباد) از استان تهران جدا شد.[10]

طبیعت‌گردی

مناطق محبوب گردشگران طبیعت در استان تهران:

ناهمواری‌ها
چشم‌انداز از کوه دماوند از پیست اسکی دیزین.

استان تهران در جنوب شرقی مرکز رشته کوه‌های البرز که در شمال ایران از آذربایجان تا خراسان با جهت غربی- شرقی کشیده شده، قرار دارد. رشته کوه‌های البرز به سه دیواره تقسیم می‌شود:

  1. دیواره شمالی: ارتفاعات محدودی از این دیواره در استان تهران و بقیه آن در استان مازندران قرار دارد.
  2. دیواره میانی: حد شمالی استان را تشکیل می‌دهد و بلندترین قسمت رشته کوه‌های البرز مرکزی است. کوه دماوند به ارتفاع ۵۶۷۱ متر در بخش لاریجان شهرستان آمل استان مازندران قرار دارد. این دیواره بزرگ کوهستانی به صورت کوه‌های «کندوان» و پس از آن کوه‌های «طالقان» در شمال غربی استان، تا محل به هم پیوستن رود «الموت» به «طالقان رود»، ادامه می‌یابد. در شمال شرقی نیز این دیواره با نام رشته ارتفاعات شهرستان فیروزکوه و سوادکوه تا دره رود فیروزکوه (شعبه اصلی حبله رود) که از جنوب دامنه‌های شرقی آن می‌گذرد، ادامه می‌یابد. در شرق دره فیروزکوه که پس از دریافت زیرشاخه‌هایی حبله رود نامیده می‌شود، ارتفاعات «شهمیرزاد» شروع می‌شود.
  3. دیواره جنوبی: سومین بخش از ارتفاعات مرکزی است که رودخانه‌های جاجرود و کرج آن را بریده و به سه قسمت جدا از هم تقسیم نموده‌است. این سه قسمت عبارت‌اند از:
    1. کوه‌های لواسانات که بین دره‌های رود دماوند و جاجرود قرار دارند و در شمال به دره «رود لار» محدودند. دنباله این کوه‌ها در شرق جاده آبعلی و دماوند تا دره حبله رود ادامه یافته‌اند.
    2. کوه‌های شمیرانات که میان سرچشمه‌ها جاجرود و کرج قرار دارند و بلندترین نقطه آن‌ها قله‌ها خلنو، سرکچال و کلون‌بستک با ارتفاع بین ۴۲۰۰ تا ۴۳۷۵ متر است.
    3. کوه‌های کهار که از غرب دره رود کرج آغاز شده و در جنوب طالقان رود به موازات آن ادامه دارند.

علاوه بر این سه دیوار کوهستانی، در جنوب و شرق دشت تهران کوه‌هایی با ارتفاع کمتر وجود دارند که مهم‌ترین آن‌ها کوه‌های حسن‌آباد و نمک در جنوب و بی‌بی شهربانو و القادر در جنوب شرقی و ارتفاعات قصرفیروزه در شرق است.

آب و هوا

در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شکل گرفته‌است. سه عامل جغرافیایی در ساخت کلی اقلیم استان تهران نقش مؤثری دارند:

کویر یا دشت کویر: مناطق خشک مانند دشت قزوین، کویر قم و مناطق خشک استان سمنان که مجاور استان تهران قرار دارند، از عوامل منفی تأثیرگذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشکی هوا، همراه با گرد و غبار می‌شوند.

طبیعت استان تهران.

رشته کوه‌های البرز: این رشته کوه‌ها موجب تعدیل آب و هوا می‌شود.

بادهای مرطوب و باران‌زای غربی: این بادها نقش مؤثری در تعدیل گرمای سوزان بخش کویری دارند، ولی تأثیر آن را خنثی نمی‌کنند.

استان تهران را می‌توان به سه بخش اقلیمی زیر تقسیم کرد:

  1. ارتفاعات شمالی: بر دامنه‌های جنوبی، بلندیهای البرز مرکزی، در ارتفاعی بالای ۳۰۰۰ متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب و نیمه مرطوب و سردسیر با زمستانهای بسیار سرد و طولانی دارد. بارزترین نقاط این اقلیم، دماوند، فیروزکوه، کلون بستک (در لواسانات) و توچال است.
  2. کوهپایه: این اقلیم در ارتفاع دو تا سه هزار متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی نیمه مرطوب و سردسیر و زمستانهایی به نسبت طولانی است. آبعلی، شهرستان فیروزکوه، شهرستان دماوند، لواسانات (شامل شهر لواسان ،دهستان لواسان بزرگ ،دهستان لواسان کوچک، منطقه حفاظت شده ورجین، دشت لار و سد لتیان)، همچنین سد امیرکبیر و دره طالقان در این اقلیم قرار دارند.
  3. نیمه خشک و خشک: با زمستانهای کوتاه و تابستانهای گرم، در ارتفاعات کمتر از ۲۰۰۰ متر واقع شده‌است. هر چه ارتفاع کاهش می‌یابد، خشکی محیط بیشتر می‌شود. ورامین، شهریار و جنوب شهرستان کرج در این اقلیم قرار گرفته‌اند.

هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.

منابع آب

وجود رودخانه‌های همیشگی مانند رودخانه کرج، رودخانه جاجرود، رود لار، حبله رود، رود شور یا ابهررود و طالقان‌رود موجب شده تا استان تهران از لحاظ منابع آب کمبودی نداشته باشد. بیشترین رودخانه‌های استان از کوه‌های البرز سرچشمه می‌گیرند. در استان تهران قنات‌های زیادی وجود داشته که در گذشته نه چندان دور در تأمین آب مورد نیاز مناطق شهری و روستایی سهم بسزایی داشته‌اند؛ ولی امروزه با استفاده از امکانات آب لوله‌کشی که از سدهایی چون سد امیرکبیر، لتیان و رود لار تأمین می‌شود، آب قنات‌ها و چشمه‌ها فقط برای کشاورزی و آبیاری مصرف می‌شود و فقط بعضی چشمه‌ها، به ویژه چشمه‌های آب معدنی که بیشتر در شمال شرقی استان متمرکزند، اهمیت سابق خود را حفظ کرده‌اند. مهم‌ترین این چشمه‌ها عبارت‌اند از: چشمه اعلاء دماوند، چشمه آب علی هراز، چشمه وله در گچسر، چشمه شاه دشت کرج، چشمه علی در شهرری، چشمه تیزآب، چشمه گله گیله و…

مردم‌شناسی
نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۸۹ انجام شد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در این استان به قرار زیر بود:

اقوام استان تهران[11]
قومیت درصد
فارس
  
 ۵۸٫۹%
ترک‌زبان
  
 ۳۰٫۳%
شمالی
  
 ۵٫۵%
کرد
  
 ۱٫۸%
لر
  
 ۲٫۱%
بلوچ
  
 ۰٫۱%
سایر و بدون جواب
  
 ۲٫۳%

تُرک‌زبانان آذربایجانی

آذری‌های ایرانی از اقوام تُرک‌زبان ساکن در استان تهران هستند.[12][13][14]

مازندرانی‌ها

مازندرانی‌ها با حدود یک و نیم میلیون جمعیت سومین قوم بزرگ استان تهران هستند[15][16].

علاوه بر شهرستان تهران زبان مازندرانی در بخش‌هایی از شهرستان‌های فیروزکوه، دماوند و شمیرانات نیز گویش می‌شود.[17][18][19]

کردها

چهارمین قوم بزرگ استان تهران از لحاظ جمعیت که طبق برخی آمارها بین نیم تا یک و نیم میلیون نفر جمعیت در استان تهران دارند.

لرها

ایل هداوند از قدیمی‌ترین و بزرگترین ایلات استان تهران است که در زمان کریمخان زند به استان تهران نقل مکان کردند[20][21][22][23][24]

زبان
نقشهٔ زبانی استان تهران، رنگ سبز تیره زبان مازندرانی، رنگ سبز روشن گویش‌های فارسی-مازندرانی (تجریشی، لواسانی و دماوندی)، رنگ زرد زبان فارسی

زبان‌های رایج در استان تهران به شرح زیر هستند:

  1. گویش فیروزکوهی: گویش فیروزکوهی[28] گویشی از زبان مازندرانی می‌باشد که در شهرستان فیروزکوه گویش می‌شود.[29]
  2. طبری دماوندی: گویش طبری دماوندی گویشی از زبان مازندرانی می‌باشد که در تمام نواحی کوهستانی شهرستان دماوند و پردیس را در بر می‌گیرد.[30] در محلات شمالی شهر دماوند تا سه کیلومتری مرکز شهر همچون دشتبان، دشتک، دشتمزار، چشمه‌علا، مشا، احمدآباد و اوره به زبان مازندرانی[31] صحبت می‌شود. همچنین روستاهایی که در مسیر گردنه‌های گدوک و امامزاده هاشم و اطراف آنها واقع شده‌اند همگی به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند. از مسیر گدوک: کهنک در منتهی‌الیه شرقی دماوند، آرو، روستاهای دشت کوه شامل: یهر، لی پشت، دهنار، مومج و هویر و سیدآباد درپنجاه کیلومتری گدوک و روستاهای جنوبی آن: کلاک، مشهد ویدره و از مسیر امامزاده هاشم: دهستان آبعلی شامل: مبارک‌آباد، آبعلی، قائم محله، سادات محله، کریتون، جورد، وسکاره و ایراء همگی به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند.[32] این گویش توسط بومیان شهر رودهن و بومهن گویش می‌شود.
  3. گویش قصرانی: گویش قصرانی[33] یا قصرانی گویشی از زبان مازندرانی می‌باشد. گویش قصرانی گویش اهالی شهرستان شمیرانات و شهرستان پردیس می‌باشد. اکثر نواحی بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات همچون میگون، لالان، شمشک، زایگان، امامه، روته، جیرود، دربندسر، گرمابدر، دیزین، آبنیک به گویش قصرانی گویش صحبت می‌کنند.[34] این گویش علاوه بر رودبار قصران در نواحی شرقی بخش لواسانات همچون ایرا و وسکاره و در نواحی شرقی و شمالی بخش آسارا شهرستان کرج همچون شهرستانک، لانیز، شلنک و همه جا گویش می‌شود.[35]
  4. گویش تجریشی: گویش تجریشی[36][37] گویشی از گویش‌های فارسی-مازندرانی می‌باشد که در جنوب رودبار قصران همچون تجریش آهار اوشان و فشم گویش می‌شود.
  5. گویش لواسانی: گویشی لواسانی[38][39] گویشی از گویش‌های فارسی-مازندرانی می‌باشد که در بیشتر آبادی‌های بخش لواسانات گویش می‌شود.
  6. گویش دماوندی: گویش دماوندی[40] گویشی از گویش‌های فارسی-مازندرانی می‌باشد که در نواحی جنوبی مرکزی و شرقی شهرستان دماوند گویش می‌شود این گویش در بیشتر محلات شهر دماوند گویش می‌شود و بومیان محلات شمالی همچون دشتبان، دشتک، دشتمزار و چشمه‌علا به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند.[41][42]

آموزش عالی

جستارهای وابسته

منابع
  1. https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری
  2. خلاصه گزارش فایل جغرافیایی سال ۱۳۹۷ وبگاه مرکز آمار ایران
  3. Pages/تهران (استان).aspx «دانشنامه ایران زمین - تهران (استان)» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). درگاه ملی آمار. دریافت‌شده در ۱۳ مه ۲۰۲۱.
  4. «نتایج سرشماری ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۵.
  5. «مشخصات کلی استان سمنان (صفحات ۸ و ۹)». وبگاه سازمان برنامه و بودجه کشور.
  6. «مجموعه‌های روزنامه رسمی- سال 1316 > قانون اصلاح قانون تقسیمات کشور و اصلاح قانون راجع به محصلین کلاس اختصاصی وزارت داخله ماده 2». دستور-پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور از ۱۲۸۵ تاکنون.
  7. «برنامه آمایش استان مازندران (صفحه ۱۰)». وبگاه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان مازندران.
  8. «مشخصات کلی استان سمنان (صفحات ۸ و ۹)». وبگاه سازمان برنامه و بودجه کشور.
  9. معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور بایگانی‌شده در ۱۸ آوریل ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، بازدید: فوریه ۲۰۰۹.
  10. «آشنایی با استان تهران». همشهری آن‌لاین. دریافت‌شده در ۱۵ شهریور ۱۳۹۰.
  11. شماره کتابشناسه ملّی:۲۸۸۷۱۴۱طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی){گزارش}:استان تهران/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۷-۴۲-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۹۶ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
  12. Library of Congress, "Country Studies"- Iran: Azarbaijanis "Iran – Azarbaijanis". Archived from the original on 2011-07-04. Retrieved 2011-03-30. accessed March 2011.
  13. "Chapter 2 – The Society and Its Environment: People and Languages: Turkic-speaking Groups: Azarbaijanis" in A Country Study: Iran Library of Congress Country Studies, Table of Contents بایگانی‌شده در ۲۰۰۷-۰۳-۱۳ توسط Wayback Machine, last accessed 19 November 2008
  14. The Turkish Language in Iran بایگانی‌شده در ۲۰۱۳-۱۰-۰۵ توسط Wayback Machine By Ahmed Kasravi, latimeria: Prof. Dr. Evan Siegal, Journal of Azerbaijani Studies, 1998, Vol. 1, No 2, [6], Khazar University Press, ISSN 1027-3875
  15. «یک میلیون مازندرانی در تهران هستند». تابناک.
  16. «یک و نیم میلیون مازندرانی پایتخت‌نشین شدند». ایرنا.
  17. واژه‌نامه بزرگ تبری، گروه پدید آورندگان به سرپرستی: جهانگیر نصراشرفی و حیسن صمدی، سال 1377، جلد اول، ص 31
  18. http://www.shomalnews.com/view/41701/لهجه%20مازندرانی%20به%20روایت%20ویکی%20پدیا/
  19. http://damavandnameh.ir/showT.aspx?Lang=F&ID=735F5D40515E4970595E
  20. http://www.irna.ir/fa/News/82021017
  21. http://www.shahrekhabar.com/analysis/1459758900393292
  22. http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/367571
  23. Edmonds, C. J. 1957. Kurds, Turks, and Arabs. London, New York: Oxford University Press. 25:83,84
  24. British Occupation and Mandate, 1918-1932، بازبینی، ۲۵ ژوئیه ۲۰۰۸.
  25. جعفری دهقی، محمود؛ خلیلی پور، نازنین؛ جعفری دهقی، شیما (۱۳۹۳). زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال). تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۲۶۱. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۶۳-۴.
  26. حبیب برجیان، طبرستان زبان و مردم، ۲۹۵.
  27. واژه‌نامه بزرگ تبری، گروه پدید آورندگان به سرپرستی: جهانگیر نصراشرفی و حسین صمدی، سال 1377، جلد اول، ص 31
  28. اصغر اسفندیار، گویش فیروزکوهی (روستای لزور)، ۱۱.
  29. ابهزاد خلیل‌زاده، سیری در گویش مردم فیروزکوه به انضمام کنایات، اشارات، ناسزاها، سوگندها و …، ۱۲.
  30. حبیب برجیان، طبرستان زبان و مردم، ۲۹۵.
  31. مهدی علمداری، گویش دماوندی، ۱۵.
  32. دماوند نامه، زبان و فرهنگ مازندرانی در کوهپایه‌های دماوند.
  33. حبیب برجیان، گویشهای تبروید در البرز مرکزی: همگرایی زبانی بین طبری و فارسی، ۴۲۹.
  34. «بررسی لهجه تهرانی در گفتگو با پژوهشگران تاریخ پایتخت و زبان‌شناسان». همشهری آنلاین.
  35. the region can be divided into two linguistic zones: (1) The vernaculars of the north and southeast of Inner Qaṣrān show high degrees of affinity with Ṭabari (Māzandarāni) but with a substantial blend of Persian vocabulary and grammar; they are thus coined as ‘Ṭabaroid’ (Borjian, 1913b). (2) The southern dialects, from Ušān in the middle course of the Upper Jājrud southward to Tajriš in Šemirān, are given the appellation ‘Perso-Tabaric’ on the grounds that they are akin to Persian, while carrying a thick Caspian stratum, Giti Deyhim and EIr. , “QAṢRĀN,” Encyclopædia Iranica, online edition
  36. the region can be divided into two linguistic zones: (1) The vernaculars of the north and southeast of Inner Qaṣrān show high degrees of affinity with Ṭabari (Māzandarāni) but with a substantial blend of Persian vocabulary and grammar; they are thus coined as ‘Ṭabaroid’ (Borjian, 1913b). (2) The southern dialects, from Ušān in the middle course of the Upper Jājrud southward to Tajriš in Šemirān, are given the appellation ‘Perso-Tabaric’ on the grounds that they are akin to Persian, while carrying a thick Caspian stratum, Giti Deyhim and EIr. , “QAṢRĀN,” Encyclopædia Iranica, online edition
  37. دیهیم گیتی، کتاب «بررسی خرده‌گویش‌های منطقه قصران»، ۱۳۸۴، چاپ اول، نشر فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فصل قصران خارج: داستان تجریشی {{صفحه؟}}
  38. The natives of Lavāsānāt are of Caspian stock and the local vernacular is a blend of Persian and Caspian, approaching Māzandarāni in the southeastern villages of Irā and Veskāra, Giti Deyhim and EIr. , “LAVĀSĀN,” Encyclopædia Iranica, online edition
  39. دانشنامه ایرانیکا به زبان انگلیسی صفحه مربوط به لواسان http://www.iranicaonline.org/articles/lavasan
  40. حبیب برجیان، گویشهای پارسی-تبری در منطقه انتقال زبان با مرز مازندران، ۱۹۸.
  41. رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران، استان مرکزی، جلد ١، ص ۸۹
  42. رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران، استان مرکزی، جلد ١، ص ۵۸

پیوند به بیرون
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای استان تهران دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ استان تهران موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.