استان آذربایجان غربی

استان آذربایجان غربی یکی از ۳۱ استان ایران است، که در شمال غربی ایران قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است. این استان با داشتن حدود ۱۰۰۰ کیلومتر راه اصلی و بزرگراه که از شمالی‌ترین نقطه استان (مرز بازرگان) تا جنوبی‌ترین منطقه آن (بوکان) را به هم متصل می‌کند و از امکان ارتباطات زمینی مناسبی برخوردار است.[3] این استان تنها استان ایران است که با ترکیه هم مرز است. بخش جنوبی آن کردنشین بوده به نام مکریان شناخته می‌شود.[4]

مختصات: ۳۷٫۵۵۲۸°شمالی ۴۵٫۰۷۵۹°شرقی / 37.5528; 45.0759
آذربایجان غربی
مرکزارومیه
مساحت۳۷٫۰۵۹ کیلومترمربع
جمعیت (۱۳۹۵)۳٬۲۶۵٬۲۱۹ بر اساس سرشماری ۱۳۹۵[1]
تعداد شهرستان‌ها۱۷
منطقه زمانیIRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی)IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
نماینده ولی فقیهسیدمهدی قریشی[2]
استاندارمحمدمهدی شهریاری

پیشینه تاریخی
نوشتار(های) وابسته: ماد کوچک و آتورپاتکان

از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد درآمیخته‌است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام بخش‌های باختری ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. هم‌زمان با این دوران دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله می‌توان به دولت آشور در شمال میان رودان، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در بخش‌های شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در خاور و کاسیان در حوالی کوه‌های زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد که آذربایجان را دربرداشت و ماد بزرگ که مشتمل بر شهرهای کهنی همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود. قابل ذکر است که ماد کوچک نیز به برزخ مادی در بین یونانیان و رومیان معروف بود.

گروهی بر این باورند که نام آذربایجان گرفته شده از «آذرآبادگان» (آذربدگان نگهبان آتشین) و به معنی سرزمین آتش است. بزرگ‌ترین آتشکده‌های زرتشتی در این منطقه بوده‌است که آذرگشنسپ نامیده می‌شود که ویرانه‌های آن امروزه به نام تخت سلیمان در بخش لیلان شهرستان تکاب قابل دیدن است. گروهی دیگر ریشه نام گذاری آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام آتورپات یا اتروپاد می‌دانند. اینان بر این باورند که که پس از چیره شدن اسکندر مقدونی به ایران، سردار آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان جلوگیری کرد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان شناخته شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال درونی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیان‌گذار پادشاهی ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان چیرگی یافت و آن را به صورت یک ایالت غیر موروثی اداره نمود.

جغرافیا

استان آذربایجان غربی در شمال‌غربی ایران قرار دارد و از شمال به جمهوری آذربایجان و ترکیه، از مغرب به کشورهای ترکیه و عراق، از شرق به استان آذربایجان شرقی و استان زنجان و از جنوب به استان کردستان محدود است. مساحت استان برابر ۳۷٫۰۵۹ کیلومتر مربع است که سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب می‌شود و ۲٫۲۵ درصد مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد. جمعیت استان آذربایجان غربی طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، ۳٬۲۶۵٬۲۱۹ نفر است که ۴٫۰۸ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌است و از این لحاظ هشتمین استان پرجمعیت کشور به‌شمار می‌آید.

استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گسترده‌ای دارد. بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستمهای ویژه‌ای از ترکیب گیاهان در سطوح مختلف پوشش گیاهی در سطوح مختلف توپوگرافی به وجود آمده‌است که اهم آن‌ها به شکل جنگلها و مراتع خودنمایی می‌کنند.

این استان عمدتاً تحت تأثیر جریان هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه‌است، ولی در برخی از ماه‌های زمستان، تودهٔ هوای سردی از اطراف شمال، هوای مدیترانه‌ای آن را متأثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما می‌شود.

ناهمواری‌ها

سراسر مرز استان با ترکیه و عراق از کوه‌های مرتفع دیوارمانندی از شمال به جنوب کشیده شده‌است که منبع چشمه‌های آب فراوان هستند.

حوزه‌های آبریز
  1. دریاچه ارومیه
  2. رودخانه ارس
  3. رودخانه زاب کوچک

آب‌های معدنی
  1. ایستی سو شوط؛ در نزدیکی شهر شوط.
  2. ایستی سو؛ در نزدیکی گردنه قوشچی.
  3. آب گرم محال باراندوز؛ در نزدیکی قریهٔ هفت‌آباد ارومیه.
  4. آب معدنی کوه زنبیل؛ در کنار دریاچهٔ ارومیه.
  5. آب معدنی دریک؛ که بسیار گوارا بوده و در روستای دریک سلماس قرار دارد.
  6. آب معدنی کانی گراوان؛ در روستای کانی گویز در نزدیکی شهر رَبَط، فاصلهٔ ۲ کیلومتری
  7. آب معدنی شیخ معروف؛ در جاده نقده-مهاباد.

بلندی‌ها
  1. رشته‌کوه‌های مرکزی ترکیه و عراق
  2. ارتفاعات گردنهٔ قوشچی
  3. کوه‌های باستان
  4. ارتفاع مور شهیدان
  5. ارتفاعات گردنه کله شین
  6. کوه بینار ارومیه
  7. کوه قندیل
  8. دره حاجی ابراهیم
  9. کوه ترغه یا طرغه بوکان به ارتفاع ۲٬۲۴۶ متر

رودخانه‌ها

جنگل‌ها

جنگل‌های طبیعی استان، هرچند که در قسمت‌هایی از پیرانشهر و مهاباد وجود دارد، ولی مناطق وسیع جنگلی در سردشت قرار گرفته‌است که مساحت آن را بین ۶۰ تا ۸۰ هزار هکتار تخمین می‌زنند. کل مساحت جنگل‌های مصنوعی در استان به ۳۲۰ هکتار در قطعات متفاوت می‌رسد.

مردم‌شناسی

آذری‌ها و کردها از گروه‌های عمده این استان به‌شمار می‌روند.[6]

کردها در جنوب، غرب، و شمال غرب استان سکونت دارند و متقابلاً ترک‌های آذربایجانی در دشت‌های پیرامون دریاچه ارومیه و بخشی نیز در دشت‌های شمال و جنوب شرق استان سکونت دارند.[6]همچنین اقلیت‌های آشوری و ارمنی هم در استان ساکن هستند. در جلد چهارم کتاب «فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)» که به استان‌های آذربایجان اختصاص دارد و در مهرماه ۱۳۳۰ توسط «انتشارات سازمان جغرافیایی کشور» و «انتشارات دایره جغرافیائی ستاد ارتش» منتشر شده‌است، زبان و مذهب اصلی هریک از شهرهای استان آذربایجان غربی به شرح زیر ذکر شده‌است:[7]

ردیفنام شهرشهرستانزبانمذهبنام ذکر شده در منبع
۱ آواجیقچالدرانترکی آذربایجانیشیعهکلیساکندی
۲ ارومیهارومیه-
(اکثریت: ترکی آذربایجانی[8][9] و کردی؛ اقلیت: آشوری و ارمنی[10][11][12])		-
(اکثریت: شیعه؛ اقلیت: سنی و مسیحی[13][14])		رضائیه
۳ اشنویهاشنویهکردیسنی-
۴ ایواوغلیخویترکی آذربایجانیشیعه-
۵ باروقمیاندوآبترکی آذربایجانیشیعه-
۶ بازرگانماکوکردی[15][16][17][18][19]و ترکی آذربایجانیسنی و شیعه-
۷ بوکانبوکانکردیسنی-
۸ پلدشتپلدشتکردی[20][16]و ترکی آذربایجانیشیعه و سنی-
۹ پیرانشهرپیرانشهرکردیسنیپیران
۱۰ تازه‌شهرسلماسترکی آذربایجانیشیعه-
۱۱ تکابتکابکردی[21][22][23] و ترکی آذربایجانیسنی و شیعه-
۱۲ چهاربرجمیاندوآبترکی آذربایجانیشیعه-
۱۳ خلیفانمهابادکردیسنی-
۱۴ خویخویترکی آذربایجانیشیعه-
۱۵ دیزج دیزخویترکی آذربایجانیشیعهدیزج
۱۶ ربطسردشتکردیسنی-
۱۷ زرآبادخویترکی آذربایجانیشیعهزورآباد
۱۸ سردشتسردشتکردیسنی-
۱۹ سروارومیهکردیسنی-
۲۰ سلماسسلماسکردی[24][16][25][26][19] و ترکی آذربایجانی
شیعه سنی
و چند خانوار مسیحی که به زبان کلدانی صحبت می‌کنند		شاهپور
۲۱ سیلوانهارومیهکردیسنیسلوانا
۲۲ سیمینهبوکانکردیسنیقره‌موسالی
۲۳ سیه‌چشمهچالدرانکردی[16][27] و ترکی آذربایجانیشیعه و سنی-
۲۴ شاهین دژشاهین دژکردی[28][29] و ترکی آذربایجانیسنی و شیعه-
۲۵ شوطشوطکردی و ترکی آذربایجانیشیعه وسنی-
۲۶ فیرورقخویترکی آذربایجانیشیعهپره
۲۷ قره‌ضیاءالدینچایپارهکردی و[30]ترکی آذربایجانیشیعه و سنی-
۲۸ قطورخویکردیسنی-
۲۹ قوشچیارومیهترکی آذربایجانیشیعه و سنی-
۳۰ کشاورزشاهین‌دژترکی آذربایجانیشیعهکشاور
۳۱ لاجانپیرانشهرکردیسنی-
۳۲ گوگ‌تپهمهابادکردیشیعه-
۳۳ ماکوماکوکردی[31][32] و ترکی آذربایجانیشیعه و سنی-
۳۴ محمدیارنقدهترکی آذربایجانیشیعه-
۳۵ محمودآبادشاهین‌دژکردیسنی-
۳۶ مرگنلرشوطترکی آذربایجانیشیعه و علی‌اللهیمرگن‌های جبرائیل، قدیم، وسط
۳۷ مهابادمهابادکردیسنی-
۳۸ میاندوآبمیاندوآبترکی آذربایجانیشیعه-
۳۹ میرآبادسردشتکردیسنی-
۴۰ نازک علیاپلدشتترکی آذربایجانیشیعهنازیک
۴۱ نالوساشنویهکردیسنی-
۴۲ نقدهنقدهترکی آذربایجانی، کردی، عبری و آشوریشیعه، سنی، یهودی و مسیحی-
۴۳ نلاسسردشتکردیسنینالاس
۴۴ نوشین‌شهرارومیهترکی آذربایجانی و آشوریشیعه و مسیحینازلو
۴۵ یولاگلدیشوطکردی و ترکی آذربایجانیشیعه وسنییوله‌گلدی

موقعیت اقتصادی اجتماعی

این استان یکی از مناطق مستعد کشاورزی است. علاوه بر این وجود ایلات و عشایر در دامداری استان نقش قابل توجهی دارد. این استان از نظر اکتشاف و بهره‌برداری منابع معدنی نسبت به سایر استانها در وضع مطلوبی قرار ندارد. بررسی ترکیب کارگاه‌های موجود استان نیز نشان می‌دهد که دو گروه صنعتی کانیهای غیرفلزی و غذایی - داروئی در بین سایر صنایع بالاترین تعداد میزان اشتغال را دارد. از جمله معادن این استان می‌توان به معادن مصالح و سنگ‌های ساختمانی، گرانیت، میکا، زرنیخ، تالک، تراورتن، طلا، خاک نسوز و پوکه معدنی اشاره کرد.

استانداری
استان آذربایجان غربی در استان چهارم، دوره پهلوی

طبق قانون مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶ تقسیمات کشوری، ارومیه-با نام قبلیش، رضائیه-در استان شمال غرب قرار گرفت. در سوم بهمن همان سال آذربایجان شرقی و غربی از یکدیگر جدا شده و ارومیه جزو استان چهارم قرار گرفت. از سال ۱۳۴۴ این استان با نام آذربایجان غربی شناخته می‌شود. در سال ۱۳۴۴ قسمت‌های از نواحی جنوبی کردنشین (بوکان) از این استان جدا گردید و به استان کردستان الحاق شد.

شهرستان‌های استان

استان آذربایجان غربی در سال ۱۳۹۵ دارای ۱۷ شهرستان، ۴۰ بخش، ۴۲ شهر، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه بوده‌است. از لحاظ وسعت و جمعیت ارومیه بزرگترین و پر جمعیت‌ترین و شهرستان شوط کوچکترین و شهرستان پلدشت کم جمعیت‌ترین شهرستان‌های استان هستند.

آمار شهرستان‌های این استان در سال۱۳۹۰ بدین قرار است:

شهرستان‌های استان آذربایجان غربی
نام‌شهرستان جمعیت (۱۳۹۰)[33] رتبه‌جمعیت درصدباسوادی (۱۳۸۵) رتبه‌باسوادی (۱۳۸۵) مساحت ک‌م‌مربع[34] میزان شهرنشینی[35] رتبه‌مساحت
شهرستان ارومیه۹۶۳٬۷۳۸۱۷۳٫۵ ٪۱۵٬۲۵۱۶۸/۴۲٪۲
شهرستان اشنویه۷۰٬۰۳۰۱۳۶۱٫۳ ٪۱۲۱٬۱۹۳٪ ۵۱/۳۱۱۳
شهرستان بوکان۲۲۴٬۶۲۸۴۶۸٫۶ ٪۶۲٬۵۴۱٪ ۷۴/۲۵۶
شهرستان پیرانشهر۱۲۳٬۶۳۹۷۶۰٫۸ ٪۱۳۲٬۲۵۹٪ ۵۲/۵۸۸
شهرستان تکاب۷۸٬۱۲۲۱۲۶۶٫۲ ٪۱۰۲٬۵۲۳٪ ۵۳/۵۳۷
شهرستان خوی۳۵۴٬۳۰۹۲۶۹٫۹ ٪۴۵٬۵۶۱٪ ۵۸/۳۴۱
شهرستان چالدران۴۶٬۳۹۸۱۵۵۹٫۳ ٪۱۵۱٬۹۷۵٪ ۳۵/۹۵۱۱
شهرستان چایپاره۴۳٬۲۰۶۱۶-- ٪--------
شهرستان شوط۵۲٬۵۱۹۱۴۷۰٪۱۴۹۳۱۵۰٪۱۷
شهرستان پلدشت۴۲٬۰۷۱۱۷-- ٪--------
شهرستان سردشت۱۱۱٬۵۹۰۹۶۲٫۹ ٪۸۱٬۴۱۱٪ ۴۷/۷۹۱۲
شهرستان سلماس۱۹۲٬۵۹۱۶۶۷٫۸ ٪۹۲٬۵۴۴٪ ۴۸/۸۷۵
شهرستان شاهین‌دژ۹۱٬۱۱۳۱۰۶۶٫۴ ٪۱۱۲٬۱۴۴٪ ۴۹/۰۶۱۰
شهرستان ماکو۸۸٬۸۶۳۱۱۶۸٫۳ ٪۷۴٬۳۳۵٪ ۴۵/۴۹۳
شهرستان مهاباد۲۸۰٬۵۲۹۵۶۹٫۴ ٪۲۲٬۵۹۲٪ ۶۷/۵۴۴
شهرستان میاندوآب۲۶۰٬۶۲۸۳۷۰٫۵ ٪۳۲٬۲۳۳٪ ۵۱/۰۱۹
شهرستان نقده۱۲۱٬۶۰۲۸۷۰٫۸ ٪۵۱٬۰۵۰٪ ۶۸/۷۵۱۴

مناطق دیدنی

رودها
رودهای آذربایجان غربی
نام رود محل جریان مقصد طول (کیلومتر)
زرینه رودشاهین دژ، میاندوآبدریاچه ارومیه۲۳۰ طولانی‌ترین
زاب بریسوپیرانشهر - سردشتآبریز زاب۲۱۸
رود ارسمرز ماکورود کورا (جمهوری آذربایجان)-
رودخانه زنگمارماکو - شوطرود ارس۱۰۳
ساری سوماکو- شوطرود ارس۱۳۰
آق‌چایچایپارهارس۱۰۹
قطور چایخویارس۱۴۵
مهابادرود (چم مهاباد)مهاباددریاچه ارومیه۹۲٫۵
ساروق رودتکابزرینه‌رود۶۶٬۲
آجرلو رودشاهین دژزرینه‌رود-
هاچه سوشاهین دژزرینه‌رود-
لیلان رودملکان - میاندوآبزرینه‌رود-
سیمینه‌رود)بوکان، میاندوآبدریاچه ارومیه۱۳۹
خلیفانبوکانسیمینه رود-
زولا چایسلماسدریاچه ارومیه۸۰٫۵
نازلو چایارومیهدریاچه ارومیه۹۲٫۵
شهر چایارومیهدریاچه ارومیه۷۲٫۵
باراندوز چایارومیهدریاچه ارومیه۶۷٫۵
گدارچای (محمدیار)نقدهدریاچه ارومیه۱۰۰
روضه چایارومیهدریاچه ارومیه۶۰
آواچار رودپیرانشهرآبریز زاب۶۲
چم لاوینپیرانشهرآبریز زاب۴۹
چم زاب گرژالسردشتآبریز زاب۹۵

جستارهای وابسته

پانویس
  1. https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری
  2. «حجت‌الاسلام قریشی امام جمعه ارومیه و نماینده ولی فقیه در آذربایجان غربی شد». ایسنا. ۲۵ دی ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۳۰دی۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  3. «بررسی اجمالی بخش راه استان آذربایجان غربی». مرکز خدمات سرمایه‌گذاری آذربایجان غربی. ۲۹ تیر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۲ مرداد ۱۳۹۴.
  4. سعید خضری (بهار ۱۳۸۸). «جغرافیای تاریخی موکریان در چهار سده اخیر». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳۱ فروردین ۱۳۹۲ (فارسی). تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک) (نشانی در پایگاه مجلات نور؛ نشانی در فصلنامه تحقیقات جغرافیایی)
  5. نقشه راهنمایی استانهای آذربایجان شرقی - غربی و اردبیل، سازمان جغرافیائی و کارتوگرافی گیتاشناسی
  6. وزارت کشور بایگانی‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine، استانداری آذربایجان غربی. معاونت برنامه‌ریزی. بازدید: مارس ۲۰۱۰.
  7. رزم‌آرا، حاجعلی (۱۳۳۰)، فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)؛ جلد ۴: استان ۳ و ۴ آذربایجان، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی کشور، انتشارات دایره جغرافیائی ستاد ارتش.
  8. Doerfer، AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish.
  9. Kjeilen، Tore. «Orumiyeh - LookLex Encyclopaedia». looklex.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۱۸.
  10. ، Orūmīyeh.
  11. Kjeilen، Orumiyeh.
  12. http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/4884
  13. «ارومیه سرزمین تفاهم و همزیستی مسالمت‌آمیز». شهرداری ارومیه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۳.
  14. ، Orūmīyeh.
  15. اسکندری‌نیا، ابراهیم. ساختار سازمان ایلات و شیوة معیشت عشایر آذربایجان غربی. بندرانزلی: 1366، ص 52-62؛ توحدی، کلیم‌الله. حرکت تاریخی کرد به خراسان. مشهد: 1364، ص 2/176-177؛ لطفی پاشا. تواریخ العثمانی. استانبول: 1341ق، ص 323؛ نیز نک: سومر، فاروق. نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعة دولت صفوی. ترجمة احسان اشراقی، محمدتقی امامی، تهران: 1371، ص 94-95. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان. ص 130. سرشماری اجتماعی، اقتصادی عشایر کوچنده 1377، جمعیت عشایری دهستان‌ها. تهران: 1378، ص 23، 27-28. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان‌جا. سرشماری اجتماعی، اقتصادی عشایر کوچنده 1377، نتایج تفصیلی. تهران: 1378، ص 15. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان. ص 132.
  16. KURDISH TRIBES
  17. منابع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم پاییز و زمستان 1398 شماره 2 doran_County
  18. منصورینام=مسعود (زمستان ۱۳۸۱). «بررسی مقایسه ای زمینه‌های تولید در گروه‌های عشایری و گرایش آنان به تغییر و تحول در شیوه تولیدی عشایری؛ مطالعه موردی ایل جلالی شمال غرب کشور». علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز (با همکاری گروه اقتصادی دانشگاه ارومیه). پیاپی ۳۷. ۱۹ (۱).
  19. اسکندری نیا، ابراهیم: ساختار و سازمان ایلات و شیوه معیشت عشایر آذربایجان غربی
  20. «فرمانداری پلدشت». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ آوریل ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳ اوت ۲۰۱۲.
  21. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۰ اوت ۲۰۱۲.
  24. اسکندری‌نیا، ابراهیم. ساختار سازمان ایلات و شیوة معیشت عشایر آذربایجان غربی. بندرانزلی: 1366، ص 52-62؛ توحدی، کلیم‌الله. حرکت تاریخی کرد به خراسان. مشهد: 1364، ص 2/176-177؛ لطفی پاشا. تواریخ العثمانی. استانبول: 1341ق، ص 323؛ نیز نک: سومر، فاروق. نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعة دولت صفوی. ترجمة احسان اشراقی، محمدتقی امامی، تهران: 1371، ص 94-95. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان. ص 130. سرشماری اجتماعی، اقتصادی عشایر کوچنده 1377، جمعیت عشایری دهستان‌ها. تهران: 1378، ص 23، 27-28. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان‌جا. سرشماری اجتماعی، اقتصادی عشایر کوچنده 1377، نتایج تفصیلی. تهران: 1378، ص 15. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان. ص 132.
  25. منابع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم پاییز و زمستان 1398 شماره 2 doran_County
  26. منصورینام=مسعود (زمستان ۱۳۸۱). «بررسی مقایسه ای زمینه‌های تولید در گروه‌های عشایری و گرایش آنان به تغییر و تحول در شیوه تولیدی عشایری؛ مطالعه موردی ایل جلالی شمال غرب کشور». علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز (با همکاری گروه اقتصادی دانشگاه ارومیه). پیاپی ۳۷. ۱۹ (۱).
  27. منابع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم پاییز و زمستان 1398 شماره 2
  28. «فرمانداری شاهین دژ - ترکیب جمعیتی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۱ اوت ۲۰۱۲.
  29. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۸.
  30. فرمانداری قره ضیالدین
  31. «معرفی شهر ماکو» مسافر سلام
  32. معرفی شهر ماکو سایت گردشگری ایران
  33. «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰». درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۵.
  34. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۷.
  35. «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۵.

پیوند به بیرون
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای استان آذربایجان غربی دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ استان آذربایجان غربی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.