آتشکده

آتَشکَده، یا آتَشگاه یا دَرِ مِهر، به گونه‌ای از نیایشگاه‌های زرتشتیان گفته می‌شود که در آن آتش در جایگاه ویژه‌ای جای گرفته‌است و مهمترین نیایش‌های دینی در آن و در برابر آتش انجام می‌گیرد. از جمله نیایش‌ها خواندن اوستا و گاتها است.

از سلسله مباحث
مزدیسنا

مباحث اولیه
اهورامزدا
زرتشت
اشه
ایران
ایزدان و دیوان
امشاسپندان · ایزد
اهوراها · دیو
اهریمن
کتاب و عبادت
اوستا
گاتاها · یسنه
وندیداد · ویسپرد
یشت · خرده‌اوستا
آبزور
نیایش اهونی ویریا
آتشکده
روایت فلسفی و دینی
دینکرد · بندهشن
ارداویراف‌نامه
جاماسپی
قصه سنجان
تاریخ و فرهنگ
آیین زروانی
گاه‌شماری اوستایی نو · جشن‌های زرتشتی
ازدواج
فرشگرد
پیروان
زرتشتیان هندوستان · زرتشتیان ایران
پارسیان · ایرانیان
آزار زرتشتیان
درگاه مزدیسنا
آتشکده زرتشتیان در یزد.

بناهای چارتاقی
چارتاقی آتشکده ساسانی، بهبهان

بسیاری از بناهای چارتاقی در سطح کشور - به تصّور آتشکده - یا به‌طور کامل تخریب شده یا تغییر کاربری داده شده‌است؛ ولی تعدادی هم مانند چهار طاقی بازه هور ، چهارتاقی نیاسر و چارطاقی تفرش، سالم مانده‌اند. چارتاقی‌ها را آتشکده‌های دوره ساسانی می‌دانند.

بنای آتشکده‌ها
یک از آتشکده‌های پارسیان در هند.
باقی مانده آتش کده نوشیجان (ملایر"مل آگر: تپه‌های آتش) تنها اثر مانده از دوران ماد‌ها[1]

بنا بر نظر احمد تفضلی اطلاعات ما دربارهٔ آتشکده‌ها عموماً از دوره ساسانی و اسلامی است. شکل و بنای آتشکده‌ها در همه جا یکسان بوده، معمولاً هر آتشکده هشت درگاه و چند اتاق هشت گوشه داشته و آتشدان در وسط بنا واقع بوده و پیوسته آتش مقدس در آن می‌سوخته‌است. اما با گذر زمان و به تدریج در دین زرتشت مقرر می‌شود که آفتاب بر آتش نتابد؛ بنابراین آتش را در فضای باز نگهداری نکرده و اتاقی در وسط بنا ساختند که آتشدان در آن جای داشت. شمار آتشکده‌ها بسیار بود و بنیاد آن‌ها به زمان پیش از زرتشت، یعنی زمان پیشدادیان (هوشنگ و جمشید) می‌رسید؛ ولی در دوره ساسانیان سه آتشکدهٔ مشهور بدین قرار بود:

  • آتشکده آذرگشنسب (آذرگشسب یا آذرجشنس) واقع در شهرستان تکاب
  • آتشکده آذربرزین‌مهر در ریوند خراسان
  • آتشکده کاریان یا آتشکده آذرفرنبغ کاریان در روستای کاریان از توابع جویم لارستان

به نام سه طبقهٔ اصلی اجتماعی در آن دوران یعنی طبقهٔ ارتشتاران و نظامیان، طبقهٔ کشاورزان و پیشه وران، و طبقهٔ موبدان و روحانیان، که با سه رنگ سرخ و سبز و سپید یا همان سه رنگ پرچم ایران مشخص می‌شده‌اند، اهمیت می‌یابد. به زعم احمد تفضلی آتشکده‌ها بنا بر اهمیت نوع آتشی که در آن است، به سه دسته تقسیم می‌شوند: آتشِ بَهْرام، آدُران و دادگاه.

آتشکده‌های خاموش

آتشکده‌های زیادی چون کوه آتشکده، در ایران موجود است که پس از حمله اعراب به ایران و همچنین در دوران صفویه به زور خاموش شدند. تعدادی از آتشکده‌ها نیز به دست اعراب یا خود تندروهای ایرانی تخریب گشتند.

آتشکده‌های مشهور
نوشتار اصلی: فهرست آتشکده‌های ایران

نگارخانه

ساختمان آتشکده‌ها

نقش آتشکده روی سکه‌ها
  • سکه یزدگرد دوم ساسانی
  • سکه شاپور دوم ساسانی
  • سکهٔ پادشاه ایران هرمز دوم ساسانی و شهبانو ایفراهرمز در کنار دارِمهر نماد اصلی مزدیسنا.
  • سکه اردشیر یکم ساسانی
  • سکه اردشیر یکم ساسانی

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «تنها اثر به جا مانده مادها». موزه علوم و فناوری جمهوری اسلامی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویهٔ ۲۰۱٥.

منابع
  • اوشیدری، جهانگیر، دانشنامهٔ مزدیَسنا
  • تفضلی، احمد، آتشکده، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۱، نسخه آنلاین. مقاله ۵۵

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ آتشکده موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.