اهورامزدا
اَهورامَزدا (به اوستایی 𐬨𐬀𐬰𐬛𐬁 𐬀𐬵𐬎𐬭𐬀 «مَزدا اَهورَه»)(نیز با نامهای: اهورا، اورمَزد، هورمَزد، اورمُزد، هورمُز و هُرمُز و ورمز) نامِ آفریدگارِ نِکوییها و دادار و پروردگارِ همهٔ هستی در مَزدَیَسنا است. او الوهیت و الهه آفرینش در این دین است.
اهورامزدا 𐬨𐬀𐬰𐬛𐬁 𐬀𐬵𐬎𐬭𐬀 | |
---|---|
خداوندگار خِرَد | |
وابستگی | مزدیسنا |
خانواده | اهریمن |
منطقه | ایران بزرگ |
از سلسله مباحث |
مزدیسنا |
---|
درگاه مزدیسنا |
واژهشناسی
«اهورامزدا» واژهای برآمده از دو واژه جداگانه «اَهورا» و «مَزدا» است که ریشه آن به زبان اوستایی کهن در گاتاها بازمیگردد. در گاتاها گاه ترکیب «اهورا مزدا» جدا از هم و به شکل تنهای «اهورَه» یا «مزدا» آمدهاست ولی در موارد کنار هم ترکیب «مزدا اهورَه» کاربرد فراوان تری دارد.[1] واژه اهورامزدا به گونه «مزدا اهوره» یا «مزدا» ۱۵۵ بار در گاتاها بازگو شدهاست.[2] فردوسی در سرآغاز و نخستین بیت شاهنامه، اهورامزدا را «خداوند جان و خرد» ترجمه کردهاست.[2]
به نام خداوند جان و خرد | کزین برتر؛ اندیشهبَر؛ نگذرد |
ویژگیهای اهورامزدا
اهورامزدا آفرینندۀ جهان است. مزدیسنان اهورامزدا را میپرستند. اهورامزدا خالق و داور همهٔ چیزهای مادی و معنوی و نیز آفریننده روشنی و تاریکی و برقرارکننده نظم هستی (اشه) است.[3] او با اندیشیدن همه چیز را هستی بخشیدهاست، پس در واقع او از عدم میآفریند و با خود تنها است. برای اهورا مزدا در هرمزد یشت، در حدود شصت صفتِ نیک آورده شده و تقریباً همهٔ چیزهای خوب به وی منتسب شدهاست. همچنین او در مزدیسنا دارای هفت صفتِ برجسته زیر است:
سپنتا مینو یعنی مقدسترین روان، خشثره ویرنه به گویش امروزی شهریور یعنی شهریار و پادشاهی که باید برگزیده شود، سپنته آرمیتی است یعنی پارسایی مقدس. هورتات به گویش امروزی خرداد به معنی جامعیت و رسایی و امرتات جاودانگی و بیمرگی. او اشه یعنی راستی و درستی و قانون ایزدی و پاکی است. همچنین وهومَنَه است به معنی خوبمنش. این صفات در مزدیسنا به نامِ امشاسپندان خوانده میشوند و پایههای کمال در دین زرتشتی برای رسیدن به روشنایی بیپایان است. از این هفت امشاسپندان است که هفت شهر عشق، هفت آسمان، هفت خوان اسفندیار، هفت خوان رستم، هفت سین، هفت کشور و… اقتباس شدهاست.
اهورامزدا و باورها
بر اساسِ کتابِ بندهشن که در اواخر دوره ساسانیان نوشته شده، نیروی مخالفِ اهورامزدا و زایندهٔ بدیها را اهریمن معرفی میکند.[4] در دین زرتشتی یا بِهدینی، اهریمن هیچگاه توانِ ذاتی برای مقابله با قدرتِ اهورا مزدا را ندارد و رقیبی برای او نیست بلکه اهریمن همان اندیشهٔ بد یا انگره مینو است اما در باورِ زروانیان، اهریمن برادر و رقیبِ اهورا مزدا و پسر زروان[5] و دارای هویتی جداگانه از اهورا مزدا است.
بر پایه باورهای کهنِ زروانی و دیگر دینهای پس از آن چون مانویان «اهورامزدا و اهریمن هردو زادهٔ زروان (خدای زمان) بودند و جهان عرصه جنگ این دو نیروی نیک و بد است ولی سرانجام چیرگی در پایانِ جهان با اهورامزداست و چون اهورامزدا پاکی مطلق است بدی در او راه ندارد. پس هر آنچه که بد است اهریمنی است.» البته این سخن در هیچ جای گاهان نیست و زُروان در زبان اوستایی تنها به معنای زمان است و ارتباطی با خداوند ندارد.
جستارهای وابسته
- یکتاپرستی در دین زرتشت
- زروان
- فرهنگ ایرانی
- اشا
- مزدیسنا
منابع
- نگاه کنید به اوستا، یسنا ۲۸، بندِ یکم
- کانون اروپایی برای آموزش جهان بینی زرتشت
- نگاه کنید به اوستا، یسنا ۴۴
- نگاه کنید به بندهشن فصل اول
- روایتِ اِزنیکِ ارمنی را دربارهٔ اسطوره آفرینش ببینید در شناخت اساطیر ایران، جان هینلز، لندن ۱۹۷۵
پیوند به بیرون
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به اهورامزدا در ویکیگفتاورد موجود است. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ اهورامزدا موجود است. |