شاپور سوم
شاپور سوم که از ۳۸۳ تا سال ۳۸۸ میلادی فرمانروایی کرد، دوازدهمین شاهنشاه ایران و انیران از دودمان ساسانی بود. شاپور سوم پسر شاپور دوم بود و به جای عمویش، اردشیر دوم، بر تخت شاهنشاهی ایران نشست. مهم‌ترین دوران فرمانروایی او امضای توافق میان ایران و روم در رابطه با مسئله ارمنستان بود.[1]
| شاپور سوم | |
|---|---|
| شاهنشاه ایران و انیران | |
 دیناری از شاپور سوم | |
| سلطنت | ۳۸۳ - ۳۸۸ |
| پیشین | اردشیر دوم |
| جانشین | بهرام چهارم |
| درگذشته | ۳۸۸ |
| فرزند(ان) | یزدگرد یکم بهرام چهارم |
| پدر | شاپور دوم |
| مادر | سیتیل‌هورا |
| دین و مذهب | مزدیسنا |
نام
شاپور یا شاهپور، به معنای «پسر شاه» است. این نام در پارسی میانه šhpwr (شهپور یا شاهپور) تلفظ می‌شده است و ریخت پارسی باستان آن را به شکل xšāyaθiyahyā-puθra بازسازی کرده‌اند. در منابع عربی به شکل سابور و در منابع یونانی و لاتین به ترتیب به ریخت Sapuris و Sapores ضبط شده است.[2]
شاهنشاهی
برتخت نشینی
شاپور دوم در زمان مرگ خود برادرش اردشیر دوم را به عنوان شاهنشاه بعدی برگزید؛ اما تنها تا زمانی که پسرش شاپور سوم به بزرگسالی برسد و توانایی فرمانروایی را داشته باشد.[3] اردشیر در سال ۳۸۳ توسط وزرگان ساسانی کشته شد و تنها چهار سال حکومت کرد. به نظر می‌رسد که این مسئله به دلیل ادامه سیاست‌های شاپور دوم، یعنی تلاش برای مهار قدرت موبدان و اشراف، روی داده است.[3] با مرگ اردشیر، شاپور سوم به عنوان شاهنشاه جدید برتخت نشست. گفته شده که او در سخنرانی روز تاج‌گذاری‌اش، اعلام داشته که نیرنگ، آزمندی و زیرپاگذاشتن عدالت را در دربارش تحمل نخواهد کرد.[4] به نظر می‌رسد که اشراف ساسانی این سخنرانی را نوعی کنایه و اعلان جنگ نسبت به خودشان برداشت کرده‌اند.[5]
توافق با روم
مذاکره میان دربار ایران و روم درباره مسئله ارمنستان که در دوران اردشیر دوم آغاز شده بود، سرانجام در زمان شاپور سوم به نتیجه رسید و طرفین در سال ۳۸۴ توافق‌نامه‌ای به امضا رساندند. دیپلمات ایرانی در این مذاکرات یزدان-فر-شاپور نام داشته است.[6]
مطابق این توافق‌نامه، ایران و روم ارمنستان را بین خودشان تقسیم کردند. بدین طریق، ارمنستان به دست‌نشانده دو دولت ایران و روم تبدیل می‌شد، اما کماکان می‌توانست سلسله پادشاهی خودش را حفظ کند. بخش غربی و کوچک‌تر آن، منطقه تحت نفوذ رومی‌ها بود و آرشاک سوم از خاندان اشکانی، پسر پاپ (یا پاپاس) و نوه آرشاک دوم از سوی آنان به عنوان شاه ارمنستان غربی برگزیده شد. بخش شرقی پادشاهی ارمنستان که وسیع‌تر بود، به ایران رسید. شاهنشاه ایران یک شاهزاده اشکانی و البته مسیحی به نام خسرو را به عنوان شاه ارمنستان برگزید که با عنوان خسروی چهارم برتخت نشست. پس از این توافق، روابط دوستانه میان ایران و روم برقرار شد که برای ۳۶ سال پا برجا باقی‌ماند.
مرگ
شاپور سوم در ۳۸۸ درگذشت. وی تنها پنج سال حکومت کرد. گفته شده که او علاقه زیادی داشت تا بیشتر وقتش را در فضای آزاد و زیر سایبان بگذراند. در گزارش مرگ او آمده که در یکی از روزهایی که زیر سایبان نشسته بود، شخصی که توسط اشراف ساسانی اجیر شده بود، باعث می‌شود تا سایبان بر روی او سقوط کند و جانش را از دست بدهد.[5]
پس از شاپور سوم، بهرام چهارم به عنوان شاهنشاه بعدی برگزیده شد.
در طاق بستان
از شاپور سوم سنگ‌نگاره‌ای در طاق بستانِ کرمانشاه به‌جا مانده‌است. در این سنگ‌نگاره، دو پیکره بسیار شبیه به هم دیده می‌شوند که درحال نگاه به یکدیگر هستند.
در هر دو سمت این سنگ‌نگاره، سنگ‌نبشته‌هایی به پارسی میانه نگاشته شده که در آن‌ها به معرفی این دو شخص پرداخته است. پیکره سمت راست شاپور هرمزان، یعنی شاپور دوم و پیکره سمت چپ، شاپور شاپوران، یعنی شاپور سوم است.
برخی بر این باورند که ابتدا تنها پیکره شاپور دوم در این سنگ‌نگاره حک شده است و در زمان شاپور سوم، به دستور وی پیکره‌اش در کنار تندیس پدرش تراشیده شده است. اما از شباهت بسیار زیاد دو تندیس، اینگونه پیداست که هر دوی آن‌ها توسط یک هنرمند طراحی شده‌اند.[7]
پانویس
- Daryaee 2009, p. 20.
- «ŠĀPUR I: History – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۳.
- Shahbazi 1986, pp. 380–381.
- Pourshariati 2008, pp. 57-58.
- Pourshariati 2008, p. 58.
- Greatrex & Lieu 2002, p. 16.
- "Shapur III". Wikipedia. 2019-05-11.
منابع
- Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3.
- Daryaee, Touraj (2009). Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. I.B.Tauris. pp. 1–240. ISBN 0857716662.
- Shahbazi, A. Shapur (1986). "Ardašīr II". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4. pp. 380–381.
- Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD). New York, New York and London, United Kingdom: Routledge (Taylor & Francis). ISBN 0-415-14687-9.
- Shahbazi, A. Shapur (2005). "SASANIAN DYNASTY". Encyclopaedia Iranica, Online Edition.
- Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1610693912.
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ شاپور سوم موجود است. |
}}
شاپور سوم زادهٔ: ؟؟؟ م درگذشتهٔ: ۳۸۸ م | ||
عنوان سلطنتی | ||
|---|---|---|
| پیشین: اردشیر دوم |
شاهنشاه ایران‌شهر ۳۸۳ – ۳۸۸ م |
پسین: بهرام چهارم |
| آثار تاریخی |  | |
|---|---|---|
| عناصر طبیعی | ||
| عناصر انسانی | ||
| عناصر اسطوره‌ای | ||
| عناصر تاریخی | خسرو پرویز • شیرین • شبدیز • شاپور دوم • شاپور سوم • اردشیر دوم • گستهم (محمدعلی دولتشاه • امام‌قلی عمادالدوله) | |
| پژوهشگران | ||
| مرتبط | ||
رده:طاق‌بستان | ||
| شاهنشاهی | | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرها | |||||||||
| افراد سرشناس |
| ||||||||
| زبان و ادبیات | |||||||||
| جنگها |
| ||||||||
| دستاوردها |
| ||||||||
| بخشها |
| ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نسخههای سرشناس |
| ||||||||||
 رده  درگاه  کتاب  الگو | |||||||||||