وایوی دوگانه

وایو (به سانسکریت: vayu) یا وایوی دوگانه یا دیو وایو یا وای‌بُد از ایزدان مشترک ایرانی و هندی و خدای باد است. وای چهره‌ای دوگانه دارد، خوب و بد زیرا باد از هر دو جهان نیک و بد می‌گذرد. او نیکوکار است و در عین‌حال می‌تواند با نیروی ویرانگر خود همه‌چیز و همه‌کس را نابود سازد. در اساطیر سایر تمدن‌ها با نام‌های دیگر حضور دارد. در تمدن هندی هم وجود دارد و در اساطیر هند از نفس غول جهانی و ارواح خدایان پدید آمده‌است. در اساطیر ایران وای نماد بی‌طرفی است و در خلأ میان دنیای نور و ظلمت جاری است. هم آفرینندهٔ مرگ است و هم زندگی‌بخش و هم برای اورمزد و هم برای اهریمن قربانی می‌کند.[1]

وایو
Vayu, on his mount, the آهو symbolizing swiftness
دیواناگریवायु
ترجمهٔ زبان سانسکریتVāyu
وابستگیDeva, Guardians of the directions
محل سکونتGandhavati
مانتراOm Vayuve namaha
سلاح‌هاFlag
همسر/همسرانSwasti, Bharati,
Mountآهو

معرفی

ایزدان

پس از اینکه اورمزد کار آفرینش امشاسپندان را به پایان می‌رساند، ایزدان را می‌آفریند که قوای منفی و مقابل دیوان هستند. تعدادی از ایزدان باستانی هستند و قبل از زرتشت جنبه خدایی داشتند مانند: مهر، ناهید، وای تیشتر، بهرام و رپیثوین. دسته ای دیگر از ایزدان با آیین دینی ارتباط دارند مانند: ایزد آتش و ایزد هوم. برخی دیگر از ایزدان نمادهای طبیعت هستند مثل ایزد آسمان و خورشید.[2] خدایان سلسله مراتبی دارند برخی از اهمیت بیشتری و برخی دیگر از اهمیت و وظیفه کمتری برخوردارند. اما این موضوع منجر به تفاخر ایزدی بر ایزد دیگر نشده‌است و ایزدان کم‌اهمیت به هیچ عنوان کوچک و خوار شمرده نمی‌شوند.[3]

ایزد وای

وایو vayu یا وایوی دوگانه یا دیو وایو یا وای‌بد از ایزدان مشترک ایرانی و هندی و خدای باد است. وای چهره‌ای دوگانه دارد، خوب و بد زیرا باد از هر دو جهان نیک و بد می‌گذرد.[4] وای یکی از خدایان اسرار آمیز هندو اروپایی است که نماد باد است که در طوفان مرگ و در ابر بازان زا زندگی را به ارمغان می‌آورد. در هند بر این تصورند که این ایزد از نفس غول جهانی می‌دانند و همچنین او را روح خدایان بشمار می‌آورند. در ایران نیز او را به دو صورت نیک و بد یاد می‌کنند؛ که برای جنبه نیک او، اورمزد و دیگر خدایان برای او قربانی می‌کنند. ایزد وای گردونه‌ای زرین دارد و او خدایی نیرومند، فراخ سینه، جنگجویی سهمناک، دلیر، تیزرو و پیروز شونده توصیف شده‌است. او در حالی که جامه نبرد بر تن دارد و با سلاح زرین خود به تعقیب دشمنان خود می‌پردازد و اهریمن را نابود می‌سازد و از آفرینش اورمزد پاسداری می‌کنند. وای مظهر آسمانی ارتشتاران است و لباس ارغوانی ارتشتاران سالاری را به تن دارد. همانگونه که اورمزد در بالا و روشنی فرمانروایی می‌کند، اهریمن نیز در پایین‌ترین و تاریکی فرمانروایی می‌کند و وای در میان این دو و در خلأ فرمانروایی می‌کند.[5][6] وای نوعی مفهوم بی‌طرفی و دوپهلویی دارد زیرا وای خوب در گروه ایزدان و هم وای بد در زمره اهریمنان قرار می‌گیرد؛ به عبارت دیگر ایزد وای دو جنبه دارد، جنبه حیات بخش و جنبه مرگ آفرین. او هم نخستین دمی است که زندگ با او آغاز می‌شود و هم واپسین دمی است که مرگ را با خود به همراه می‌آورد.[7] بسیاری بر این عقیده اند که وای تنها یک جنبه شخصیتی داشته‌است با دو سیمایی متفاوت ــ نیکوکار و شوم ــ و پیدا کردن دو جنبه شخصیتی وای حاصل تفکر متاخر است. وای را ایزدی هراس‌انگیز و با شخصیتی بی‌رحم تصور می‌کنند که هیچ‌کس از یاری او ناگزیر نیست ولی اگر چنان‌که شایسته اوست خشنودش کنند در یورش‌ها به یاری آدمیان می‌شتابد همانگونه که باد از سرزمین‌های نیک و بد گذر می‌کند. این شخصیت می‌توانند هم پیوند دهنده و هم نابود کننده باشد.[8] صفت عمده او در متون پهلوی «دیرنده خدا» یا «دیرنگ خدا» است یعنی کسی که فرمانروایی دراز مدت دارد و در مواردی ایزد رام همسان او شده‌است.[9] همچنین در بعضی منابع اورا با ایزد باد یکی دانسته‌اند.[10] جنبه اهریمنی این ایزد وای بدنام د ارد که روان در گذشتگان را در اختیار دارد و اوست که جان را از تن جدا می‌کند.[11]

پانویس
  1. خدایی، فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، ۲۴۸.
  2. آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۱۹.
  3. آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۲۰.
  4. خدایی، فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، ۲۴۸.
  5. آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۳۰.
  6. هینلز، شناخت اساطیر ایران، ۳۴.
  7. آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۳۱.
  8. آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۳۱.
  9. آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۳۲.
  10. آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۴۰.
  11. آموزگار، تاریخ اساطیر ایران، ۴۳.

منابع
  • خدایی، محبوبه (۱۳۸۸). فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران. تهران: پازینه.
  • آموزگار، ژاله (۱۳۹۵). تاریخ اساطیر ایران. تهران: سمت.
  • هینلز، جان (۱۳۹۱). شناخت اساطیر ایران. تهران: نشر چشمه.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.