نام‌های خدا در اسلام

اسماء حُسنی یا نام‌های نیکوی خداوند نام‌هایی هستند که در اسلام برای خداوند یگانه الله به کار رفته‌است. غالباً شمار این نام‌ها را ۹۹ نام دانسته‌اند که بیشتر آن در قرآن آمده‌است، ولی برخی دیگر براین باورند شمار آن‌ها بیش تر است.

اولین سوره قرآن؛ نوشته شده توسط خوشنویسی به نام عزیز افندی

نام‌های خدا در قرآن مجموعه‌ای از بیش از ۲۰۰ نام خداوند است که در قرآن ذکر شده‌اند و اصطلاحاً، ۹۹ تای آن «(به عربی: اسماء الحسنی)» یا نام‌های نیکوی خداوند خوانده می‌شوند. هر چند که تعداد نام‌های خدا، در قرآن و سنت از ۹۹ عدد خیلی بیشتر هستند، ولی مسلمانان اعتقاد دارند که گروه برگزیده‌ای از نام‌ها (نام‌های نیکو)، تعدادشان ۹۹ عدد است.[1]

از میان این ۹۹ نام، ۸۵ تای آن مستقیماً در قرآن ذکر شده‌است. اما تعدادی از این نام‌ها مستقیماً در قرآن وجود ندارد یا مصدری از آن به کار گرفته شده باشد یا به شکل غیر مستقیم به صفتی اشاره شده باشد. بعضی از محققان با رجوع به احادیث تا ۲۰۰ مورد از این نام‌ها را یافته‌اند.

اسماء حسنی

اسماء حُسنی را به ۳ گروه بخش کرده‌اند:

  1. اسماء جمالی (۵۵ نام) برای کسب رحمت و روزی به کار می‌روند
  2. اسماء جلالی (۲۲ نام) برای ایجاد عداوت و از میان بردن حریف به کار می‌آیند.
  1. اسماء مشترک (۲۲ نام) بسته به نیت، خاصیت هر دو گروه قبلی را دارند.[2]

اعتقاد بر این است که یکی از اسامی خدا که بر کسی دانسته نیست اسم اعظم است؛ و با بر زبان آوردن آن هر خواستهٔ گوینده برآورده خواهد شد. و نیز می توان اسم اعظم را به اشاره بر زبان آورد مثلاً: خدایا به اسم اعظمت از تو خواستارم......

فهرست نام‌های نیکوی خداوند
نوشتار اصلی: نام‌های نیکوی خداوند

در احادیث از امام صادق روایت شده‌است:

«حق تعالی را نَود و نُه اسم می‌باشد که اگر کسی آن‌ها را برشمارد، وارد بهشت می‌شود و آن اسامی از این قرار است: الله، الإله، الواحد، الأحد، الصّمد، الأوّل، الآخر، السّمیع، البصیر، القدیر، القاهر، العلی، الأعلی، الباقی، البدیع، الباریء، الأکرم، الظّاهر، الباطن، الحی، الحکیم، العلیم، الحلیم، الحفیظ، الحقّ، الحسیب، الحمید، الحَفِی، الرّبّ، الرّحمن، الرّحیم، الذّاری، الرّازق، الرّقیب، الرّؤوف، الرّائی، السّلام، المؤمن، المهیمن، العزیز، الجبّار، المتکبّر، السید، السبوح، الشهید، الصّادق، الصانع، الطّاهر، العدل، العَفُوّ، الغفور، الغنی، الغیاث، الفاطر، اَلفرد، الفتّاح، الفالق، القدیم، الملک، القدّوس، القوی، القریب، القیوم، القابض، الباسط، قاضی الحاجات، المجید، المولی، المنّان، المحیط، المبین، المقیت، المصوّر، الکریم، الکبیر، الکافی، کاشف الضّر، الوتر، النّور، الوهاب، النّاصر، الواسع، الودود، الهادی، الوفی، الوکیل، الوارث، البرّ، الباعث، التّواب، الجلیل، الجواد، الخبیر، الخالق، خیر النّاصرین، الدّیان، الشکور، العظیم، اللطیف، الشافی.»[3][4]

تعداد اسما

اسمای الهی در نود و نه اسم مذکور منحصر نیست، بلکه برای خداوند نام‌های زیادی در روایاتی از بزرگان شیعه و سنی و اهل تصوف ذکر گردیده است. در برخی موارد تا هزار و یک اسم مقدّس ذکر شده و در برخی دیگر چهار هزار اسم مبارک است.[5]

اشاره به وجود نام‌های نیکو در قرآن

در آیات زیر به وجود نام‌های نیکو برای خداوند اشاره شده‌است:[6]

  • قرآن سوره طه - آیه ۸: الله لا اله الّا هو له الاسماء الحسنی
  • ترجمه: او خداییست که نیست جز او خدایی، همان‌که دارای نام‌های نیکوست
  • قرآن سوره اعراف - آیه ۱۸۰: و لله الاسماء الحسنی فدعوه بها
  • ترجمه: و او نام‌های نیکویی دارد، پس به آن‌ها بخوانیدش

نام‌ها و صفات تصریح شده در قرآن

خداوند به‌طور صریح با نام‌ها و صفات زیر در قرآن ذکر شده‌است:

آخذ • آخر • ابقی • احد • احسن‌الخالقین • احکم‌الحاکمین • ارحم‌الرّاحمین • اسرع‌الحاسبین • اشدّ • اعلی • اعلم • اقرب • اکرم • اله • اللّه • اوّل • اولی • اهل‌التّقوی • اهل‌المغفره • باری • باطن • بالغ • بدیع • بَرّ • بصیر • توّاب • جاعل • جامع • جبّار • حاسب • حافظ • حسیب • حفیظ • حفیّ • حق • حَکَم • حکیم • حلیم • حمید • حیّ • خادع • خالق • خبیر • خلّاق • خیر • خیرالحاکمین • خیرالرّاحمین • خیرالرّازقین • خیرالغافرین • خیرالفاتحین • خیرالفاصلین • خیرالماکرین • خیرالمنزلین • خیرالنّاصرین • خیرالوارثین • ذوالجلال والاکرام • ذوالرّحمه • ذوالطّول • ذوالعرش • ذوالفضل • ذوالقوّه • ذوالمعارج • ذوانتقام • ذوعقاب • ذومغفره • راد • رافِع • رئوف • ربّ • رحمن • رحیم • رزّاق • رفیع‌الدّرجات • رقیب • زارع • سریع‌الحساب • سریع‌العقاب • سلام • سمیع • سمیع‌الدّعاء • شاکر • شاهد • شدیدالعذاب • شدیدالعقاب • شدیدالمحال • شفیع • شکور • شهید • صادق • صمد • ظاهر • عالم • عالم‌الغیب • عالم‌الغیب والشّهاده • عزیز • عظیم • عفوّ • علّام‌الغیوب • علیم • علیّ • غافرالذنب • غالب • غفّار • غفور • غنیّ • فاعل • فاطر • فالق‌الاصباح • فالق‌الحبّ والنّوی • فتّاح • فعّال • قائم علی کلّ نفس • قابل‌التّوب • قادر • قاهر • قدّوس • قدیر • قریب • قوی • قهّار • قیّوم • کاشف • کافی • کبیر • کریم • کفیل • لطیف • مالک • مُبتَلی • مبین • متعال • متکبّر • متوفّی • متین • مجیب • مجید • محیط • محیی • مخزی‌الکافرین • مستعان • مُستَمِع • مصوّر • مُطَهّر • مقتدر • مقیت • مُلْتَحِد • ملک • ملیک • مُمِدّ • مُنتَقِم • مُنزِل • مُنَّزِل • مولی • مؤمن • موهن • مهلک • مهیمن • نصیر • نور • واحد • وارث • واسع • والی • ودود • وکیل • ولی • وهّاب • هادی

نام‌ها و صفات تصریح نشده

در «فرهنگ قرآن» اسماء و صفات غیرمصرّح در قرآن، که از افعال نسبت داده شده به خدا در قرآن انتزاع می‌شوند، مشروط به این‌که در بیان معصومان به آن‌ها تصریح شده باشد یا در کتاب‌های کلامی از آن‌ها بحث شده باشد، عبارتند از:[7] آمِر • بادئ • باسط • باطش • باعث • باقی • بانی • جازی • جلیل • حاشرالخلایق • حاکم • حامل • حنّان • خاذل • داحی • داعی • دلیل • ذارئ • ذاکر • رائی • راحم • رازق • راضی • رامی اصحاب‌الفیل • ساخط • ساقی • سالخ • سامع • شارع • شافی • شاق • صارف • ضارب‌الأمثال • طاحی‌الأرض • طامس عیون الأعداء • طاوی السّماء • عائد • عادل • عاصم • عافی • غضبان • فاتح • فاتق • فادی • فارض • فارق • فاصل • قائل‌الصّدق • قابض • قاسم • قاصم • قاضی • قاطع • کاتب‌الحسنات • کاره • کاسی • ماحی • ماد • ماهد • مُبارِک • مُبَدِّل • مُبدِی • مُبَشِّر • مُبْطِل • مُبَیِّن • مُتجاوِز • مُتَجلّی • مُتَقبّل‌الحسنات • مُتْقِن • مُتکلِّم • مُتَوَلّی • مُثْبِت • مُثَبّت • مُثیب • مُجازی • مُجلّی • مجیر • مُحاسِب • مُحبّ • مُحَبِّب • مُحَذِّر • مُحَرِّم • مُحسِن • مُحْصی • مُحِقّ الحق • مُحْکِم • مُختار • مُخَفِّف • مُخلِص • مُخَوِّف • مُدافِع • مُدَبّر • مُدْرک • مُدمِّر • مُذلّ • مُذَلِّل • مُذْهِب • مُرْتَضی • مُرْسی • مُرَکِّب • مُرید • مُزَّکی • مُزوِّج الحور • مُزَیِّن • مُسبِغ • مُستَجیب • مُستَغنی • مستوی علی‌العرش • مُسخِّر • مُسلِّط • مُسَلِّم • مُسْمِع • مُسَوّی • مُسیِّر • مُشتَری • مُصَرِّف • مُصطفی • مُصْلِح • مُصیب • مُضِلّ • مُطعِم • مُظْفِر • مُظَلِّل • مُظْهِر • مُعِدّ • مُعَذِّب • مُعَرِّف • مُعِزّ • مُعْطی • مُعْظِم • مُعَلِّم • مُعید • مُغْرِق فرعون • مُغْشِی • مغطِش اللیل • مُغْنی • مُفتی • مُفَجّر • مُفَصِّل • مُفَضِّل • مُفهِّم • مُقْبِر • مُقَدِّر • مُقدِّم • مُقرّ • مُقَرّب • مُقسِط • مُقَطِّع • مُقَلّب • مُقْنی • مُکثِّر • مُکْرِم • مُکَرِّم • مُکفِّرالسّیئات • مُکْمل‌الدّین • مُکوِّر • مُلْزِم • مُلْقی • مُلْهِم • مُلیّنُ‌الحدید • مُمَتِّع • مُمَحِّص • مُمْسِک • مُمَکِّن • مُمَهِّد • مُمیت • مُنادی • مَنّان • مُنْبِت • مُنْجِی • مُنْشِر • مُنْطِق • مُنْعِم • مُنْقِذ • مُنکِّس • مُوحی • مُوسِع • مُوَّفِّق • مُوفی • مُولِج • مُهین • مُیسّر • مُؤتی • مُؤخِّر • مُؤلِّف • نازع • ناسف‌الجبال • ناشر • ناظر • نافخ • ناهی • واجد • واضع • واهب

فهرست نام‌های نیکوی خداوند

در جدول زیر ۱۰۰ نام خدا بنا بر سنت اسلام، که به نام‌های نیکوی خداوند معروف‌اند، با ترجمه فارسی و معادل ابجد آن‌ها آمده‌است.

بر سر بیشتر این نام‌ها اتفاق نظر است؛ هر چند که در مورد تعدادی از آن‌ها همچنان اختلاف است.[8][9][10][11]

شمارهعربیفارسیابجد
۱الرحمنبخشاینده۲۹۸
۲الرحیممهربان۲۵۸
۳الملکپادشاه۹۰
۴القدوسمقدس۱۷۰
۵السلامپاک و سلامتی بخش عالم۱۳۱
۶المؤمناطمینان دهنده۱۳۶
۷المهیمننگهدارنده۱۴۵
۸العزیزباشکوه۹۴
۹الجبارتوانگر۲۰۶
۱۰المتکبربسیار بزرگ۶۶۲
۱۱الخالقآفریننده۷۳۱
۱۲البارئدرست۲۱۳
۱۳المصورنگارگر، صورتگر۳۳۶
۱۴الغفارهمیشه بخشاینده۱۲۸۱
۱۵القهارفروکاهنده۳۰۶
۱۶الوهابنیک بخشاینده۱۴
۱۷الرزاقهمیشه روزی دهنده۳۰۸
۱۸الفتاحگشاینده (پیروزکننده)۴۸۹
۱۹العلیمداناترین۱۵۰
۲۰القابضمی‌راننده، بیرون کشنده جان‌ها۹۰۳
۲۱الباسطگستراننده، فراخ‌کننده روزی۷۲
۲۲الخافضپست‌کننده، خوارکننده۱۴۸۱
۲۳الرافع(به سوی خود) بالا برنده۳۵۱
۲۴المعزعزیزکننده۱۱۷
۲۵المذلخوارکننده۷۷۰
۲۶السمیعشنواترین۱۸۰
۲۷البصیربیناترین۳۰۲
۲۸الحکمدادگر۶۸
۲۹العدلبینهایت عادل۱۱۴
۳۰اللطیفآن‌که بر بندگانش لطف دارد۱۲۹
۳۱الخبیرآگاه‌ترین۸۱۲
۳۲الحلیمبسیار بردبار۸۸
۳۳العظیمبی‌انتها۱۰۲۰
۳۴الغفوربسیار بخشاینده۱۲۸۶
۳۵الشکوربسیار سپاس‌گزار (پاداش دهنده بزرگ است هر عمل کوچک را)۵۲۶
۳۶العلیبلند مرتبه۱۱۰
۳۷الکبیربزرگ‌ترین۲۳۲
۳۸الحفیظنگهدارنده۹۹۸
۳۹المقیتخوراک دهنده۵۵۰
۴۰الحسیبشمارنده۸۰
۴۱الجلیلبسیار گرانقدر۷۳
۴۲الکریمبسیار بخشنده۲۷۰
۴۳الرقیبنگهبان، بیننده و آماده۳۱۲
۴۴المجیبپاسخگو۵۵
۴۵الواسعگسترده، پهناور۱۳۷
۴۶الحکیمفرزانه، بسیار خردمند۷۸
۴۷الودوددوست۲۰
۴۸المجیدبسیار لایق ستایش (در ذات و صفات خود عظیم و نسبت به بندگان بسیار با خیر و احسان است)۵۷
۴۹الباعثبرانگیزنده مردگان۵۷۳
۵۰الشهیدبیننده۳۱۹
۵۱الحقراست، درست۱۰۸
۵۲الوکیلعهده‌دار همه امور بندگان و موجودات۶۶
۵۳القویپرزور۱۱۶
۵۴المتینسخت (و نیز پاینده)۵۰۰
۵۵الولیدوست، یار و نگهبان۴۶
۵۶الحمیدستوده۶۲
۵۷المحصیشمارنده۱۴۸
۵۸المبدئنخستین آفریننده۵۶
۵۹المعیدبازگرداننده، دوباره زنده‌کننده۱۲۴
۶۰المحییزندگی بخش، هستی بخش۶۸
۶۱الممیتمی‌راننده، نابودکننده۴۹۰
۶۲الحیزنده۱۸
۶۳القیومقائم به ذات (همه-آفریننده‌ای که کسی او را نیافرید)، پاینده۱۵۶
۶۴الواجدیابنده۱۴
۶۵الماجدبزرگوار۴۸
۶۶الواحدیکتای بی‌همتا۱۹
۶۷الاحدیگانه (خدایی جز او نیست)۱۳
۶۸الصمدبی‌نیاز۱۳۴
۶۹القادرتوانا۳۰۵
۷۰المقتدرتعیین‌کننده (قضا و قدر)، فراتر۷۴۴
۷۱المقدمفراپیش کشنده۱۸۴
۷۲المؤخرفراپس دارنده، پس گذارنده چیزها و نهنده آن‌ها به جای آن‌ها۸۴۶
۷۳الأولنخستین، اول پدیدارکننده وجود۳۷
۷۴الأخرواپسین، آخر فناکننده موجود۸۰۱
۷۵الظاهرآشکار (پدیدار، هویدا)، همیشه پیروز۱۱۰۶
۷۶الباطنپنهان، همه دربرگیرنده۶۲
۷۷الوالییگانه سرپرستی که همه ولایتها از اوست۴۷
۷۸المتعالیخود ستوده۵۵۱
۷۹البرنیکوترین۲۰۲
۸۰التوابهمیشه توبه پذیر۴۰۹
۸۱المنتقمانتقام گیر۶۳۰
۸۲العفودرگذرنده (آمرزنده)، ناپدیدکننده گناهان۱۵۶
۸۳الرؤوفبسیار دلسوز و مهربان۲۸۶
۸۴مالک الملکفرمانروای جهان۲۱۲
۸۵ذوالجلال و الاکرامدارای شکوه و بخشش۱۱۰۰
۸۶المقسطعادل۲۰۹
۸۷الجامعگردآورنده۱۱۴
۸۸الغنیتوانگر۱۰۶۰
۸۹المغنیبی‌نیازکننده، بسنده۱۱۰۰
۹۰المانعبازدارنده۱۶۱
۹۲النافعسودمند۲۰۱
۹۳النورروشنی۲۵۶
۹۴الهادیرهنما۲۰
۹۵البدیعسنجش ناپذیر، آفریننده۸۶
۹۶الباقیماندگار و واگردان نشدنی (تغییرناپذیر)۱۱۳
۹۷الوارثمالک نهایی تمام مخلوقات۷۰۷
۹۸الرشیدراهنما، آموزگار و دانای بی‌خطا۵۱۴
۹۹الصبورشکیبا۲۹۸
۱۰۰الحبیبدوست۲۲

عموماً بر سر اغلب این نام‌ها با هم توافق دارند؛ هر چند که در مورد تعدادی از آن‌ها همچنان اختلاف وجود دارد.[8][9][10]

صوفیه

برای صوفیان باور به صدمین نام خدا از ارزش والایی برخوردار است. بنا بر باور آنان تنها در اثر شناخت تمام و کمال پروردگار می‌توان به این نام پی برد. آن‌ها صدمین نام خداوند را اسم اعظم می‌گویند.[12]

نام صدم

در برخی احادیث مذاهب شیعه و سنی گفته شده‌است که مهدی نام صدم را آشکار می‌کند.[12]

اسماء نویسی

به نگارش اسماء حسنی با بکارگیری از صنعت مربعات و اعداد وفقی را بر پوست، کاغذ یا پارچه اسماء نویسی می‌گویند. این کار در دوران قاجار در ایران رواج داشت.[2]

کتاب‌ها

در مورد اسما و صفات الهی کتابهای متعددی نگاشته شده که برخی از آنها عبارتند از:

پانویس
  1. Fleming, ‎Marrianne (2004), Religious Studies for AQA; Thinking About God and Morality, Worden, David, Oxford: Heinemann Educational Publishers, ISBN 0-435-30713-4 line feed character in |کتاب= at position 50 (help); line feed character in |ناشر= at position 22 (help)
  2. تناولی، ص. ۳۳
  3. محمّد باقر، مجلسی، بحار الانوار، ج۴، ص۱۸۶، ح۱
  4. صدوق، التوحید، ص۱۹۴، ح۸.
  5. . الکفعمی، ابراهیم بن علی، المقام الأسنی، ص۸۶.
  6. قرآن مجید، انتشارات اسوه، به خط عثمان طه
  7. فرهنگ قرآن، ج۳، ص ۳۴۰ تا ۳۶۰
  8. مهذب الاسماء
  9. فرهنگ دهخدا، علی اکبر دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران
  10. فرهنگ معین، محمد معین، انتشارات امیرکبیر
  11. تناولی، ص. ۳۵
  12. Encyclopedia of The Orient (نوامبر ۲۰۰۷) بایگانی‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۱۹ توسط Wayback Machine

جستارهای وابسته

منابع
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.