سید محمد حسینی شیرازی
سید محمد حسینی شیرازی (زادهٔ ۱۳۰۷ خورشیدی در نجف ـ درگذشتهٔ ۱۳۸۰ خورشیدی در قم) از مراجع تقلید مهم شیعه بود. وی فرزند میرزا مهدی شیرازی از خاندان حسینی شیرازی و برادر سید صادق حسینی شیرازی و دایی محمدتقی مدرسی است.[1][2] وی معتقد به نظریه حکومت شورایی فقها بود. [3]
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | سید محمد حسینی شیرازی |
| لقب | آیت‌الله العظمی، سلطان المؤلفین، مُجدد ثانی |
| نسب | حسین بن علی |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۷ شمسی |
| زادگاه | نجف  عراق |
| محل تحصیل | نجف، قم |
| محل زندگی | کربلا، کویت، قم |
| تاریخ مرگ | ۲۷ آذر ۱۳۸۰ شمسی (۷۳ سال) |
| شهر مرگ | قم |
| مدفن | حرم فاطمهٔ معصومه |
| اطلاعات آموزشی | |
| استادان | میرزا مهدی شیرازی سید هادی میلانی محمدرضا اصفهانی سید زین العابدین جعفر رشتی |
| شاگردان | سید صادق شیرازی سید محمدتقی مدرسی سید حسن شیرازی محمدهادی معرفت سید مجتبی شیرازی سید محمدرضا شیرازی سید محمدتقی مدرسی سید هادی مدرسی سید مرتضی شیرازی سید حسین شیرازی |
| تالیفات | دائرةالمعارف الفقه الوسائل و مستدرکاتها تقریب القرآن إلی الأذهان ایصال الطالب الی المکاسب الأصول الوصول الی کفایة الأصول الوصائل الی الرسائل شرح منظومه سبزواری و … |
| وبگاه رسمی | http://shirazi.ir/imam-shirazi/index.html |
تحصیل
دروس مقدماتی و عالیهٔ حوزه را نزد کسانی چون: پدرش سید مهدی حسینی شیرازی، سید هادی میلانی، محمدرضا اصفهانی، سید زین العابدین و جعفر رشتی فراگرفت.
افکار
آزادی:
- اسلام پیروان هر دینی را به عقاید و دستور های دینی اش ملزم ساخته و آزادی در دین را برای آنان تایید کرده است... بر همین اساس است که می بینیم اسلام متعرض مجوسیان و امثال آنان _اگر با مادر و خواهر خود ازدواج کنند_ نمی شود! چون این عمل در دینشان جائر است.[4]
- اسلام به انسان آزادی [مطلق در] اندیشه ، سخن و عمل داده اما در این زمینه چارچوب معقول و صحیحی را در نظر ؛ بدین معنا که این آزادی ها نباید باعث زیان [رساندن به] خود و دیگران شود.
- بخشی از دنیای امروز دارای نوعی آزادی سیاسی است و مردم از طریق وسایل تبلیغاتی ، کتاب ها ، مجّلات ، ایستگاه های رادیوئی و تلویزیونی و امثال آن ، دیدگاه خود را بیان می کنند ، اسلام در دادن این آزادی بر قوانین وضعی سبق گرفته...
دیدگاه‌های سیاسی
در مقایسه با حزب الدعوة و علماء نجف، که از ورود سید روح‌الله خمینی به عراق خشنود نبودند، سید محمد شیرازی استقبال گرمی از او در کربلا کرد و حتی به احترام او امامت جماعت حرم حسین بن علی را در مدت اقامتش در کربلا به او سپرد[5] و در قم دیدارهای بسیاری با او داشت ؛ اما پس از این که مخالفین جمهوری اسلامی ایران زندانی و اعدام شدند و محمد شیرازی خمینی را به عمل به سیره پیامبر اسلام (که پس از فتح مکه دشمنان خود را بخشید) و عدم اعدام مخالفان توصیه و نصیحت کرد ولی جواب رد شنید، این روابط تیره و سرد شد.
وی در سن ۴۴ سالگی بر اثر فشارهای رژیم بعث از عراق به کویت رفت و در سال ۱۳۹۹ (۱۳۵۷ خورشیدی) در سن ۵۲ سالگی به قم مهاجرت کرد. در سفر به قم، روح‌الله خمینی به دیدار او رفت.
محمد شیرازی برخلاف خمینی قائل به شورای مراجع بود (نظریه ای که بعدها سیاستمدارانی همانند هاشمی رفسنجانی برای جلوگیری از استبداد فقیه به آن معتقد شدند) وی در کتابش چنین می‌نویسد:
«از ديدگاه فقه اسلامى در زمان غيبت اهل بیت تنها با تحقق شوراى مراجع است كه حكومت مشروعيت پيدا خواهد نمود ، بنا بر این حتى اگر يك فقيه جامع الشرايط ـ به جاى شورا ـ در رأس حكومت قرار گيرد ، باز آن حكومت غير شرعى خواهد بود.»[6]
او حتی معتقد بود که در تمام امور حکومتی باید با مردم مشورت بشود و موافقت مردم در انجام کارها شرط است، چنان که می‌نویسد:
«هرچيزى كه به نحوى به شئون امّت مربوط مى شود بايستى در آن مشورت صورت گيرد خواه این مشورت در اصل باشد يا در فرع ، همانند (ساختن) مدارس ، دانشگاه ها ، بيمارستان ها ، فرودگاه ها ، كارخانجات ، صنايع سنگين و غيره ؛ زيرا این گونه مراكز با اموال و دارايى هاى امّت داير و راه اندازى مى شود.»[7]
علی افشاری مدعی است که پس از تیرگی روابط و برای حفظ عنصری قوی همچون شیرازی، روح‌الله خمینی پیشنهاد قائم مقامی رهبر را به او می‌دهد که شیرازی این پیشنهاد را رد می‌کند.[8]
در جریان جنگ ایران و عراق، پس از صدور فتوا به حرمت جنگ با عراقی‌ها (در خلال جنگ ایران و عراق) به دلیل حرمت کشتن مسلمین و مشروع نبودن ادامه جنگ، در خانه‌اش محبوس شد، این بازداشت خانگی که طولانی‌ترین حبس در طول حکومت جمهوری اسلامی است، بیش از ۲۰ سال طول کشید و با مرگ او پایان یافت.[9]
در نظر دیگران
نسبت به مقام علمی و فقهی سید محمد شیرازی بسیاری از بزرگان حوزه علمیه، از جمله: علامه امینی و آقا بزرگ تهرانی صاحب کتاب الذریعه اشاره داشته‌اند، علاوه بر اجازه اجتهاد از پدرش میرزا مهدی شیرازی و سید علی بهبهانی رامهرمزی، بسیاری از فقهاء و مجتهدین برجسته حوزه‌های علمیه به مقام اجتهاد وی تصریح داشته و شیعیان را در امر تقلید به وی ارجاع داده‌اند که از آن جمله‌اند: سید محمد فاطمی ابهری - سید عبداللَّه شبستری - اختر عباس نجفی - روشن علی نجفی - حسین برقی - جعفر رشتی - محمد کلباسی - محمد هجری - محمد علی خلیق شیرازی - سید محمود موسوی اصفهانی - محمود دانش - ابراهیم مشکینی - مرتضی اردکانی - میرزا علی غروی علیاری - سید رضی الدین شیرازی - حسن سعید - سید علی رئیسی گرگانی - سید حسین علوی خراسانی - نصراللَّه شبستری - محمد حسین لنکرانی - هاشم صالحی - مهدی حائری تهرانی - یحیی نوری - سید محمد کاظم مدرسی - سید احمد فالی - مهدی فقیه ایمانی - سید محمد علی عالمی بلخابی - مرتضی انصاری - ابوالقاسم روحانی - سید حمید الحسن - احمد پایانی - علامه باقری - علامه تقدسی - علامه آخوندی - سید سعید واعظی - سید محمد تهرانی - عبدالحسین آخوند - محمود انصاری و سید محمد سبزواری.[10]
علامه امینی ذیل رساله ای که سید محمد شیرازی در مورد کتاب شریف الغدیر برای او فرستاده بود، می‌نویسد: «علامه مورد وثوق و با فضیلت سید محمد فرزند شریف و بزرگوار سید مهدی شیرازی که درود خدا بر پدر و پسر باد ، این رساله را برای من فرستاد.»[11]
آنتوان بارا اندیشمند مسیحی راجع به او گفته بود: «آن بزرگ مرد مظلوم زیست و مظلوم کوچید و با تأسی به دلدار و محبوبش حسین بن علی به این مظلومیت رضایت داده بود… شیرازی از آن عالمانی بود که در حلقه ستم گرفتار آمد و با بردباری جام سختی‌ها را نوشید اما آنان که جهاد عالمان را نادیده میگیرند و از این که نشانه‌ها و آثار آنان را فریبکارانه پنهان می‌کنند بدانند که از کیفر خدا در امان نخواهند بود.»[12]
دکتر محمد حسین علی الصغیر (استاد دانشگاه کوفه) در کتاب "رهبران فکر دینی و سیاسی در نجف اشرف" (ص ۲۳۵) از سید ابوالقاسم خویی نقل می‌کند که راجع به سید محمد شیرازی گفت: «اگر ما سه نفر مثل سید محمد شیرازی داشتیم دنیا را فتح می‌کردیم!» او در ادمه می‌نویسد: «این سخن ، متواتر است و جوانانی که شنیدند برای ما نقل کردند مثل برادرم علامه جواد شهرستانی و دیگر وکلای دفتر مرجعیت.»[13]
پس از ارتحال سید محمد شیرازی، سید علی خامنه ای (رهبر فعلی ایران) برای خانوادهٔ او پیام تسلیت فرستاد و دربارهٔ محمد شیرازی چنین گفت:
«آن عالم بزرگوار سالهای متمادی از عمر خویش را در عراق و ایران صرف جهاد فرهنگی و سیاسی برای اعلای کلمه‌ی اسلام و ترویج مکتب اهل بیت علیهم‌السّلام نموده و زحمات فراوانی تحمل کردند. تألیفات متعدد ایشان در علوم اسلامی و مبارزه با صهیونیزم و استکبار ، متضمن مجموعه‌ی بزرگی از معارف دینی و سیاسی است و سعی مشکور و مجاهدت مقبولی در درگاه خداوند متعال است ان‌شاءاللَّه...»[14]
محمد شیرازی با آثار سعدی نیز مأنوس بود و در سخنرانی‌ها و کتاب‌هایش از آثار او استفاده می‌کرد، او در کتابش (اهمیت علم و تقوی در اسلام) راجع به سعدی چنین می‌گوید:
«کتابهای سعدی ، كتابهاى بسيار خوبی است ؛ اگرچه نقاط ضعف هم دارد ولی روی هم رفته کتابهای مفیدی است و به طور کلی سعدی شخص بسيار پخته‌ای بوده است ، ما آن موقع که به مکتب می‌رفتیم از کتابهای سعدی نیز می‌خواندیم...»[15]
درگذشت
وی در ۲۷ آذر ۱۳۸۰ در قم درگذشت. نماز میت وی را برادرش سید صادق شیرازی در حرم فاطمه معصومه خواند.
سید علی خامنه‌ای، در پیامی از مجاهدت‌های سید محمد شیرازی تقدیر کرده و بیت او را (بیت شامخ شیرازی) خواند[14] و مجلس ختمی در مسجد اعظم قم برای وی برگزار شد.
مؤسسات
وی ده‌ها مسجد، حسینیه، مدرسه، کتابخانه، انتشارات، صندوق قرض الحسنه و درمانگاه تأسیس کرد. همچنین نمایندگان و مقلدان او به تشویق و راهنمایی و حمایت وی مؤسسات زیادی در مناطق مختلف جهان از جمله در مصر، سودان، بریتانیا، کانادا، آمریکا، هند، پاکستان، استرالیا، کشورهای حوزه خلیج فارس، ایران و عراق به وجود آوردند. شیرازی در به وجود آوردن حوزه‌های علمیه در ایران، عراق، کویت، سوریه و دیگر کشورها هم فعال بود و ده‌ها مدرسه دینی ایجاد کرده و حوزه‌های مختلف علمیه را تحت پوشش و حمایت خود قرار داد و برای طلاب و علماء دینی در ایران، سوریه، هند، پاکستان، افغانستان و تعدادی از طلاب خلیج فارس شهریه قرار داد و همچنین از ابتدای تأسیس حوزه علمیه حضرت زینب که توسط برادرش تأسیس شد، این حوزه را نیز تحت حمایت خود قرار داد.[16]
تألیفات
وی در طول عمر ۷۵ ساله اش بیش از 1250 عنوان کتاب در مسائل مختلف سیاست، اقتصاد، حقوق، الهیات، فقه، اصول، طبّ، نجوم، حدیث، رجال، کلام، منطق، تاریخ و دیگر موضوعات به دو زبان عربی و فارسی نوشت. وی همچنین در سال ۲۰۰۰ لقب «سلطان المؤلفین» را از کانون نویسندگان کشورهای عربی دریافت کرد.[17]
از مهم‌ترین این کتاب‌ها:
- بزرگ‌ترین دوره فقه استدلالی با نام موسوعة الفقه (۱۵۰ جلد) و چاپ جدید (۱۱۰ جلد)
- الوسائل و مستدرکاتها (۴۰ جلد)
- تقریب القرآن إلی الأذهان (۳۰ جلد)
- ایصال الطالب الی المکاسب (۱۶ جلد)
- الأصول (۸ جلد)
- الوصول الی کفایة الأصول (۵ جلد)
- الوصائل الی الرسائل (۱۵ جلد)
- توضیح القرآن (۳ جلد)
- تسهیل القرآن (۱۰ جلد)
- تبیین القرآن (۳ جلد)
- وسائل الشیعة و مستدرک‌ها (۴۰ جلد)
- حاشیة المنطق
- مبادی الطب
- أولیات الطب
- تحفة التحفة
- فصول الحساب
- أبواب الهندسة
- نجوم الفلک
- علم رجال الحدیث
- شرح نهج البلاغه (۴جلد)
- شرح صحیفه سجادیه
- شرح منظومه سبزواری
- القول السدید فی شرح التجرید[18]
- اسلام و جهانی شدن
- اسلام و محیط زیست
- قدس شریف و مسجد الأقصی
- اقتصاد اسلامی (چندین جلد)
- سیاست در اسلام (۲ جلد)
- نقش مدیریت در پیشرفت ملت‌ها
- قواعد الإعراب
- دنیا بازیچه یهود
- غرب در آستانه دگرگونی
- با ماهواره چه باید کرد؟
- اخلاق اسلامی
- راهی به سوی نهضتهای اسلامی
- دگرگونی
- رسیدن به حکومت اسلامی
- گفتگوهایی با کونیستها
- آزادی در اسلام
- شورا در اسلام
- حکومت اسلامی در عهد امیرالمؤمنین علیه السلام
- اسلام چیست؟
- خرافات در کتب مسیحیان
- گفتگوهایی با ملی‌گراها
- باقی‌مانده از تمدن اسلامی
- منطق استعمار
- آنچه هر مسلمان باید بداند.
- نقش ثروت در پیشرفت اسلام
- رسالت قرآن و پیامبر
- بهسازی تبلیغات دینی
- در مکتب استاد
- سالهای مبارزه
- سه میلیارد کتاب
- راه نجات
- مارکسیسم در آستانه سقوط
- قانون اساسی اسلام
- آیا ملت‌ها را ارزشی است؟
- امیرمؤمنان علی علیه السلام خورشیدی در افق بشریت
- حسین علیه السلام پرچمدار آزادی
- نگرشی به زندگانی حضرت زهرا سلام الله علیها
- نکاتی از شخصیت اسلامی زن
- جهاد امام حسین علیه السلام و یارانش در شهر شهادت
- چرا و چگونه مسلمان شدند؟
- سالهای مبارزه
- افغانستان در تحول اسلامی
- نقش رهبری حضرت امام رضا علیه السلام
- نکاتی از تاریخ سیاسی اسلام
- هجرت از عراق چرا و چگونه؟
- حقوق زندانی در اسلام
- ازدواج جوانان و راهکارها
- نیازمندی‌های جامعه اسلامی
- به سوی بیداری اسلامی
- حجاب و عدل زیربنای حکومت
- عقاید اسلامی
- داستان پیامبران
- از نماز چه می‌دانید؟
- سری کتابهای فروع دین
- توضیح نهج البلاغه (۵ جلد)
- گام‌های بیداری
- اسلام و جامعه
- حقوق زن در اسلام
- اهمیت علم و تقوی در اسلام
- شخصیت اسلامی زن
- از چشمه سار معرفت
- اسلام و داروین
- انسان و میمون
- با مادى‌گراها
- تحولات در غرب
- با ماهواره چه باید کرد؟
پانویس
- «زندگینامۀ محمدتقی مدرسی در وبگاه رسمی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۳.
- «زندگینامۀ صادق شیرازی در وبگاه رسمی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۳.
- کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی ۱۳۷۵، زیرنویس صفحه ۱۰۴
- جهان و ساختاری نو ، محمد شیرازی ، ص 385.
- «استقبال علمای بزرگ شیعه و سنی عراق از امام». www.imam-khomeini.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۳.
- «شوراى مراجع». shirazi.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۱۰.
- «فصل اول ـ نكَاهى به شورى». shirazi.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۱۰.
- http://aliafshari.com/1393/03/21/2467
- «قم، محبس مراجع تقلید بزرگ». رادیو زمانه.
- http://wikifeqh.ir/سید_محمد_حسینی_شیرازی
- الغدیر، جلد ۱۰، صفحه ۱۱ (به عربی و ترجمه شده به فارسی). علامه امینی.
- «مقاله ى انديشمند مسيحى، انطوان بارا در مراسم دوّمين سالگرد». shirazi.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۱۰.
- رهبران فکر دینی و سیاسی در نجف اشرف ، ص ۲۳۵ (به عربی). محمد علی الصغیر استاد دانشگاه کوفه.
- Khamenei.ir (۲۰۰۱-۱۲-۱۷). «پیام تسلیت به مناسبت درگذشت آیت‌اللّه آقای حاج سید محمد شیرازی». farsi.khamenei.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۱۳.
- «داستانى از سعدى دراين مورد». shirazi.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۹.
- http://shirazi.ir/imam-shirazi/autobiography/shirazi/shirazi.htm
- http://www.isna.ir/fa/news/92060603742/پرکارترین-نویسندگان-تاریخ-ادبیات-کدامند
- «برگزاری آیین ششمین سالگرد ارتحال مرجع راحل در قم». پایگاه اطلاع‌رسانی سید محمد حسینی شیرازی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰ آبان ۱۳۸۸.