آقا حسین خوانساری
حسین بن جمال‌الدین محمد خوانساری سعادت یار، مشهور به آقا حسین محقق خوانساری و معروف به استاد الکلّ فی الکلّ[1] که به سبب اساتید بسیاری که در حضور آنها کسب علم نموده ملقب به تلمیذ البشر بود. از فقهای بزرگ مکتب فقهی اصفهان (متولد ۱۰۱۶ ق خوانسار، درگذشته ۱۰۹۹ ق اصفهان) سده یازدهم هجری قمری است که در فلسفه و حکمت نیز اشتغال داشته‌است. وی در عهد سلطان سلیمان صفوی از علمای طراز اول بوده است و پس ازفوت مير سيد محمد معصوم در سال ۱۰۹۵ق شیخ‌الاسلام اصفهان شد [2] [3]. جمال‌الدین محمد معروف به آقا جمال خوانساری و رضی‌الدین محمد معروف به آقا رضی خوانساری از فرزندان وی هستند.
آقا حسین محقق خوانساری (سعادت یار) حسین بن جمال‌الدین محمد خوانساری(سعادت یار) | |
|---|---|
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۱۰۱۶ |
| درگذشته | ۱۰۹۹ |
| محل اقامت | اصفهان |
| فرزندان | آقا جمال خوانساری سعادتیار ، آقا رضی خوانساری سعادتیار |
| دوران | صفویه |
| مذهب | شیعه |
| تحصیلات | حوزه علمیه اصفهان |
| اشتغال | جانشین شاه سلیمان |
| مرتبه | |
| استادان | میرفندرسکی، مجلسی اول، محقق سبزواری |
شاگردان
| |
اساتید
او تحصیلات خود را در حوزه اصفهان به انجام رسانید و در مدرسه خواجه ملک، جنب مسجد شیخ لطف‌الله مشغول تحصیل گردید. معقول را از میرفندرسکی و منقول را نیز از ملا محمد تقی مجلسی اول و خلیفة السلطان و محقق سبزواری و ملا حیدر خوانساری … تکمیل نمود. آقا حسین خوانساری دارای اجازات مهمی شد از جمله این اجازات، اجازه حدود ۲۰ صفحه‌ای علامه محمدتقی مجلسی اول به وی است.
از نگاه دیگران
سید علی خامنه‌ای در مورد خاندان خوانساری گفته است:[4]
- «بی‌شک، در فهرست این ستارگان غالباً ناشناخته آسمان علم و فرهنگ، خانواده جلیل خوانساری‌ها، به ویژه محقق برجسته و کم‌نظیر، مرحوم آقا حسین خوانساری و فرزند فقیه حکیم و بزرگوارش، مرحوم آقا جمال خوانساری می‌باشند. در عظمت و شان مرحوم آقا حسین خوانساری همین بس که نام آوران بزرگی هم چون وحید بهبهانی و شیخ انصاری از او با عناوین «محقق» و «استاد الکلّ فی الکلّ» و امثال آن یاد کرده‌اند.
- او و فرزندش، حکیم و فقیه و اصولی متکلم و ریاضی‌دان و محدث و ادیب بوده و سهم وافری در شکوفایی و درخشش حوزه فرهنگی و علمی اصفهان در دوران میانی و پایانی صفویه داشته‌اند. اگر چه برخی از مؤلفات فقهی آنان در معرض استفاده اهل فن بوده است، ولی مجموعه آثار آنان هرگز به صورت قابل قبول در دسترس دانش پژوهان علوم اسلامی قرار نگرفته است.»
مرتضی مطهری در مورد آقا حسین خوانساری گفته است:[5]
- «آقا حسین خوانساری معروف به محقق خوانساری در مکتب اصفهان پرورش یافته و جامع المعقول و المنقول است. کتاب معروف او در فقه به نام «مشارق الشموس» می‌باشد که شرح کتاب دروس شهید اول است.»
فعالیت سیاسی و اجتماعی
آقا حسین خوانساری در دستگاه حکومتی شاه سلیمان جایگاه ویژه‌ای داشت به طوری که وقتی شاه به سفر می‌رفت، از محقق خوانساری می‌خواست که به جای او به اداره کارهای حکومتی بپردازد؛ و ایشان هم قبول کرده بود.[6]
از دیگر خصوصیات بارز آقا حسین، ملجا و پناهگاه فقرا و درماندگان بوده و در رفع نیازهای مردم، سعی فراوان می‌نمود.[7]
شاگردان
- شیخ حر عاملی
- سید نعمت‌الله جزائری
- محمد باقر مجلسی
- سید محمد صالح حسینی خاتون آبادی
- سید محمد باقر حسینی خاتون آبادی (ملا باشی)
- آقا جمال خوانساری، فرزند وی
- رضی الدین محمد فرزند وی
- شیخ جعفر قاضی
- میرزا محمدبن حسن شیروانی
- ملا محمدجعفر سبزواری [8] [9]
آثار
چاپی
مشارق الشموس فی شرح الدروس. کتاب معروف او در فقه، که شرحی است بر کتاب الدروس نوشته شهید اول ابوعبدالله محمدبن مکی عاملی (۷۳۴–۷۸۴ق/۱۳۳۴–۱۳۸۲م). این کتاب ناتمام است و آقاحسین موفق نشده است، شرح مبحث اخبار ائمه و گفتارهای فقیهان امامی در هر مبحث را به اتمام برساند.[10] سید محمدباقر خوانساری در کتاب روضات الجنات گفته است که این کتاب از لحاظ کثرتِ تحقیقات، کم‌نظیر است.[11]
درگذشت
وفاتش به سال ۱۰۹۸ ق در هشتاد و دو سالگی در اصفهان بوده‌است و در قبرستان تخت فولاد آنجا، نزدیک قبر بابا رکن الدین مدفون گردید. آقا جمال‌الدین و آقا رضی‌الدین، پسران وی نیز در آنجا مدفون هستند و به تکیه آقا حسین خوانساری معروف شده‌است.
سید محمدباقر خوانساری صاحب کتاب روضات الجنات می‌نویسد:[11]
- «مزار آقا حسین از سنگ قیمتی و مرتفع بود. افاغنه در ایام غلبه بر اصفهان آن را شکستند؛ ولی بعد بر روی قبر او و فرزندش آقا جمال، سنگ مرمر گذاشتند. مزار او در میان همه قبرهای علما بیش‌ترین زوار و ازدحام را دارد.»
جستارهای وابسته
منابع
- حاج آقا حسین خوانساری اهل البیت
پانویس
- خوانساری, سید محمدباقر. روضات الجنات. pp. صفحه 154.
- آقا حسين خوانسارى ، مجموعه تاریخی فرهنگی مذهبی تخت فولاد
- آقا حسین خوانساری ، محقق خوانساری، صدا و سیما مرکز اصفهان
- "روزنامه کیهان، پیام به کنگره محققان خوانساری، 1387/06/30".
- آشنایی با علوم اسلامی. pp. جلد سوم صفحه 96.
- "حوزه شماره 89 و 90 صفحه 187".
- ریاض العلماء. pp. جلد دوم صفحه 57.
- مهدوی، سید مصلح الدین ، اعلام اصفهان، ج۲، ص۲۸۷-۲۸۸
- خاتون‌آبادی، سیدعبدالحسین، وقایع السنین و الاعوام، ص 537
- غروی حایری. جامع‌الرواه. pp. جلد اول صفحه 235.
- خوانساری, سید محمدباقر. روضات الجنات. pp. جلد دوم صفحه 354.