محمد صادقی تهرانی

محمّد صادقی اصفهانی، معروف به صادقی تهرانی، (زادهٔ ۱ فروردین ۱۳۰۵ در تهران – درگذشتهٔ ۱ فروردین ۱۳۹۰ در قم) از مراجع تقلید شیعه و مفسران قرآن بود. وی، صاحب تفسیر الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السّنه و مترجم قرآن بود و از ابوالقاسم خویی حکم اجتهاد داشت.[3] وی از جمله حافظین موضوعی قرآن بوده و با توجّه به تألیفات متعدّد تفسیری، از جمله، تفسیر ترتیبی قرآن با عنوان الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه در سی جلد، به زبان عربی، و همین‌طور، تفسیر موضوعی سی جلدی قرآن، به زبان عربی، همچنین تفسیر مختصر قرآن به زبان عربی، با عنوان تفسیر البلاغ، در یک جلد، و تفسیر قرآن پنج جلدی فارسی، به نام ترجمان فرقان و ترجمه تفسیری قرآن به زبان فارسی، با عنوان ترجمان وحی، از جمله نوادر اندیشمندان و متخصّصان برجسته در این رشته، به‌شمار می‌رود. وی از اندک مراجع تقلید شیعه بود که علاوه بر طی مدارج رسمی حوزوی، تحصیلات عالی کلاسیک دانشگاهی داشته و دارای مدرک دکتری الهیات و معارف اسلامی و نیز، چهار مدرک لیسانس فقه، حقوق، علوم تربیتی، فلسفه و کلام، از دانشکدهٔ معقول و منقول (الهیات و معارف اسلامی) دانشگاه تهران، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی است.[4]

محمد صادقی تهرانی
شناسنامه
نام کاملمحمد صادقی اصفهانی
لقبآیت‌الله العظمی

دکتر

علامه مجاهد[1]
تاریخ تولد۱ فروردین ۱۳۰۵
زادگاهتهران
محل تحصیلتهران و قم
محل زندگیقم
تاریخ مرگ۱ فروردین ۱۳۹۰ (۸۵ سال)
شهر مرگقم
اطلاعات آموزشی
استادانمحمدعلی شاه‌آبادی
حسین طباطبایی بروجردی
روح‌الله خمینی
محمدحسین طباطبایی
میرزا احمد آشتیانی
میرزا مهدی آشتیانی
سید احمد خوانساری
محمدتقی آملی
ابوالقاسم کاشانی
ابوالقاسم خویی
[2]
شاگردانمصطفی خمینی
وبگاه رسمیhttps://sadeghitehrani.com/

http://forghan.com http://forghan.ir

http://forghan.org

معرفی کلی

او فرزند خطیب مشروطه‌خواه، رضا لسان‌المحققین بود. صادقی از مراجع تقلید شیعه و مفسران معاصر بود.

آثار او در زمینهٔ مطالعات تطبیقی ادیان، شامل کتاب‌های عقائدنا، المقارنات، رسول الاسلام فی الکتب السماویه، بشارات عهدین، مسیح از نظر قرآن و انجیل… است.[5]

صادقی تهرانی در تفسیر قرآن، از روش قرآن به قرآن، استفاده می‌کرد و بعد از استاد خود محمد حسین طباطبایی، در زمرهٔ کسانی است که به‌طور جدّی، از این روش، استفاده کرده‌است. وی در ابعاد فقهی، حدیثی، فلسفی، کلامی، عرفانی… و حتّی ادبیات عرب، به خود قرآن، تمسّک نموده و مخصوصاً، آیات الاحکام را در تفسیر خود، مورد بررسی خاصّی، قرار داده‌است.

او در برابر فقه پویا و فقه سنتی-که عامهٔ عالمان معاصر شیعی، بر مبنای آن دو، فتوا می‌دهند-برای صدور احکام بر مبنای فقه گویا فتوا می‌دهد. او ارائه دهندهٔ فقه گویا است که در آن، تنها قرآن، محور استنباط است، بدین صورت که سنت قطعیه از عرضه احادیث بر قرآن، به دست می‌آید.

در روش فقهی صادقی تهرانی-که آن را «فقه گویا» نام نهاده‌است-علم رجال، ملاک اصلی حجیت نیست؛ بلکه تنها قرآن، ملاک اصلی است؛ با این روش، بین دو حدیث که یکی معتبر، ولی بر خلاف قرآن، و دیگری، ضعیف، اما موافق قرآن باشد، حدیث دوم، پذیرفته می‌شود.

صادقی تهرانی با وجود مخالفت با نظام پهلوی، و فعالیت‌ها و مبارزات سیاسی بسیارِ قبل از انقلاب، و رابطهٔ نزدیک با روح‌الله خمینی، مخالف ولایت فردی و غیر شورایی بود.[6]

وی بیش از ۱۱۳ جلد کتاب-که نیمی از آن، به زبان عربی است-نوشت که مشهورترین آن‌ها تفسیر الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السّنه است که در ۱۰ سال و با تشویق استاد خود یعنی محمّد حسین طباطبایی، در شهر قم به پایان برد.[7]

استادان

شاگردان
  • مصطفی خمینی[11]
  • مهدی انصاری سمنانی (مهرداد شیدای سمنانی)؛ نویسنده (صدها کتاب[12][13] و هزاران مقاله[14])،[15][16][17] شاعر[18] و مجتهد،[19] که بعدها مکتب فقهی و قرآنی صادقی تهرانی را کنار گذاشت.

درگذشت

صادقی تهرانی در اول فروردین ۱۳۹۰ درگذشت و پس از اقامه نماز توسط اشکوری در حرم فاطمه معصومه، روز سوم فروردین در قبرستان باغ بهشت قم به خاک سپرده شد.[20]

سید علی خامنه‌ای در پیام تسلیتی که خطاب به مهدی مصطفوی، قائم مقام وزارت امور خارجه و داماد صادقی صادر کرده بود، از صادقی به عنوان عالمی متفکر یاد کرد.[21]

روش فقهی

وی در قسمتی از کتاب اصول الاستنباط و نیز در بخش اصول استنباط فقهی و روش فقهی که در سایت رسمی خود منتشر نموده، قرآن و سنت (بر محور کتاب) را پایه اصول استنباط فقهی و دلائل قطعی و معصوم می‌داند. از دیدگاه وی کتاب و سنت، برهم تطابق دارند و محور احکام اخلاقی، عقیدتی، فردی، اجتماعی، عبادی، سیاسی و… فقط قرآن و در رتبه دوم، سنت منطبق بر محور وحی قرآنی است؛ و بر حسب نصوص، فقط کتاب الله، دلیل است؛ هم مشرِّع و هم دلیل شرعی است.

او بدین شیوه، بقیهٔ مبانی استدلال و استنباط فقهی مشهور شیعه و اهل سنت، از جمله، عقل مطلق، اجماعِ خلافِ قرآن و شهرتِ متضاد با قرآن را به گونه استقلالی و سیره علما، خبر واحدِ مخالفِ قرآن، قیاس، استحسان و استصلاح… را با استدلال به قرآن، مردود می‌داند.[22]

دیدگاه‌ها

انتقاد از روحانیان حکومتی و غیرقرآنی

«هزار سال است [که] این عمامه‌به‌سران می‌خواهند اسلام را از بین ببرند و نمی‌توانند». (محمد صادقی تهرانی)[23]

«
»

صادقی تهرانی در دیدار با برخی از افراد، با خشم، به عمامه‌اش دست می‌زند و می‌گوید:

«هزار سال است [که] این عمامه‌به‌سران می‌خواهند اسلام را از بین ببرند و نمی‌توانند».[24]

استبدادی خواندن حصر حسین‌علی منتظری

محمد صادقی تهرانی در پیام تسلیتی به مناسبت درگذشت حسینعلی منتظری، ضمن یادآوری دوستی دیرین خود با وی، از وی به عنوان مبارز نستوه و مظلوم، یاد کرده و نیز حصرش توسط نظام جمهوری اسلامی ایران را استبدادی اعلام کرد.[25]

ولایت مطلقه فقیه

صادقی تهرانی، گر چه با نظام پهلوی، به شدّت، مخالف بود و در آن دوران، فعالیت‌های سیاسی بسیاری داشت و از شاگردان و هم‌رزمان روح‌الله خمینی بوده و از سوی ساواک نیز، به‌طور غیابی، به اعدام، محکوم شده بود؛ اما پس از پیروزی انقلاب ایران، از منتقدان نظریه «ولایت فردی فقیه»[26] و ولایت مطلقه فقیه شد. وی به ولایت شورایی فقیهان در عصر غیبت کبرا، معتقد بود آن‌هم شورایی که با رأی مردم، انتخاب نمی‌شود؛ زیرا اعتقاد داشت که در هر انتخاباتی، رأی دهندگان باید در آن موضوع، تخصص داشته باشند؛ پس، رأی غیر تخصصی را حرام می‌دانست و موافق برگزاری انتخابات به صورت معمول نبود. درین خصوص می‌گفت:[6][27]

«هرگز نمی‌تواند فرد، مبنای مشروعیت باشد. ولایت مطلق، از آنِ خداست، و ولایت شرعی، با پیامبر و ائمّه [شیعه] است، علما ولایت کلّی ندارند؛ علما هم، خطا می‌کنند».

داماد وی، گفته‌است که او تا آخر عمر، حامی انقلاب اسلامی ایران بود و همواره با علی خامنه‌ای، همراه بود؛[28] هر چند این ادّعای دامادش، با توجّه به انتقادات صادقی تهرانی به حکومت وقت[29][30][31] و نیز رفاقتش با مراجع تقلید منتقدی مثل حسین علی منتظری... ، چندان درست، به نظر نمی‌رسد.

وی دربارهٔ سرکوب مراجع تقلید مردمی، و هواداران دیگر عقاید توسّط حکومت جمهوری اسلامی، گفته بود:[6]

«نباید چنین بکنند. با این حمله‌ها و هجوم‌ها خیلی خطا می‌کنند. با یهود و نصارا و بهایی‌ها هم، نباید چنین کرد، مسلمانان وهّابی هم، احترام دارند. مراجع، اختلاف داشته باشند با هم، به دعوا نمی‌رسند، و این رفتارها اشتباه است».

تفکیک انواع بلوغ از دیدگاه کتاب و سنت

از دیدگاه صادقی تهرانی، معیار بلوغ در تمامی مراحلش توان عقلی یا بدنی یا جنسی یا مالی یا اجتماعی است و بلوغ را به شش قسمت تقسیم می‌کند:

  • بلوغ نماز: میانگین سن بلوغ نماز برای پسر و دختر، از ابتدای ده سالگی است و احیاناً پیش از ده سالگی یا پس از آن این بلوغ حاصل می‌شود.
  • بلوغ روزه‌داری: معیار سن بلوغ در روزه داری، توانایی جسمی است و میانگینش برای دختر و پسر، سیزده سالگی است.
  • بلوغ ازدواج: ملاک در این بلوغ توان زناشویی بوده و نوعاً دختران زودتر از پسران بالغ می‌شوند، چنان‌که بلوغ حجاب دختران نیز پیش از بلوغ جنسی پسران است.
  • بلوغ اقتصادیدر این بلوغ نوعاً پسران بر دختران مقدمند، زیرا رشد و زمینهٔ تلاش اقتصادیشان بیشتر است، به ویژه برای پرداخت حقوق شرعی، حج، عمره و سایر عبادات، به مال نیازمندند.
  • بلوغ تبلیغ اسلام: امر به معروف و نهی از منکر است که به هنگام دارا بودن شرایط لازم، بر هر دوی پسر و دختر واجب بوده و مسئولیت پسران نیز بیش از دختران است، زیرا در اجتماع وسیع‌تری زندگی می‌کنند.
  • بلوغ جهاد و دفاع: که بر پسران واجد شرایط آن واجب بوده و در صورت نیاز کلی و بسیج عمومی بر دختران نیز واجب می‌گردد. معیار نشیب و فراز بلوغ در تمامی مراحل آن توان عقلی یا بدنی یا جنسی یا مالی یا اجتماعی است.رساله توضیح المسائل نوین- صادقی تهرانی- احکام بلوغ

تناقض در منطق بشری

محمد صادقی تهرانی در تفسیر الفرقان، فلسفه‌ای را که بر مبنای منطق علمی بنا شده پر از مطالب غلط و خطا می‌داند. در ضمن این بحث، ۶۶ عنوان از اختلافات موجود بین علمای منطق را نقل می‌کند که میرزا مهدی اصفهانی آنها را استخراج کرده‌است.[32] روایت محمد صادقی تهرانی از ۶۶ تناقض منطق بشری از دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی منحصر به فرد است و در کتابهای شناخت نامه[33] و اندیشه نامه[34] میرزا مهدی اصفهانی، ذکری از این موضوع نشده‌است. هر چند محمد صادقی تهرانی مدت کوتاهی شاگرد میرزا بوده، ولی می‌گوید این مطالب را از طریق یکی از شاگردان بزرگ وی نقل کرده‌است. وی نامی از این شاگرد میرزا نمی‌برد.

برخی از فتواها

آثار

تألیفات برتر وی تفسیر ۳۰ جلدی الفرقان و تفسیر موضوعی در ۳۰ جلد و همچنین حدود ۱۰۰ جلد کتب دیگر به زبان‌های عربی و فارسی است.[40]

همچنین پس از درگذشت او آثار وی در حال ترجمه به زبان‌های انگلیسی و فارسی نیز می‌باشند.

فهرست آثار
  • به زبان عربی:
  1. الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه؛ ۳۰ جلد
  2. التفسیر الموضوعی بین الکتاب و السنه؛ ۳۰ جلد
  3. الفقه المقارن بین الکتاب و السنه؛ ۸ جلد
  4. حق الفرقان ردا علی الفرقان الحق[41][42][43]
  5. عقائدنا
  6. المقارنات
  7. رسول الاسلام فی الکتب السماویه
  8. حوار بین الالهیین و المادیین
  9. علی و الحاکمون
  10. علی شاطیءالجمعه
  11. فتیاتنا
  12. أین الکراسه
  13. مقارنات فقهیه
  14. تاریخ الفکر و الحضاره
  15. لماذا نصلی و متی نقصر من الصلاه؟
  16. لماذا انتصرت اسرائیل و متی تنهزم؟
  17. حوار بین اهل الجنه و النار
  18. المناظرات
  19. المسافرون
  20. تبصره الفقهاء بین الکتاب و السنه
  21. تبصره الوسیله بین الکتاب و السنه
  22. اصول الاستنباط بین الکتاب و السنه
  23. غوص فی البحار
  24. الفقهاء بین الکتاب و السنه
  25. شذرات الوسائل و الوافی المخطوط
  26. البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن
  27. أین الکراسه
  • به زبان فارسی:
  1. بشارات عهدین (در آنچه پیامبران الهی راجع به پیامبر اسلام گفته‌اند)
  2. ستارگان از دیدگاه قرآن
  3. اسرار، مناسک و ادله حج
  4. انقلاب اسلامی ۱۹۲۰ عراق
  5. آفریدگار و آفریده
  6. حکومت قرآن
  7. دعاهای قرآنی
  8. حکومت مهدی
  9. آیات رحمانی (در پاسخ به کتاب آیات شیطانی)
  10. گفتگویی در مسجدالنبی
  11. مسیح از نظر قرآن و انجیل
  12. خاتم پیامبران
  13. سپاه نگهبانان اسلام
  14. مفت‌خواران از دیدگاه کتاب و سنت
  15. قرآن و نظام آموزشی حوزه
  16. قضاوت از دیدگاه کتاب و سنت
  17. پرسش و پاسخهای احکام قضایی بر مبنای قرآن
  18. حکومت صالحان یا ولایت فقیهان
  19. ماتریالیسم و متافیزیک
  20. مفسدین فی الارض
  21. نماز جمعه
  22. پیروزی اسرائیل چرا و شکست آن کی؟
  23. برخورد دو جهان بینی
  24. حقوق بانوان از دیدگاه کتاب و سنت
  25. رساله توضیح المسائل نوین
  26. مسافران (نگرشی جدید بر نماز و روزه مسافر)
  27. تاریخ اندیشه و تمدن
  28. علی و زمامداران
  29. ترجمان وحی (ترجمه فارسی قرآن)
  30. ترجمان فرقان (تفسیر مختصر قرآن فارسی ۵ جلدی)
  31. نقدی بر دین پژوهی فلسفه معاصر
  32. گناهان کبیره و صغیره از دیدگاه کتاب و سنت
  33. اجتهاد و تقلید از دیدگاه کتاب و سنت
  34. خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها از دیدگاه کتاب و سنت
  35. وصیت و ارث از دیدگاه کتاب و سنت
  36. روزه (خودساری) از دیدگاه کتاب و سنت
  37. ازدواج و زناشویی از دیدگاه کتاب و سنت
  38. طلاق از دیدگاه کتاب و سنت
  39. طهارت (وضو-غسل-تیمم) از دیدگاه کتاب و سنت
  40. طهارت (پاک و نجس) از دیدگاه کتاب و سنت
  41. مالیات‌های اسلامی از دیدگاه کتاب و سنت
  42. اقتصاد و تجارت از دیدگاه کتاب و سنت
  43. پرسش‌ها و پاسخ‌های احکام قضایی
  44. علم قضاوت در اسلام
  45. مناسک حج
  46. فقه گویا[44]

همایش بیداری قرآنی

روز پنج شنبه ۱۵ اسفند ماه ۱۳۹۲، همایشی با عنوان بیداری قرآنی با محوریت بررسی اندیشه‌های قرآنی صادقی تهرانی در دانشگاه مفید قم برگزار شد.[45]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. https://bayanbox.ir/view/5874336540153545216/ejaze-Khoei.jpg. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  2. صادقی تهرانی، محمد، فقه گویا، زندگی‌نامه مؤلف، ص ۱۱۳ تا ۱۱۵
  3. سایت جامعة علوم القرآن
  4. ترجمان وحی بایگانی‌شده در ۲۰ مارس ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine - مقدمه - انتشارات شکرانه - چاپ اول ۱۳۸۵
  5. فصلنامه پژوهش‌های قرآنی-قرآن و ادیان و فرهنگ‌ها (۳) بهار ۱۳۸۲
  6. "آیت الله محمد صادقی تهرانی درگذشت". Archived from the original on 24 March 2011. Retrieved 2011-03-24.
  7. تفسیر الفرقان فی تفسیر القرآن-ص 1-چاپ اوّل-انتشارات شکرانه
  8. صادقی تهرانی، محمد، فقه گویا، زندگی‌نامه مؤلف، ص ۱۱۳
  9. صادقی تهرانی، محمد، فقه گویا، زندگی‌نامه مؤلف، ص ۱۱۴
  10. صادقی تهرانی، محمد، فقه گویا، زندگی‌نامه مؤلف، ص ۱۱۵
  11. صادقی تهرانی، محمد، خاطرات
  12. انصاری سمنانی، مهدی (۱۳۹۰). تجربه‌های عرفانی. شابک ۹۷۸۶۰۰۹۲۷۸۹۲۳.
  13. انصاری سمنانی، مهدی (۱۳۹۱). تجربه‌های شیدایی (تجربه‌های معنوی و خداباوری فرادینی). شابک ۹۷۸۶۰۰۹۲۷۸۹۴۷.
  14. انصاری سمنانی، مهدی (۱۳۹۷). نیایش‌های انسی و شیدایی با فرامادر مهربان؛ جلد 1. شابک ۹۷۸۹۶۴۵۳۲۲۵۸۶.
  15. «آثار مهدی انصاری سمنانی». nosabooks.
  16. «لیست کتاب‌های مهدی انصاری سمنانی». ketabcity.
  17. «کتاب مهدی انصاری سمنانی». faraketab.
  18. «شاعر، مهدی انصاری سمنانی (مهرداد شیدای سمنانی)». sher.
  19. «اجازه اجتهاد استاد انصاری سمنانی». bayanbox.
  20. «ارتحال آیت‌الله صادقی تهرانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۲.
  21. پیام تسلیت درپی درگذشت آیت‌الله حاج شیخ محمد صادقی تهرانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای
  22. «فقه گویا - صادقی تهرانی - محمد - نقد وبررسی فقه سنتی - صفحه ۱۹ - انتشارات امید فردا - چاپ ۱۳۸۰». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۳ مارس ۲۰۱۵.
  23. «روحانیون ضدانقلاب». iranintl.
  24. «روحانیون ضدانقلاب». iranintl.
  25. «پیام تسلیت محمد صادقی تهرانی». amontazeri.
  26. «آیت‌الله صادقی تهرانی و ولایت فقیه». radiozamaneh.
  27. «آیت‌الله صادقی تهرانی و ولایت فقیه». ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۳.
  28. آیت‌الله صادقی تهرانی تا آخرین لحظات عمر همراه با رهبر انقلاب بود خبرگزاری فارس
  29. «روحانیون ضدانقلاب». iranintl.
  30. «فقیهی دگراندیش، دور از توجه فقها و دگراندیشان». bbc.
  31. «آیت‌الله صادقی تهرانی و ولایت فقیه». radiozamaneh.
  32. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، ج۱۲، ص ۳۷
  33. مجموعه نویسندگان، شناخت نامه فقیه اهل بیت آیت اللّه میرزا مهدی اصفهانی ره، مؤسسه معارف اهل بیت
  34. مجموعه نویسندگان، اندیشه نامه فقیه اهل بیت آیت اللّه میرزا مهدی اصفهانی ره، مؤسسه معارف اهل بیت
  35. «فقیهی دگراندیش، دور از توجه فقها و دگراندیشان». bbc.
  36. صادقی تهرانی، محمد. رساله توضیح المسائل.
  37. «آیت‌الله صادقی تهرانی و ولایت فقیه». radiozamaneh.
  38. رساله توضیح المسائل نوین، مسئلهٔ 47
  39. بی‌بی‌سی، فقیهی دگراندیش، دور از توجه فقها و دگراندیشان، ۶ فروردین ۱۳۹۰
  40. «دانلود تألیفات و آثار». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۳ مارس ۲۰۱۵.
  41. صادقی تهرانی، محمد. حق الفرقان ردا علی الفرقان الحق.
  42. «حق الفرقان ردا علی الفرقان الحق». کتابخانه دیجیتال نور.
  43. «صادقی تهرانی، محمد». ویکی نور.
  44. صادقی تهرانی، محمد. فقه گویا.
  45. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۱ مه ۲۰۱۶.

منابع
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به محمد صادقی تهرانی در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.