ملا محمدجعفر سبزواری

میرزا جعفر سبزواری اصفهانی (فوت ۲۸ مهر ۱۱۰۱ ه‍.ش) (نهم محرم الحرام ۱۱۳۵ ه‍.ق) از علما و روحانیان قرن دوازدهم هجری، امام جمعه مسجد شاه (اصفهان) و مؤلف چندین کتاب و رساله شامل نوروزنامه و معاد می‌باشد که به درخواست شاه سلطان حسین صفوی تألیف کرده‌است

ملا محمدجعفر سبزواری
نوروزنامه،
اطلاعات شخصی
زاده
محمد جعفر بن محمد باقر شریف سبزواری

اصفهان، ایران
آرامگاهبرف انداز مسجد حکیم
همسر(ان)خیرالنسا خانم بنت آقا علینقی
فرزندانمیرزا محمد رحیم (عبدالرحیم)
ملّا محمّد زکی
رقیه شریف سبزواری

آثار

وی چندین کتاب و رساله تألیف نموده که از آنجمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:[1]

  • الوتیرة در ۱۰۸۹ه‍.ش (۱۱۲۲ ه‍.ق)
  • التکبیرات السبع در ۱۰۸۹ ه‍.ش (۱۱۲۲ ه‍.ق)
  • روئت الهلال قبل از زوال در ۱۰۸۹ ه‍.ش (۱۱۲۲ ه‍.ق)
  • شرح الفیه، شهید اول، به فارسی در ۱۰۹۴ه‍.ش (۱۱۲۷ ه‍.ق)
  • رساله در معاد به درخواست شاه سلطان حسین صفوی، که شامل شرح تفسیر آیات آخر سوره الزُّمَر در سه فصل می‌باشد
  • نوروزنامه به درخواست شاه سلطان حسین صفوی در سال۱۱۹۵ ه‍.ش (۱۲۳۲ ه‍.ق) که شامل :مقدمه، سه باب و خاتمه می‌باشد و دران شرحی کامل دربارهٔ دعاهای گوناگون و خوراکی‌های توصیه شده در نوروز آمده‌است[2]
  • همچنین او برخی از کتابهی دینی و علمی ان زمان را به خط نسخ زیبا کتابت کرده و نوشته است از جمله، نسخه ای از حق الیقین علامه محمدباقر مجلسی [3]

مناصب و وقایع
  • ملا محمد جعفر سبزواری، امامت مسجد حکیم را به عهده داشت و پس از فوت ملا محمد صالح بن رضا قلی در سال۱۰۶۴ ه‍.ش (۱۰۹۶ ه‍.ق) به امامت مسجد جامع جدید عباسی (مسجد شاه) منصوب گردید[4]
  • ملا محمد جعفر به همراه برادرش ملا محمد هادی، جزو علمائی بودند که به دعوت شاه سلطان حسین صفوی در مجمع علمی که در سال ۱۰۸۹ ه‍.ش (۱۱ رجب ۱۱۲۲ ه‍.ق) جهت تعیین روز ولادت علی بن ابی طالب بود شرکت کردند تا بر اساس منابع و مدارکی که داشتند، نظرشان را اعلام کنند. در پایان مجمع، نظر اکثر علما و دانشمندان روز ۱۳ رجب بود و شاه نیز این روز را به عنوان روز تولد علی و عید رسمی اعلام کرد[5]
  • میرزا جعفر و برادرش محمد هادی همچنین در مراسم افتتاح مدرسه چهار باغ در سال ۱۰۸۹ ه‍.ش (۱۰ رجب ۱۱۲۲ ه‍.ق) که یکی از باشکوه‌ترین مجالس و گردهمایی‌های در دولت صفویه بوده و بدستور شاه سلطان حسین صفوی و دعوت از امرا، ارباب مناصب، علما، مدرسین و کلیه بزرگان مملکتی برگزار شد، حضور داشتند.[6]

استادان

ملا محمد جعفر سبزواری در دوران تحصیل، از استادان مشهوری استفاده کرده‌است که شامل: [7] [8] [9]

شاگردان

شاگردانی از اوبهره‌مند شده اند از جمله: [10] [11]

  • محمّدجعفر بن محمّدشفیع نائینی، از فضلای قرن دوازدهم هجری. وی کتابهای الوتیره، روئت الهلال و التّکبیرات السّبع، تألیف استادش را در سال ۱۰۸۹ ه‍.ش (رجب ۱۱۲۲ ه‍.ق) کتابت نموده که به شماره ۴۷۸ در کتابخانه آیت اللَّه مرعشی موجود است

در نگاه دیگران

شیخ محمد علی حزین در تاریخ و سفرنامه خود در مورد او می‌گوید: مولانای فاظل مولانا محمدجعفر سبزواری که از اتقیای معروف و مرتاضان بود [12]

زندگی‌نامه

ملا محمد جعفر سبزواری در اصفهان متولد شد و فرزند ارشد محقق سبزواری (۹۸۷–۱۰۵۸ ه‍.ش) (۱۰۱۷–۱۰۹۰ ه‍. ق) می باشد و نسب او چنین است: محمدجعفر بن آخوند ملا محمدباقر محقق سبزواری بن محمد مؤمن الشریف السبزواری (فوت در حدود ۹۹۸ ه‍.ش -۱۰۲۸ ه‍.ق)

همسر ایشان خیرالنسا خانم بنت اقا علینقی: فوت اول آبان ۱۱۰۹ ه‍.ش (دهم ربیع اثانی ۱۱۴۳ ه‍.ق)می باشد که در جنب مزار همسرش در فضای جنوبی مسجد حکیم دفن شده است. فرزندان انها:

  • ملّا محمّد زکی فوت ۱۰۶۸ ه‍.ش (۱۱۱۰ ه‍.ق)، عالم فاضل و اهل تحقیق که در اصفهان به تحصیل علوم دینی مشغول بوده ،اما در سالهای جوانی وفات یافته است و سنگ مزارش در اطاق شمال شرقی تکیه آقا حسین خوانساری ها بر روی دیوار نصب شده است [13] متن لوح مرمرین قبر او به شرح زیر است:

هو الغفور الرّحیم. تاریخ وفات مرحمت و غفران پناه و جنتٌ و رضوان آرامگاه سلاله النّجباء الکرام و نتیجه الفضلاء العظام الشّاب الفاضل الکامل المحقّق المدقّق النادر فی عصره الشریف مولانا محمّد زکی ابن مولانا محمّد جعفر بن محمّد باقر الشّریف السبزواری طاب ثراه فی سنه ۱۱۱۰[14]

  • رقیه شریف سبزواری، که در سال ۱۱۲۸ ه‍.ش (۱۱۶۲ ه‍.ق) املاکی واقع در مزارع خیراباد، ینگ آباد و قاسم آباد جرقویه اصفهان و متعلقات آنها را وقف خدمت به زوار عتبات عالیه و مشهد، ختم قران، مراسم تعزیه، روغن چراغ برای روشنی مسجد و حج و زیارت استیجاری کرد [15]

سجع مهر ملا محمد جعفر سبزواری : جمله محمد جعفر بن محمد باقر الشریف السبزواری و همچنین مهر چهار گوشه با سجع عبد الله محمد جعفر

وفات

ملا محمد جعفر سبزواری هنگامی که اصفهان در محاصره افاغنه بود و گرانی و قحطی دامنگیر مردم ساکن این شهر شده بود به بیماری مبتلا شد و در ۲۸ مهر ۱۱۰۱ ه‍.ش (۹ محرم ۱۱۳۵ ه‍.ق) وفات یافت و چون امکان حمل جنازه به تخت فولاد یا مشهد (مزار پدرش) وجود نداشت. پیکر او را به مسجد حکیم که در امتداد کوچه منزل مسکونی ایشان بود منتقل کرده ودر فضای جنوبی مسجد، معروف به برف انداز به خاک سپردند. مزار او سالها و بلکه چندین قرن دور از دسترس عموم مردم قرار داشت تا این که در سالهای اخیر با احداث خیابان حکیم این مقبره و مزار در کنار خیابان واقع شد. به همت آقای غلامرضا نشاط و همکاری سازمانهای متعدد در اصفهان این محوطه بازسازی و نوسازی شد و تبدیل به مکانی جهت زیارت برای همگان شد.[16]

  • سنگ لوح ملا محمد جعفر سبزواری اصفهانی (فوت ۱۱۰۱ ه‍.ش/ ۱۱۳۵ ه‍.ق) در فضای جنوبی مسجد حکیم
  • ارامگاه ملا محمد جعفر سبزواری اصفهانی جنب خیابان حکیم در اصفهان

جستارهای وابسته
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ملا محمدجعفر سبزواری موجود است.

منابع

برای مطالعهٔ بیشتر
اعتبار رویت الهلال قبل از زوال، ملا محمدجعفربن محمد باقر شریف سبزواری (فوت ۱۱۰۱ ه‍.ش) (۱۱۳۵ ه‍.ق)

کتاب رؤیت هلال از دیدگاه علما

اختلاف نظر مراجع و کشورهای اسلامی در اثبات رؤیت هلال ماه‌های رمضان و شوال پرسش‌ها و سوالاهای را در پی آورده که موجب بروز مشکلاتی برای مسلمانان روزه دار در انجام اعمال و وظایف دینی و برگزاری مراسم مهم اسلامی شده‌است. کتاب رؤیت هلال از دیدگاه علما توسط مختاری- رضا ،صادقی -محسن ،(۱۳۸۴) ،بوستان کتاب، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به این موضوع پرداخته و در جلد اول بخش دوم، سی رساله مستقل دربارهٔ رؤیت هلال، از بیش از ده سده تصحیح و درج کرده که نخستین آنها از شیخ مفید (م۴۱۳ه‍.ق) و آخرین آنها از سید محمود هاشمی شاهرودی می‌باشد. رساله اعتبار رویت الهلال قبل از زوال توسط محمدجعفر سبزواری (م۱۱۳۵ه‍.ق) نهمین رساله درج شده در این کتاب می‌باشد. در بخش سوم نیز به صورت تفصیلی آرای فقهای شیعه را از سده چهارم تاکنون را دربرمی گیرد.[17] کتاب رؤیت هلال، کتاب سال حوزه در سال ۱۳۸۵ می‌باشد[18]

رساله‌های نوروزیه
نوروزنامه، ملا محمدجعفربن محمد باقر شریف سبزواری (فوت ۱۱۰۱ ه‍.ش) (۱۱۳۵ ه‍.ق) به درخواست شاه سلطان حسین صفوی، تاریخ کتابت: ۱۱۹۵ه‍. ش-۱۲۳۲ ه‍. ق

مذهب تشیع در زندگی ایرانیان عصر صفویه از اهمیت خاصی برخوردار بود. از این‌رو بررسی رویکرد متون مذهبی این دوران به نوروز، به عنوان بزرگ‌ترین جشن ملی بازمانده از ایران باستان، بسیار بااهمیت است. در روزگار صفویه، بحث‌های مذهبی دربارة نوروز سبب نگارش رساله‌های متعددی با عنوان نوروزیه شد. در پژوهش زیر، به معرفی نوروزیه‌ها، شامل رساله ملا محمد جعفر بن محمد باقر سبزواری پرداخته شده و روند زمانی نگارش، ویژگی‌های زبانی و ادبی، و ساختار محتوایی این رساله‌ها بررسی شده: زرشناس، زهرا / جعفری، محسن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، نوروزیه و نوروزیه نویسی در عصر صفوی، سال سوم شماره دوم ۱۳۹۱ صص ۶۵-۸۸. این مقاله در سیزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی که در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۹۲ توسط کتابخانه ملی ایران برگزار شد به عنوان مقاله برگزیده انتخاب شد.[19]

مبدأ تقویم سال هجری قمری، اول ماه محرم است و اهل تسنن، ان را به عنوان مبدأ سال نو جشن می‌گیرند. اما برای شیعیان چنین امکان ندارد، چرا که محرم برای آنها، ماه عزاست و وقایع کربلا در آن اتفاق افتاده‌است و نمی‌توانند در آغاز آن جشن بگیرند. از این رو در دوره صفوی، نوروز اهمیت یافته و آنها ضمن حفظ کردن مبنای محاسبه تقویم رایج که اول محرم به عنوان مبدأ سال هجری است، رساله‌های متعددی نوشتند که نوروز را برجسته کنند که زمانی مناسب برای جشن و سرور بود. مقاله زیر به این موضوع پرداخته که شامل رساله ملا محمد جعفر بن محمد باقر سبزواری می‌باشد: جعفریان، رسول، چرا این همه رساله نوروزیه در دوره صفویه نوشته شد؟، کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران ۱۳۹۵

پانویس
  1. فهرست مرعشی، جلد2، ص84
  2. جعفری، محسن/ زرشناس، زهرا (۱۳۹۱) نوروزیه و نوروزیه نویسی در عصر صفوی، پزوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص 65-88
  3. موجود در کتابخانه آیت اللَّه مرعشی، شماره ۱۹۴۲
  4. خاتون‌آبادی، سیدعبدالحسین، وقایع السنین و الاعوام، ص 537
  5. رسول جعفریان ، خبر آنلاین ،۱۳۹۱، چه کسی به سیزدهم رجب رسمیت بخشید؟
  6. خاتون‌آبادی، سیدعبدالحسین، وقایع السنین و الاعوام، وقایع سال ۱۱۲۲ صص۵۵۹–۵۶۲
  7. مهدوی، سید مصلح الدین ، اعلام اصفهان، ج۲، ص۲۸۷-۲۸۸
  8. خاتون‌آبادی، سیدعبدالحسین، وقایع السنین و الاعوام، ص۵۳۷
  9. نصراللهی، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط: نگاهی به اصفهان وسبزوار درعهد صفویه و زندگی محقق سیزواری ، نقش نگین صص ۸۷
  10. فهرست مرعشی، جلد۲، ص۸۴
  11. مهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۲، ص۳۰۳
  12. شیخ محمد علی حزین، تاریخ و سفرنامه حزین ص ۲۳۷
  13. مهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۳، ص۲۲٠
  14. تخت فولاد یادگار تاریخ: خطی
  15. سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتابخانه مرکزی، ۱۹۴۴۵۵
  16. نصراللهی، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط: نگاهی به اصفهان وسبزوار درعهد صفویه و زندگی محقق سیزواری، نقش نگین صص ۸۶–۹۲
  17. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم جلد: ۴۱ صفحه: ۷
  18. مرکز احیای آثار اسلامی
  19. خبرگذاری مهر ۲۸ آبان ۱۳۹۲
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.