مریم

مریم (به عبری: מרים) یا مریم مقدس یا تئوتوکوس، یک زن یهودی در قرن اول میلادی بود[2] که مطابق عهد جدید و نیز قرآن عیسی از او زاده شد.[3] دو انجیل متی و لوقا و همچنین قرآن، مریم را در زمان زاییدن عیسی باکره توصیف کرده‌اند. کاتولیک‌ها برای مریم به عنوان مادر خدا جایگاهی والا قائل هستند اما پروتستان‌ها نقش او در مسیحیت را پررنگ نمی‌دانند. در اسلام مریم بلندمرتبه‌ترین زن عالم به شمار می‌رود و تنها زنی است که نامش در قرآن ذکر شده.[4][5][6]

مریم

شناسنامه
لقب	مریم مقدس مریم باکره مادر عیسی مسیح
تاریخ تولد	ناشناخته: تشریفاتی ۸ سپتامبر[1]
زادگاه	ناصره،
روز مقدس	عمومی‌ترین: ۲۵ مارس مسیحیان - ۱۵ اوت (کاتولیک) ۱۵ اوت مسیحیان - ۲۲ اوت (ارتودوکس)
دین	کلیسای کاتولیک کلیسای ارتودوکس شرقی لوتریانیسم اسلام شناخته شده و مورد احترام (اما نه مورد ستایش) در: پروتستانیسم

زندگی مریم

مریم یک زن یهودی از شهر ناصره بود که در عهد جدید و قرآن، او مادر عیسی معرفی شده‌است. به روایت مسلمانان دختر عمران، از نسل هارون و از طایفهٔ لاوی بود[7] ولی به روایت مسیحیان وی از لاوی نبود بلکه نسبش به داوود پادشاه می‌رسید و از طایفه یهودا بود.[8] نام مادرش، حنا بود که خاله‌اش - در روایت‌های مسیحی دختر خاله - الیصابات، همسر زکریا بود. مریم در ناصره شهری در جلیل متولّد شد. به روایت قرآن در زمان تولّد مریم، پدرش عمران کشته شده بود. به روایت قرآن، همسر عمران، در هنگام بارداری، آنچه در رحم داشت، برای خدمت در بیت المقدّس نذر کرد. با این که فرزند عمران، دختر بود، او را در خدمتگزاری معبد آزاد گذاشتند. حنا او را مریم به معنی عبادت‌کننده نام نهاد. شوهرخاله‌اش زکریا توانست کاهنان را متقاعد کند تا مریم برای خدمتگزاری معبد سلیمان در اورشلیم ساکن شود.

به روایت قرآن[9] کاهنان معبد و علمای بنی اسرائیل برای کفالت و سرپرستی مریم با هم نزاع کردند. سرانجام برای قرعه کشی قلم‌های خود را به آب افکندند، همهٔ قلم‌ها به زیر آب فرورفت جز قلم زکریا که روی آب ماند. بنا به روایت قرآن، زکریا کفالت مریم را بر عهده گرفت. معروف است که زکریا اتاقی در بلندترین نقطهٔ معبد برای مریم بنا کرد و هر چند روز با نردبان از آن بالا می‌رفت و وسایل راحت او را مهیا می‌ساخت.

در قرآن چنین آمده‌است: «هرگاه زکریا در محراب او وارد می‌شد، در نزد او روزی می‌یافت. گفت ای مریم این را از کجا آورده‌ای؟ گفت: این از نزد خداست، خداوند به هر کس که بخواهد بی‌حساب روزی می‌بخشد.[10]»

زکریّا با شنیدن این کلمات از مریم، در محراب عبادت، به پروردگار دعا می‌کند تا به او که خودش کهنسال و همسرش نازا بود، فرزندی عطا کند.[11] خداوند او را به یحیی بشارت داد که به تعمیددهنده مشهور است. مریم در بیت‌المقدّس به روزه و عبادت و نماز می‌پرداخت. بنا به روایت قرآن روح‌القدس - که از بندگان خاص خداوند می‌باشد - به صورت انسانی بر مریم نازل شد تا به او فرزندی به نام عیسی عنایت کند و مریم بدون این که تا پیش از آن با مردی تماس بگیرد، به عیسی حامله شد.[12]

تولّد عیسی به روایت انجیل‌ها

نگاره‌ای از مریم مقدس

در انجیل لوقا آیه ۱: ۲۶–۳۸ ولادت عیسی را چنین روایت می‌کند: و در ماه ششم جبرائیل فرشته از جانب خدا به بلدی از جلیل که ناصره نام داشت، فرستاده شد، نزد باکره‌ای نامزد مردی مسمی به یوسف نجار از خاندان داود و نام آن باکره مریم بود. پس فرشته نزد او داخل شده، گفت: «سلام بر تو ای نعمت رسیده، خداوند با توست و تو در میان زنان مبارک هستی.» چون او را دید، از سخن او مضطرب شده، متفکر شد که این چه نوع تحیت است. فرشته بدو گفت: «ای مریم ترسان مباش زیرا که نزد خدا نعمت یافته‌ای؛ و اینک حامله شده، پسری خواهی زایید و او را عیسی خواهی نامید. او بزرگ خواهد بود و به پسر اعلی مسمی شود، و خداوند خدا تخت پدرش داود را بدو عطا خواهد فرمود؛ و او بر خاندان یعقوب تا به ابد پادشاهی خواهد کرد و سلطنت او را نهایت نخواهد بود.» مریم به فرشته گفت: «این چگونه می‌شود و حال آنکه مردی را نشناخته‌ام؟» فرشته در جواب وی گفت: «روح‌القدس بر تو خواهد آمد و قوت اعلی بر تو سایه خواهد افکند، از آن جهت آن مولود مقدس، پسر خدا خوانده خواهد شد؛ و اینک الیصابات از خویشان تو نیز در پیری به پسری حامله شده و این ماه ششم است، مر او را که نازاد می‌خواندند. زیرا نزد خدا هیچ امری محال نیست.» مریم گفت: «اینک کنیز خداوندم. مرا برحسب سخن تو واقع شود.» پس فرشته از نزد او رفت.[13]

تندیس مریم مقدس در کلیسایی در شهر استانبول ترکیه

انجیل نحوهٔ ولادت عیسی را چنین شرح می‌دهد: متی ۱: ۱۸- اما ولادت عیسی مسیح چنین بود که چون مادرش مریم به یوسف نامزد شده بود، قبل از آنکه با هم آیند، او را از روح‌القدس حامله یافتند؛ و شوهرش یوسف چونکه مرد صالح بود و نخواست او را عبرت نماید، پس اراده نمود او را به پنهانی رها کند. اما چون او در این چیزها تفکر می‌کرد، ناگاه فرشته خداوند در خواب بر وی ظاهر شده، گفت: «ای یوسف پسر داود، از گرفتن زن خویش مریم مترس، زیرا که آنچه در وی قرار گرفته‌است، از روح‌القدس است و او پسری خواهد زایید و نام او را عیسی خواهی نهاد، زیرا که او امت خویش را از گناهانشان خواهد رهانید.» و این همه برای آن واقع شد تا کلامی که خداوند به زبان نبی گفته بود، تمام گردد «که اینک باکره آبستن شده پسری خواهد زایید و نام او را عمانوئیل خواهند خواند که تفسیرش این است:» خدا با ما." پس چون یوسف از خواب بیدار شد، چنان‌که فرشته خداوند بدو امر کرده بود، به عمل آورد و زن خویش را گرفت و تا پسر نخستین خود را نزایید، او را نشناخت، و او را عیسی نام نهاد.

لوقا ۲: ۶–۱۴ (و وقتی که ایشان در آنجا بودند، هنگام وضع حمل او رسیده، پسر نخستین خود را زایید؛ و او را در قنداقه پیچیده، در آخور خوابانید. زیرا که برای ایشان در منزل جای نبود؛ و در آن نواحی، شبانان در صحرا به‌سر می‌بردند و در شب پاسبانی گله‌های خویش می‌کردند. ناگاه فرشته خداوند بر ایشان ظاهر شد و کبریایی خداوند بر گرد ایشان تابید و به‌غایت ترسان گشتند. فرشته ایشان را گفت: «مترسید، زیرا اینک بشارت خوشی عظیم به شما می‌دهم که برای جمیع قوم خواهد بود؛ که امروز برای شما در شهر داود، نجات دهنده‌ای که مسیح خداوند باشد متولد شد؛ و علامت برای شما این است که طفلی در قنداقه پیچیده و در آخور خوابیده خواهید یافت.» در همان حال فوجی از لشکر آسمانی با فرشته حاضر شده، خدا را تسبیح‌کنان می‌گفتند: «خدا را در اعلی علیین جلال و بر زمین سلامتی و در میان مردم رضامندی باد.»

لوقا ۲: ۱۷–۱۹ چون این را دیدند، آن سخنی را که دربارهٔ طفل بدیشان گفته شده بود، شهرت دادند؛ و هر که می‌شنید از آنچه شبانان بدیشان گفتند، تعجب می‌نمود. اما مریم در دل خود متفکر شده، این همه سخنان را نگاه می‌داشت)

مکان ولادت عیسی مسیح

جراردو نیولی اظهار داشته‌است: «آموزهٔ زرتشتی منجی آینده (سَوشیانت) مبنای داستان آمدن مُغان بیت لحم در انجیل متی (۱:۲–۱۲) بوده‌است.»[14] استدلال این نظر نامحتمل را جوزپه مسینا طرح کرده‌است. مسینا نخست انکار می‌کند که مغان یک طبقهٔ روحانی مادی بوده‌اند. دیدگاه او این است که آنان پیروان متعصب زرتشت بوده‌اند که به همین دلیل با داریوش مخالفت کرده‌اند. مسینا برای القای این نظر که مغان ولادت عیسی مسیح زرتشتیانی بوده‌اند که به پیشگویی آخرزمانی زرتشت پاسخ می‌داده‌اند. به منابعی همچون پیشگوی هیستاسپ، انجیل عربی کودکی مسیح، تئودور بارکنای (سدهٔ هشتم میلادی) و بار هبرائیوس (سدهٔ سیزدهم میلادی) استناد کرده‌است. او فرض را بر این می‌گذارد که آوزهٔ زرتشتی سَوشیانت الهام بخش متی بوده‌است. این دیدگاه اختلاف‌های ژرف میان دو مفهوم منجی و رستگاری در زرتشتی و مسیحیت را نادیده می‌انگارد.[15]

به رغم این حقیقت که برخی آبای کلیسا (مانند کلمنس اسکندرانی) به زرتشتی بودن مغان ولادت مسیح باور داشته‌اند، از تاریخ مغان و متن کتاب مقدس چنین بر می‌آید که آنان اختربینانی احتمالاً بین‌النهرینی بوده‌اند. بیشاپ اظهار داشته‌است: «اورگین که فلسطین زمان خود را می‌شناخت و یروم که در بیت لحم می‌زیست، ادعاهای اختربینان بابلی را با علاقه پذیرفتند، همچنان که آگوستین قدیس هیپویی پذیرفت؛ و باید تصدیق کرد که اجماع این سه دانشمند تحسین‌برانگیز است.»[16]

ستارهٔ ولادت مسیح

بیش از پانصد کتاب و مقاله و تحقیق دربارهٔ موضوع «ستاره» وجود دارد که از آن نور آسمانی که مغان را هدایت کرد ؛تفسیرهای گوناگونی به میان آورده‌اند.[17] برخی از یک نواختر سخن گفته‌اند: ستاره‌ای که به‌طور ناگهانی روشنایی اش زیاد می‌شود.[18]

گزارش‌های چینی حاکی از آن هستند که در سال پنجم ق. م نواختری در نزدیکی ستارهٔ آلفای آکوئیله به مدت هفتاد روز مشاهده می‌شده‌است.[19] دیگران از امکان وجود ستاره‌ای دنباله دار سخن گفته‌اند. برخی توجه خود را بر ستارهٔ دنباله دار هالی متمرکز کرده‌اند که در سال دوازدهم ق. م میلاد آشکار شده‌است. جک فینگان بر پایهٔ گزارش‌های چینی‌ها این نظر را مطرح کرده که ممکن است ستاره‌های دنباله دار (یا نواخترهای) سال پنجم یا چهارم ق. م مغان را به آغاز سفر واداشته باشند و دیگر این که ممکن است ستارهٔ دنباله دار آوریل سال چهارم ق. م وقتی آنان به یهودیه رسیده‌اند، در حال درخشیدن بوده‌است.[20]

یوهانس کپلر ستاره‌شناس بزرگ سدهٔ هفدهم میلادی محاسبه کرد که قِران سه گانهٔ برجیس و کیوان که پیش از ظاهر شدن ابرنواختر سال ۱۶۰۴ میلادی اتفاق افتاد، بایست در سال هفتم ق. م در صورت فلکی حوت نیز اتفاق افتاده باشد.[21] دیوید هیوز استدلال کرده‌است که این قرآن سه گانهٔ برجیس و کیوان ستاره ولادت مسیح بوده‌است.[22]

مریم در دیدگاه اسلام

مقام و رتبه مریم

مریم در سوره آل عمران آیه ۴۲ لقب برترین زن عالم بر خود گرفته:

و [یاد کن] هنگامی را که فرشتگان گفتند ای مریم خداوند تو را برگزیده و پاک ساخته و تو را بر زنان جهان برتری داده‌است.

آیات زیر به نزول وحی بر مریم اشاره دارند: در سوره آل عمران آیهٔ ۴۲ چنین آمده‌است: «و فرشتگان مریم را گفتند ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر زنان جهان برتری داده‌است، ای مریم فروتنی کن برای پروردگار خود، و سجده به جای آور و با نمازگزاران به نماز بایست»[9]

در سوره آل عمران آیه ۴۵ چنین آمده‌است: «و هنگامی که فرشتگان مریم را گفتند به راستی خدا تو را به کلمه‌ای از خویش بشارت می‌دهد که نامش عیسی پسر مریم است و در دنیا و آخرت آبرومند و از نزدیکان درگاه خداوند است»[23]

در سورهٔ مریم آیه ۱۷ چنین آمده‌است: «ما روح خود را به سوی مریم فرستادیم، و مریم او را چون انسانی بی عیب و نقص تصوّر می‌کرد.»[24]

وی تا پایان عمرش ازدواج نکرد و باکره ماند.[25]

غلبه بر شیطان

طبق اعتقاد بیشتر مسیحیان از جمله کاتولیک‌ها قسمت مکاشفه یوحنا در انجیل فصل ۱۲ که در مورد " زن و اژدها، صحبت می‌کند. زن در این بخش مریم و اژدها شیطان است. بچه‌ای که در این فصل در مکاشفه یوحنا از آن صحبت می‌شود عیسی مسیح است. در زیر پای اکثر مجسمه‌های مریم یک مار به چشم می‌خورد که به معنی غلبه بر شیطان است. اکثر مسیحیان معتقد هستند که در انجیل عصر پیدایش فصل ۳ آیه ۱۵ مریم به عنوان زنی معرفی شده‌است که اولاد او (عیسی مسیح) سر شیطان را خواهد کوبید.

دیدگاه پروتستان

برخی از مسیحیان پروتستان اوایل مریم را بسیار تکریم می‌کردند و حتی مارتین لوتر نوشت:

مریم پر از فیض بود و کاملاً بدون گناه بود.

ولی از سال ۱۵۳۲ مارتین لوتر کم‌کم از حمایت جشن‌های مربوط به مریم خودداری کرد.[26]

سرنوشت مریم

بعضی معتقد هستند که مریم پس از تولد عیسی زندگی عادی داشت و حواریون عیسی در خدمت مریم بودند. همچنین این دسته معتقد هستند مریم در سن ۶۳ سالگی درگذشته‌است.[27]

چندین شاخه مسیحیت از جمله کاتولیک هاو ارتدوکس‌ها معتقد هستند که مریم به آسمان صعود کرده‌است.

جستارهای وابسته

• مریم در اسلام
• یوسف نجار
• درود بر مریم مقدس
• عروج مریم
• به خواب رفتن مریم مقدس

منابع

1. Pevehouse, James (2010). Spiritual Truths (1st ed.). Pittsburgh: Dorrance Publishing Company. p. 110. ISBN 9781434903044.
2. Raymond Edward Brown; Joseph A. Fitzmyer; Karl Paul Donfried (1978). "consonant+with" Mary in the New Testament. NJ: Paulist Press. p. 140. ISBN 9780809121687. consonant with Mary's Jewish background
3. "Nazareth". britannica.com. Encyclopedia Britannica.
4. Quran 3:42; cited in Stowasser, Barbara Freyer, "Mary", in: Encyclopaedia of the Qurʾān, General Editor: Jane Dammen McAuliffe, Georgetown University, Washington DC.
5. J.D. McAuliffe, Chosen of all women
6. J.-M. Abd-el-Jalil, Marie et l'Islam, Paris 1950
7. قرآن ۱۹:۲۸
8. عبرانیان ۷:۱۴
9. ذَٰلِكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ ۚ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلَامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ
10. فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا ۖ كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقًا ۖ قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّىٰ لَكِ هَٰذَا ۖ قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ۖ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
11. هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً ۖ إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ
12. سوره مریم، آیات ۱۷–۲۱
13. انجیل لوقا آیه ۱: ۲۶–۳۸
14. Gnoli، The Magi, in The Encyclopedia of Religion، 81.
15. Mesina، G (۱۹۳۳). «Magi a Btlemme eUne profezia di Zoroastro». ۱۶: ۷-۱۹.
16. Bishop، E (۱۹۶۷). «Some Refelections on Justin Martyr and the Nativity Narratives». EQ. ۳۹: ۲۴۰-۲۴۱.
17. Sttrobel، A (۱۹۸۷). «Weltenjahr, grosse Konjunktion und Mesisstem». ANRW: ۹۸۸-۱۱۸۷.
18. Richards، C.P (۱۹۵۶). «The Star of Bethlehem». Sky an d Telescope. ۱۶: ۶۶-۶۷.
19. Clark، D.H (۱۹۷۷). «An Astronomical Re-Apprisal of the Star of Bethlehem- A Nova in 5 B.c». Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. ۱۸: ۴۴۳.
20. Finegan، Handbook of Biblical Chronology، 248.
21. Kepler، De Stella Nova in Pede Serpentarii.
22. Hughes، Star، Xii.
23. إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ
24. فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا
25. «آیا حضرت مریم بعد از تولد حضرت عیسی ازدواج کرد». ۷ آذر ۱۳۹۶.
26. «مریم مقدس یا مریم عذرا».
27. ناسخ التواریخ، جلد حضرت عیسی، ص ۱۱۳

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به مریم در ویکی‌گفتاورد موجود است.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مریم موجود است.

• عاطف الزین، سمیح، داستان پیامبران علیهم السلام در قرآن، ترجمه علی چراغی، اول، تهران: ذکر، ۱۳۸۰، شابک ‎۹۶۴−۳۰۷−۱۶۳−۴
• کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید، ترجمه فاضل خان همدانی، ویلیام گلن، هنری مرتن، تهران: اساطیر، ۱۳۷۹، شابک ‎۹۶۴−۳۳۱−۰۶۸-X