بت‌پرستی

بُت تندیسی از سنگ یا چوب یا فلز یا هر چیز دیگری است که آن را به شکل انسان یا جانور یا هر شکل خیالی یا راستینی بسازند و پرستش‌کنند. در زبان فارسی لفظ بت را برگرفته از نام بودا دانسته‌اند، چرا که در آیین بوداییان می‌باید مجسمه‌ای از او در هر خانه باشد. بوداییان این مجسمه‌ها را می‌آراستند و زیبا می‌کردند، اما آرایش بت در میان اعراب زیاد مورد توجه نبود و بت‌هایشان می‌توانستند هیکلی بی‌شکل از خرما یا چوب باشد. همچنین در بخشهایی از ادبیات فارسی بت برابر با معشوق زیباروی هم آمده‌است.

برای دیگر کاربردها، بت (ابهام‌زدایی) را ببینید.

در زبان عربی به بتهایی که بشکل مجسمه انسانها و موجودات اساطیری بودند صنم ، و به نمادهای پدیده های طبیعی و سایر اشیای پرستیدنی وثن میگفتند ، بت ها را به عنوان نماد خدایان در نظر میگرفتند و برای آنها مراسم مذهبی نیایشی و هدیه و قربانی انجام میدادند تا خدای مورد نظر که بت سمبل زمینی آن بود را راضی کنند ، در گذشته مجسمه ال یهوه( قبل از دین یهود) الله ( قبل اسلام)میترا و آناهیتا و اهورامزدا در معابد یا بشکل نقاشی و سنگ نوشته در کتیبه های بسیاری موجود بود

بت‌پرستی در تاریخ

بت‌پرستی تقریباً در بین تمام ملل گذشته وجود داشته‌است. ایرانیان از معدود اقوامی هستند که هیچ‌گاه بت‌پرستی را به صورت رسمی نپذیرفته‌اند. هگل فیلسوف آلمانی می‌گوید: «ایرانیان با بت‌پرستی دشمن بودند و نیایشگاه‌های یونان را برای همین ویران کردند، اگرچه ایرانیان با همهٔ دین‌های دیگر مدارا می‌کردند اماچون یونانیان برای خدا نمود این جهانی ساخته بودند، با آن به مخالفت برخاستند.»[1][2] در قرآن نام بت‌های قوم نوح ود، یغوث، یعوق و نصر و بت‌های اعراب لات و منات و عزی و بت‌های دیگری همچون بعل آمده‌است. یونانیان نیز اگر چه برای خدایان خود قائل به جسم و روح بودند، اما بت‌هایی از زئوس، هرا، آتنا، آرتمیس و هرکول ساخته و به ستایش آن پرداخته‌اند. مصریان نیز بت‌هایی همچون رع، آمون، اوزیریس، ایزیس، ست و آنوبیس را می‌پرستیدند. رومیان هم از ژوپیتر، جونو، دیانا و ونوس مجسمه‌هایی ساخته و به عبادت آنان می‌پرداختند. هبل و لات و منات و عزی و ود و یغوث و یعوق و نصر نیز از بت‌های اعراب بودند. در آیین میترائیسم نیز که در ایران شکل گرفت، بعدها تندیس‌هایی از آناهیتا و میترا ساخته شد و مورد ستایش قرار گرفت. آیین بودایی که در چین و بخشهایی از هندوستان رواج دارد معتقد به عبادت بودا است. در آیین برهمایی هم بت‌هایی چون شیوا جلوه گری می‌کنند. بت‌پرستی در قالب آیین شینتو و سایر ملل آسیای جنوب شرقی به وفور دیده می‌شود. عیلامیان باستان نیز که در میان رودان ساکن بودند پیرو توتم پرستی بوده و خدایانی مانند مردوک، بعل، انلیل و ائا داشتند. واژهٔ «بت» از پارسی میانه «بت» but گرفته شده که به معنی بودا است.[3]

بت‌پرستی در ادبیات فارسی

ادبیات فارسی که در ایران پس از اسلام، در برهه‌هایی از تاریخ به شدت تحت تأثیر عرفان و تصوف بوده، به بت مفاهیم و معناهای تازه ای داده، و بر خلاف تعریف کلاسیک آن، در ادبیات فارسی از بت تفسیرهای مختلفی شده. در بسیاری از اشعار فارسی، بت می‌توانسته غرور آدمی، اسارت در قید و بندهای دنیوی، خودپرستی یا حتی بت درون آدمی را در ذهن مخاطب تداعی کند.

حافظ
گر جان به تن ببینی مشغول کار او شوهر قبله ای که بینی بهتر ز خودپرستی[4]

سعدی
تا یک سرِمویی از تو هستی باقی ستاندیشهٔ کارِ بُت پرستی باقی ست
گفتی بُتِ پندار شکستم، رَستمآن بُت که ز پندار شکستی، باقی ست[5]

بت‌پرستی درقرآن
اساطیر خاورنزدیک
مجموعه مقالات
اساطیر میان‌رودان
اساطیر عربی
اساطیر لاوی
خدایان عرب پیش از اسلام

در کتاب مسلمانان بت‌پرست به کسانی گفته می‌شود که معتقدند اشیای پیرامون آنها خالق، و خودشان مخلوق آن شیء هستند.

یک-بعل بت قوم الیاس۱۲۵صافات

دو-گوساله سامری-طاغوت جبت (منظور از جبت سرزمین مصر است یا به طور خلاصه: بنی اسرائیل دچار مصر زدگی شدند) زمان موسی

سه-ود-سواع-یعوق-نسر-یغوث بتهای قوم نوح۲۳نوح

چهار-لات-عزی-منات اعراب جاهلیت۱۹نجم وافسانه غرانیق[6]

منابع
  1. هفته‌نامه امرداد، شنبه ۱۴ بهمن ۱۳۹۱، سال سیزدهم، شماره ۲۹۰، ص ۸.
  2. ایران، آغاز تاریخ / فردریش هگل - ترجمه دکتر حمید عنایت، فرهنگ نو امروز.
  3. D. N. MacKenzie. "but", in A Concise Pahlavi Dictionary.
  4. غزلیات حافظ، گنجور.
  5. رباعیات سعدی، گنجور.
  6. 19تا21نجم
  • محمد بهشتی، فرهنگ فارسی صبا، نشر صبا
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بت‌پرستی موجود است.

جستارهای وابسته
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.