استان البرز

استان البرز سی و یکمین استان ایران است.[3] در جلسهٔ هیئت دولت در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۸ لایحهٔ تأسیس این استان تصویب و به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد.[4] در ادامه با تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۳۸۹/۴/۷ استان البرز به‌طور رسمی شکل گرفت.[5] در این طرح پیشنهادی کرج به عنوان مرکز استان در نظر گرفته شده‌است. این شهر در ۲۰ کیلومتری غرب تهران و در حوزهٔ استحفاظی استان تهران قرار گرفته بود که با جمعیتی بالغ بر ۱٬۶۱۴٬۶۲۶ نفر، چهارمین شهر پرجمعیت ایران پس از شهرهای تهران، مشهد و اصفهان محسوب می‌گردد. همچنین رئیس‌جمهور وقت جمهوری اسلامی در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۹ در نامه‌ای به وزارت کشور قانون تأسیس استان البرز که در جلسهٔ علنی دوم تیر ۱۳۸۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده بود و شورای نگهبان نیز آن را تأیید کرده بود، جهت اجرا ابلاغ کرد.[6] نام این استان از رشته‌کوه البرز گرفته شده‌است که بخش مهمی از آن از شمال این استان می‌گذرد.[7] در تاریخ ۲۲ شهریور ۱۳۸۹ با حضور وزیر کشور، استانداری البرز رسماً شروع به فعالیت نمود.[8] عیسی فرهادی به‌عنوان نخستین استاندار البرز انتخاب شده‌بود.[9] آیت الله خامنه ای[10] درمهرماه ۱۳۹۲ آیت الله سید محمد مهدی حسینی همدانی[11] را به عنوان اولین نماینده ولی فقیه در استان البرز انتخاب کرد.

مختصات: ۳۵٫۴۸°شمالی ۵۰٫۵۸°شرقی

البرز
مرکز	کرج
مساحت	۵٬۸۳۳ کیلومترمربع
جمعیت (۱۳۹۵)	۲٬۷۱۲٬۴۰۰ نفر[1]
تعداد شهرستان‌ها	۶
منطقه زمانی	IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی)	IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
استاندار	عزیزالله شهبازی[2]

در آبان ۹۱ پخش آزمایشی شبکه استانی البرز با روزانه ۳ ساعت برنامه آغاز بکار کرد و با شروع سال ۹۲ به روزانه ۸ ساعت رسید. شبکه استانی البرز در روز چهارم خرداد ۹۲ به صورت رسمی و با روزانه ۱۰ ساعت برنامه به صورت رسمی افتتاح گردید. به دلیل اینکه در استان البرز از همه اقوام ایرانی ساکن هستند، این شبکه، شبکه وحدت و همدلی لقب گرفت.

تقسیمات استانی

استان البرز

ردیف	نام شهرستان	مرکز شهرستان	سال تاسیس	مساحت شهرستان‌ (Km²)	جمعیت مرکز شهرستان ۱۳۹۵	جمعیت شهرستان ۱۳۹۵
۱	کرج	کرج	۱۳۳۳		۱،۵۹۲،۴۹۲ نفر	۱،۹۷۳،۴۷۰ نفر
۲	ساوجبلاغ	هشتگرد	۱۳۶۸		۵۵،۶۴۰ نفر	۱۸۲،۵۶۴ نفر
۳	نظرآباد	نظرآباد	۱۳۸۱		۱۱۹،۵۱۲ نفر	۱۵۲،۴۳۷ نفر
۴	طالقان	طالقان	۱۳۸۹		۳،۵۴۵ نفر	۱۶،۸۱۵ نفر
۵	اشتهارد	اشتهارد	۱۳۹۱		۲۹،۹۹۳ نفر	۳۷،۸۷۶ نفر
۶	فردیس	فردیس	۱۳۹۲		۱۸۱،۱۷۴ نفر	۲۷۱،۸۲۹ نفر
۷	چهارباغ	چهارباغ	۱۳۹۹		۴۸،۸۲۸ نفر	۷۷،۴۰۹ نفر

پیشینه تقسیمات

• شهرستان کرج (به مرکزیت شهر کرج)قدیمی‌ترین شهرستان این استان است که در سال ۱۳۳۳ تشکیل شد و از ۱۳۳۳ تا ۱۳۶۸ شامل کل استان کنونی و از ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۱ شامل کل حوزه انتخابیه کرج می‌شد، این شهرستان هم‌اکنون شامل دو بخش به نام‌های مرکزی و آسارا است.
• شهرستان ساوجبلاغ (به مرکزیت هشتگرد) در سال ۱۳۶۸ از شهرستان کرج منفک شد و دو شهرستان نظرآباد (تا سال ۱۳۸۱)و طالقان (تا ۱۳۸۹) سابقاً جزء این شهرستان بوده‌اند، سه بخش مرکزی ،چهارباغ و چندار این شهرستان را شامل می‌شوند.
• شهرستان نظرآباد (به مرکزیت شهر نظرآباد) در سال ۱۳۸۱ از شهرستان ساوجبلاغ جدا شد و شامل بخش‌های مرکزی و تنکمان می‌شود.

چاشتهارد)در سال ۱۳۹۱ از کرج مستقل شد و شامل بخش‌های مرکزی و پلنگ‌آباد می‌گردد.

• شهرستان فردیس (به مرکزیت شهر فردیس) در سال ۱۳۹۲ از فرمانداری کرج استقلال یافت و شامل بخش‌های مرکزی و مشکین دشت می‌گردد.
• شهرستان چهارباغ (به مرکزیت شهر چهارباغ (البرز)) در سال ۱۳۹۹ شهرستان چهارباغ شامل بخش‌های مرکزی و رامجین می‌شود.

مردم

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۸۹ انجام شد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در این استان به قرار زیر بود:

اقوام استان البرز[12]
قومیت			درصد
فارس			۴۷%
ترک‌زبان			۳۶٫۱%
کرد			۷٫۴%
شمالی			۴٫۴%
لر			۳٫۲%
عرب			۰٫۶%
سایر و بدون جواب			۱٫۳%

زبان

نقشهٔ زبانی استان البرز :
رنگ زرد: زبان فارسی و گویش‌های فارسی-مازندرانی(کرجی)،
رنگ قرمز :گویش‌های فارسی-مازندرانی و آذربایجانی،
رنگ سبز روشن: گویش‌های فارسی-مازندرانی،
رنگ سبز تیره: زبان مازندرانی،
رنگ آبی: گویش تاتی طالقانی
رنگ نارنجی: زبان تاتی

زبان‌های رایج در استان البرز:

1. زبان فارسی: این زبان گویش اصلی شهر کرج و رایج‌ترین زبان بین اقوام مختلف کرج می‌باشد.
2. گویش کرجی: گویش کرجی گویشی از خانواده گویش‌های فارسی-مازندرانی می‌باشد این گویش توسط بومیان شهرستان فردیس، شهرستان ساوجبلاغ و کرج گویش می‌شود، گویش کرجی زبان بومی نواحی مرکزی و جنوبی شهرستان کرج می‌باشد. این گویش در محلات مختلف کرج همچون حصار، سرجوب، وسیه، بیلقان، مصباح، سرحد آباد، کلاک، سیاکلان، آتشگاه، دوروان، گوهردشت، ده کرج و غیره گویش می‌شود. در شهرستان ساوجبلاغ این گویش توسط بومیان هشتگرد و آبادی‌هایی همچون سیرود، اسپی داران (سپیدداران)، اسکولدره، کله رود (گلین رود)، عالم زمین، ولیان، آغشت، برغان، بانو صحرا، خوروین، ورده (هندوکوچیک)، سیواندره، سیبستان، آجین دوجین، کوشک زر، آردهه، فشند، ینگی امام، شنده، سنج، بریانچال، سرهه، طالیان و غیره گویش می‌شود.[13]
3. تاتی طالقانی: تاتی طالقانی گویش بومی اهالی جوستان، کنارود، میان طالقان و پایین طالقان می‌باشد این گویش گویش اصلی شهر طالقان و جوستان و آبادی‌هایی همچون فشندک، اوانک، گلیرد، کردان و غیره است.[14][15]
4. تاتی: زبان تاتی گویش بومیان شهرستان اشتهارد می‌باشد.[16]
5. طبری طالقانی: طبری طالقانی گویشی از زبان مازندرانی می‌باشد که توسط بومیان آبادی‌های بالا طالقان همچون گته ده، اسکان، دهدر، درا پی، گرآب، ناریان، مهران، خیکان و پراچان گویش می‌شود.[17][18]
6. گویش قصرانی: گویش قصرانی گویشی از زبان مازندرانی می‌باشد که در شمال شهرستان کرج نواحی همچون شهرستانک، لانیز، شلنک و همه جا گویش می‌شود.[19]
7. گویش ولاترویی: گویش ولاترویی گویشی از زبان مازندرانی می‌باشد که در محدوده ولایت‌رود تا گچسر صحبت می‌شود.[20]
8. ترکی آذربایجانی: این گویش توسط مهاجران آذربایجانی در برخی روستاهای ساوجبلاغ همچون هیو، شلمزار، خور، قلعه، چندار، تنکمان، نظرآباد، ابراهیم‌آباد، قاسم‌آباد گویش می‌شود همچنین روستای میناوند تنها روستای آذری‌زبان شهرستان طالقان می‌باشد و در شهرستان نظرآباد نیز زبان ترکی رایج است.

اقتصاد

تولیدکنندگان گل رز در استان البرز

تنوع آب و هوایی و قرار گرفتن استان البرز در ارتفاع بالای هزار و ۳۰۰ متر باعث تولید سالانه ۱۲ میلیون گل رز، با گلبرگ‌های بزرگ و با ماندگاری بالا شده‌است، این استان در مرداد ۱۳۹۱، ۱۳ هکتار گلخانهٔ ایران را به خود اختصاص داد، این استان با ۲۵ واحد گلخانه‌ایی در ۱۳ هکتار انواع گل رز را در ۱۶ رنگ مختلف تهیه و تولید می‌کند، استفاده از روش‌های هیدروپونیک و بکارگیری شبکه آبیاری تحت فشار از جمله برنامه‌هائی است که به گلخانه داران برای کشت با کیفیت‌تر و بیشتر گل‌های رز پیشنهاد شده‌است. استفاده از جدیدترین شبکه‌های کشت مدرن، اتوماسیون دما و آبیاری سیستماتیک گلخانه، از شاخصه‌های گلخانه‌های کشت گل رز در استان البرز است که تا حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد در مصرف انرژی در مقایسه با دیگر گلخانه‌ها کاهش مصرف دارد و در گلخانه‌های استان با بکارگیری از روش‌هایی بیش از ۹۵ شاخه گل در هر مترمربع تولید می‌شود.[21]

از این استان سالانه یک میلیون شاخه گل رز به کشورهای تاجیکستان، گرجستان و عراق صادر می‌شود.[21]

جاذبه‌های گردشگری و مذهبی استان البرز

استان البرز دارای بناها و جاذبه های طبیعی بسیاری است که ۵۲ بنای استان البرز در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده اند.[22]

امامزاده طاهر در آخرین پنج‌شنبه سال ۱۳۹۴ خورشیدی

غار یخ مراد از جاذبه‌های طبیعی گردشگری استان البرز

1. تپه ازبکی
2. روستای تاریخی سیرود
3. روستای زیبا سیبان دره
4. باغ لاله‌های گچسر
5. جاده چالوس
6. طالقان
7. سد امیر کبیر
8. پیست دیزین
9. روستای تاریخی ورده
10. روستای برغان
11. تپه‌های رنگین کمانی{اشتهارد}
12. کاروانسرای شاه عباسی
13. کاخ سلیمانیه
14. کاخ شمس
15. باغ‌های جهانشهر
16. رود کرج
17. باغ پرندگان کرج
18. غار یخ‌مراد
19. سنقرآباد (ساوجبلاغ)
20. قلعه احمدآباد (مصدق)
21. تپه مردآباد (ماهدشت)
22. کاخ شهرستانک
23. مصلای امام خمینی[23]

منابع

1. «پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹5» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۳.
2. عزیزالله شهبازی استاندار البرز شد خبرگزاری مهر
3. «نام البرز در نقشه ایران جای گرفت». جام‌جم‌آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳ تیر ۱۳۸۹.
4. فردا نیوز
5. «خبر تصویب استان البرز». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۰.
6. «قانون تأسیس استان البرز ابلاغ شد». خبرگزاری فارس. دریافت‌شده در ۲۲ مرداد ۱۳۸۹.
7. «قانون تأسیس استان البرز به مرکزیت شهر کرج اجرا می‌شود». بی‌بی‌سی. ۲۱ مرداد ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۱ مرداد ۱۳۸۹.
8. «سی و یکمین استانداری کشور افتتاح شد». البرز نیوز. ۲۲ شهریور ۱۳۸۹.
9. «اولین استاندار"البرز "معرفی شد». البرز نیوز. ۳۰ آبان ۱۳۸۹.
10. «KHAMENEI.IR». khamenei.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۸.
11. «دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز | پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نماینده ولی فقیه دراستان البرز و امام جمعه کرج». emamjomekaraj.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۸.
12. شماره کتابشناسه ملّی:۲۸۹۰۵۷۷طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی){گزارش}:استان البرز/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۷-۳۹-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۹۱ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
13. رضا آقازاده، گویش کرجی، ۸۸.
14. «در گفتگو با مهر عنوان شد: مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز:استان البرز کانون تمرکز لهجه‌ها و گویش‌ها از سراسر کشور». وبگاه خبرگزاری مهر.
15. «زبان مردم طالقان فارسی و مازندرانی و لهجه آنها تاتی می‌باشد». وبگاه سازمان حفاظت محیط زیست استان البرز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۹ مارس ۲۰۲۰.
16. ساختار دستوری واژگان در گویش اشتهاردی نوشته محمد حسین شاه بیگ
17. «در گفتگو با مهر عنوان شد: مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز:استان البرز کانون تمرکز لهجه‌ها و گویش‌ها از سراسر کشور». وبگاه خبرگزاری مهر.
18. «زبان مردم طالقان فارسی و مازندرانی و لهجه آنها تاتی می‌باشد». وبگاه سازمان حفاظت محیط زیست استان البرز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۹ مارس ۲۰۲۰.
19. حبیب برجیان، گویشهای تبروید در البرز مرکزی: همگرایی زبانی بین طبری و فارسی، ۴۳۰.
20. حبیب برجیان، متون طبری، بررسی فعل در گویش ولاترو، ۲۶۰.
21. «البرز سومین تولیدکننده گل رز در ایران». IRIB NEWS AGENCY | خبرگزاری صدا و سیما. ۲۰۱۲-۰۸-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۰۸.
22. «جاذبه های گردشگری البرز». خبرگزاری برنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۰۲.
23. «دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز دفتر نماینده ولی فقیه در استان البرز | پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نماینده ولی فقیه دراستان البرز و امام جمعه کرج». emamjomekaraj.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۸.

• ایرنا
• پرس تی وی
• تأسیس شهرستان چهارباغ

پیوند به بیرون

ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای استان البرز دارد.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ استان البرز موجود است.

• آمار تفصیلی نفوس و خانوار نقاط جمعیتی استان البرز در «نتایج سرشماری – جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار.
• استانداری البرز
• بانک جامع اطلاعات شهری استان البرز

	بخش‌ها و دهستان‌های استان البرز
بخش‌ها	شهرستان اشتهارد
مرکزی	ایپک | صحت‌آباد
پلنگ‌آباد	پلنگ‌آباد | جارو |
بخش‌ها	شهرستان ساوجبلاغ
مرکزی	سعیدآباد | هیو
چندار	برغان | چندار
چهارباغ	چهاردانگه | رامجین
بخش‌ها	شهرستان طالقان
مرکزی	پائین‌طالقان | میان‌طالقان
بالاطالقان	دهستان | دهستان
بخش‌ها	شهرستان فردیس
مرکزی	دهستان | دهستان | دهستان
مشکین‌دشت	دهستان | دهستان | دهستان
بخش‌ها	شهرستان کرج
مرکزی	گرم‌دره | محمدآباد | کمال‌آباد
آسارا	آدران | آسارا | نسا
بخش‌ها	شهرستان نظرآباد
مرکزی	احمدآباد| | دهستان | دهستان
تنکمان	نجم‌آباد | تنکمان | دهستان