قلعه احمدآباد (مصدق)

قلعه احمدآباد نام قلعه‌ای خشتی است که در دهستان احمدآباد در مجاورت روستاهای حسین‌آباد خره سر و حسن بکول و قارپوزآباد (صالحیه) در بخش مرکزی شهرستان نظرآباد استان البرز و هفت و نیم کیلومتری شهر آبیک، جای گرفته است. بنای قلعه در فهرست آثار ملی ایران به شماره ثبت ۲۹۴۳ قرار داشته و در فهرست موقوفات سازمان اوقاف و امور خیریه کشور به ثبت رسیده است.

مختصات: ۳۵٫۹۹۲۵۶۶°شمالی ۵۰٫۴۷۴۴۱۵°شرقی / 35.992566; 50.474415
قلعه احمدآباد
نامقلعه احمدآباد
کشورایران
استاناستان البرز
شهرستاننظرآباد
بخشمرکزی
اطلاعات اثر
نام محلیاحمدآباد مصدق
نام‌های دیگرخانه دکتر مصدق
نوع بناکوشک
کاربریسرای، آرامگاه
کاربری کنونیفرهنگی تاریخی
دورهٔ ساخت اثراوائل پهلوی
بانی اثرمحمد مصدق
مالک اثرخانواده مصدق
مالک فعلی اثرخانواده مصدق و موقوفه آرامگاه
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۲۹۴۳
تاریخ ثبت ملی۳ آبان ۱۳۷۹
قلعه احمدآباد

زمین‌های احمدآباد پیش از این جزء املاک ابوالفضل میرزاعضدالسلطان پسر مظفرالدین شاه قاجار و شوهر خواهر محمد مصدق بوده است که مصدق آن را در اواخر عهد قاجار با زمین‌هایی که در اراک داشت معاوضه کرد. نام این روستا توسط مصدق -که مالک آن بود- به نام پسرش احمد، «احمدآباد» نام گذاشته شد.[1] مصدق پس از رهایی از زندان بیرجند در زمان سلطنت رضاشاه پهلوی چهار سال را در این قلعه گذراند.[2] پس از کودتای ۲۸ مرداد نیز در پی ۳ سال حبس انفرادی در زندان لشکر ۲ زرهی ارتش، به احمدآباد تبعید شد و تا آخر عمر در آنجا تحت نظر ماموران ساواک به سر می برد.[3]

مصدق در این باره می‌گوید:

دادگاه نظامی مرا به سه سال حبس مجرد محکوم کرد که در زندان لشکر ۲ زرهی آن را تحمل کردم. روز ۱۲ مرداد ۱۳۳۵ که مدت آن خاتمه یافت به جای این‌که آزاد شوم به احمدآباد تبعید شدم و عده‌ای سرباز و گروهبان مأمور حفاظت من شدند. اکنون که سال ۱۳۳۹ خورشیدی هنوز تمام نشده مواظب من هستند و من محبوسم و چون اجازه نمی‌دهند بدون اسکورت به خارج [قلعه] بروم در این قلعه مانده‌ام و با این وضعیت می‌سازم تا عمرم به سر آید و از این زندگی خلاصی یابم.

مصدق در این زمان به جز خانواده اش با کسی حق ملاقات نداشت [4].

علیرغم درخواست و وصیت مصدق برای دفن شدن در «قبرستان ابن‌بابویه»، در کنار شهدای قیام ملی سی تیر، وی در احمدآباد به طور امانت به خاک سپرده شد.[5] در سال‌های حکومت محمدرضا پهلوی برگزاری مراسم بزرگداشت مصدق ممنوع بود.

مصدق در قلعه احمدآباد

پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ و در تاریخ ۱۵ اسفند ۵۷ یکی از بزرگترین گردهمایی‌های سیاسی در سالروز درگذشت رهبر نهضت ملی نفت بر مزار وی در احمدآباد برگزار شد. در این مراسم که آیت‌الله طالقانی سخنران آن بود،[6] به نوشته روزنامه اطلاعات یک میلیون نفر به احمدآباد رفتند. اطلاعات در شماره همان روز در توصیف این مراسم نوشت: «امروز ایران پس از دوازده سال خون دل خوردن و خاموشی بخاطر عجز از برپایی مراسم تجلیل از شادروان دکتر محمد مصدق رهبر ملی خود باشکوهی خیره کننده یاد آن بزرگ‌مرد تاریخ مبارزات ضد استعماری ملل شرق را گرامی داشت. مراسم تجلیل از این ابرمرد چندان باشکوه بود که بی‌شک پرتو پرجلالش قرون متمادی بر صفحات تاریخ جدید ایران پرتو خیره کننده‌ای داشت.»[7]

پس از انقلاب نیز از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ نیز هر گونه حضور رسمی بر سر مزار مصدق ممنوع بود و پس از آن فشار برای عدم برگزاری این مراسم کمتر گردید. یکی از نوادگان مصدق جهت حفظ آرامگاه و محوطه اطراف، سهم خود از آن جا را در سال ۱۳۷۳ وقف کرد. اعضای هیئت امنای آن :دکتر محمود مصدق، دکتر یدالله سحابی،دکتر نورعلی تابنده، داریوش فروهر، علی اردلان، حسین شاه‌حسینی و جواد سادات مادرشاهی بودند که با مرگ تنی چند از جمله دکتر یدالله سحابی، دکتر نورعلی تابنده، داریوش فروهر، علی اردلان، حسین شاه‌حسینی و جواد سادات مادرشاهی، مرحوم عزت‌الله سحابی و مرحوم تقی خزاعی، آقایان دکتر فروزان، خسرو سیف و دکتر فریدون سحابی (فرزند دکتر یدالله سحابی) به هیئت امنا پیوستند.[8]

تا سال ۱۳۸۸ خورشیدی هر سال مراسم سالگرد درگذشت محمد مصدق در قلعه احمدآباد برگزار می‌شد. بنای آرامگاه مصدق با شدت گرفتن تدابیر امنیتی و منع آمد و شد سالیان اخیر در خطر ویرانی است .در سال ۱۳۹۵ هیئت امنای قلعه احمدآباد خبر از مسدود شدن حسابی دادند که هیئت امنای قلعه احمدآباد جهت نگهداری قلعه اعلام کرده بودند.[9][10][11]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. گفتگو با دکتر محمود مصدق، مجله بخارا، شماره 44، مهر و آبان 84
  2. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۳ مه ۲۰۱۵.
  3. روزنامه شرق، ۲۶ مرداد ۱۳۸۵
  4. حسین عسکری، «سازمان سیا و نوچه های شعبان در احمدآباد»، روزنامه پیام آشنا، سال 6، ش 1437، شنبه 12 امرداد 1398، ص 8
  5. در کنار پدرم مصدق، خاطرات دکتر غلامحسین مصدق، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، 1369
  6. زندی، مریم، انقلاب 1357، عکس‌های مریم زندی از انقلاب اسلامی ایران، تهران، 1393
  7. روزنامه اطلاعات ۱۳۵۷/۱۲/۱۵
  8. حسین عسگری، «احمدآباد: روستایی نو در قلب تاریخ»، مجله چشم‌انداز ایران، ش ۴۴، تیر و مرداد ۱۳۸۶، ص ۱۳۰.
  9. «انسداد حساب هیئت امنای قلعه احمدآباد در گفتگوی رادیوفردا با حسین شاه حسینی». دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۷.
  10. «حساب بانکی قلعه احمدآباد مسدود شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۷.
  11. «هیات امنای قلعه احمدآباد: خانه مصدق مصادره نشود». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۳۰.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.