استان کردستان

استان کردستان (به کردی: پارێزگای کوردستان) یکی از استان‌‌های ایران به مرکزیت سنندج است که در غرب کشور واقع شده ‌است. مساحت این استان ۲۹٬۱۳۷ کیلومتر مربع معادل ۱/۷٪ مساحت کل کشور ایران است. این استان که در دامنه‌ها و دشت‌های پراکنده سلسله کوه‌های زاگرس میانی قرار گرفته ‌است، از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به کرمانشاه و از غرب به اقلیم کردستان و کشور عراق محدود است. استان کردستان با کشور عراق ۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارد. استان کردستان براساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۹۰ دارای ۱۰شهرستان، ۲۹شهر، ۳۱بخش، ۸۶دهستان و ۱۶۹۷آبادی دارای سکنه و ۱۸۷ آبادی خالی از سکنه بوده‌است. شهرستان‌های این استان عبارتند از: سنندج، سقز، مریوان، بانه، قروه، کامیاران، بیجار، دیواندره، دهگلان و سروآباد. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ استان کردستان ۱٫۶۰۳٫۰۱۱ نفر جمعیت دارد که ۳۴درصد روستایی و ۶۶درصد را جمعیت شهری تشکیل می‌دهد. تراکم نسبی جمعیت معادل ۵۱٫۲ نفر در کیلومتر مربع است.

مختصات: ۳۵٫۳۱۱۳°شمالی ۴۶٫۹۹۶۰°شرقی / 35.3113; 46.9960
کردستان
مرکزسنندج
مساحت۲۹٬۱۳۷ کیلومترمربع
جمعیت۲,۴۵۳,۶۷۷ نفر (1390)[1] ۱٬۶۰۳٬۰۱۱ نفر (1395)[2][3]
تعداد شهرستان‌ها۱۰
منطقه زمانیIRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی)IRDT (گرینویچ+۴:۳۰)
نماینده ولی فقیهعبدالرضا پورذهبی
استانداربهمن مرادنیا


جمعیت شهرستان‌ها و شهرها
ردیف شهرستان مساحت شهرستان (کیلومتر مربع) مرکز سال تأسیس جمعیت شهرستان سال ۱۳۹۰ جمعیت شهرستان سال ۱۳۹۵ جمعیت مرکز شهرستان جمعیت شهرنشین[4] رشد جمعیتی
۱ سنندج۳۰۳۰سنندج۱۳۱۶۴۵۰٬۱۶۷ ۵۰۱٫۴۰۲ ۴۱۲٬۷۶۷ ۴۱۴٫۰۶۹ !D0021731957327 +۱۱٫۳۸%
۲ سقز۴۳۷۰سقز۱۳۲۵۲۱۰٬۸۲۰ ۲۲۶٫۴۵۱ ۱۶۵٬۲۵۸ ۱۶۸٫۳۵۹ !D0026017485669 +۷٫۴۱%
۳ مریوان۲۳۶۵مریوان۱۳۳۷۱۶۸٬۷۷۴ ۱۹۵٫۲۶۳ ۱۳۶٬۶۵۴ ۱۵۱٫۱۸۸ !D0018518309893 +۱۵٫۶۹%
۴ بانه۱۵۸۵بانه۱۳۳۷۱۳۲٬۵۶۵ ۱۵۸٫۶۹۰ ۱۱۰٬۲۱۸ ۱۱۵٫۳۲۵ !D0016241803808 +۱۹٫۷۱%
۵ قروه۳۰۰۰قروه۱۳۳۷۱۳۶٬۹۶۱ ۱۴۰٫۱۹۲ ۱۱۵٬۲۳۸ ۱۲۰٫۴۰۴ !D0037469045269 +۲٫۳۶%
۶ کامیاران۱۸۵۰کامیاران۱۳۷۳۱۰۵٬۹۹۶ ۱۰۲٫۸۵۶ ۵۷٬۰۷۷ ۶۰٫۴۴۷ !H9964808214423 −۲٫۹۶%
۷ بیجار۵۳۵۰بیجار۱۳۱۶۹۳٬۷۱۴ ۸۹٫۱۶۲ ۵۰٬۰۱۴ ۵۶٫۸۵۷ !H9969753191057 −۴٫۸۶%
۸ دیواندره۴۲۰۰دیواندره۱۳۷۳۸۱٬۹۶۳ ۸۰٫۰۴۰ ۳۴٬۰۰۷ ۳۶٫۰۹۸ !H9962476185406 −۲٫۳۵%
۹ دهگلان۱۲۵۰دهگلان۱۳۸۶۶۲٬۸۴۴ ۶۴٫۰۱۵ ۲۵٬۹۹۲ ۲۹٫۱۸۵ !D0039827973804 +۱٫۸۶%
۱۰ سروآباد۱۲۰۰سروآباد۱۳۸۱۴۹٬۸۴۱ ۴۴٫۹۴۰ ۵٬۱۲۱ ۸٫۲۹۷ !H9976806013274 −۹٫۸۳%

نام

کردستان متشکل از دو کلمهٔ «کُرد» و پسوند «ستان» به معنی مکان است. کردستان مکان و سرزمین کردها و ناحیه‌ای در غرب ایران است. کلمهٔ کردستان اولین بار به‌طور رسمی در دورهٔ سلجوقی به‌کار برده شد و از آن پس ثبت گردید.[5][6]

جغرافیا
نمایی از شهر سنندج مرکز استان کردستان

استان کردستان با مساحت ۲۸٬۲۰۳ کیلومتر در غرب ایران مجاور کشور عراق بین ۳۴ درجه و ۴۴ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۵ درجه و ۳۱ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۱۶ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد که این مساحت ۱٫۷ درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود و از نظر وسعت رتبهٔ ۱۶ را در کشور دارا است. از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و قسمتی از زنجان و از جنوب به استان کرمانشاه و از شرق به استان همدان و قسمتی دیگر از استان زنجان و از غرب به کشور عراق محدود می‌باشد. این استان شامل ۲۳۰ کیلومتر مرز خاکی مشترک با کشور عراق است. از لحاظ اقلیمی و طبیعی استان کردستان منطقه‌ای کوهستانی می‌باشد که دشت‌های مرتفع و دره‌های پهن نیز در پهنه منطقه گسترده شده‌اند. اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست‌ترین نقاط استان به حدود ۲۴۰۰ متر می‌رسد. کوه شاهو با ارتفاع ۳۳۰۰ متر بلندترین و منطقه آلوت در بانه با ارتفاع حدود ۹۰۰ متر کم ارتفاع‌ترین نقطه استان می‌باشد؛ که این اختلاف ارتفاع خود باعث به وجود آمدن اقلیم‌های متفاوت می‌گردد. کردستان با دریا فاصله اش زیاد است، اما از طریق دره‌های عمیق در هم تنیده، به آب‌های آزاد جهان در جنوب و دریاچه‌های شمالی نظیر دریای خزر و دریاچه ارومیه راه دارد. سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های بزرگ در کوه‌های کردستان واقع شده‌اند.

تاریخ
پیکره سرباز از مجموعه آثار به دست آمده در زیویه موجود در موزه ملی ایران

استان کردستان بخشی از سرزمینی است که در شرق سرزمین مادها که با نام‌های پارسوا یا پرسوا در کتیبه‌های آشوری و اورارتویی ثبت شده‌است و بر اساس آثار تاریخی بر جا مانده و گنجینه زیویه، قلعه و ارگ زیویه مرکز حکومت و پایتخت مادها بود.[7] پارسوا (parsua)نام منطقه‌ای بود در شهرستان سنندج شامل ۲۷ ناحیه کم جمعیت و زیستگاه قدیم اقوام پارس بشمار می‌آمد. نخستین اشارهٔ تاریخی به پارسوا در حملهٔ سلمنسر سوم در کتیبه‌ای به سال ۸۳۷ پیش از میلاد است. در شمال به اورارتو، در غرب به آشور و در جنوب و جنوب غربی به ایلام و سومر منتهی می‌شد. در ابتدا قبایل آریایی در شرق و غرب دریاچه ارومیه اسکان یافتند. تعدادی از آنان در شرق دریاچه مقیم شدند و آن را «آمادای» نامیدند و قسمتی که در غرب دریاچه ارومیه بود را پارسوا (پارسوما) نامیده می‌شد. اولین گروه دولت مادها را بنیان نهاد و دومین گروه سلطنت قدرتمند هخامنشیان را به وجود آورد. با توجه به متن نوشته داریوش در پرسپولیس و بیستون، دولت شاهنشاهی مادها در ناحیه هخامنشی در ۵۵۰ قبل از میلاد واقع شده و سرزمین مادها یکی از ایالات دولت هخامنشی شد.[8][9]

موقعیت پارسوا از نگاه مورخان

پارسوا جنوبی‌تر از زاب کوچک و در دیاله علیا قرار داشت و از یک‌سو با نواحی مختلف نامار و توپ لیاش در دیالهٔ وسطی و سفلی و از دیگر سو با ماننا و نواحی مختلف متمایل به ماننا و بالاخره با نواحی مختلفهٔ ماد هم‌مرز بود. همچنین از کتیبه‌های اورارتویی مشهود است که پارسوا میان ماننا و سرزمین بابلی نامار قرار داشت. از مجموع مراتب فوق چنین نتیجه گرفته می‌شود که پارسوا را باید در حدود کردستان و شهرستان سنندج کنونی جستجو کرد. دیاکونف در اثر خود به‌نام تاریخ ماد می‌نویسد: بخش علیای رود دیاله و شاخه‌ها و شعب آن در مثلث شهرهای کنونی سلیمانیه، سر پل ذهاب و سنندج از اواسط قرن نهم پیش از میلاد پارسوا نامیده می‌شده‌است.[10][11]

از زمان سلطنت هخامنشیان، در نواحی پارسها و ساسانیها، ایالت مادها به عنوان یکی از ایالات ایران باستان به نام «ماه» شناخته می‌شد. این ایالت شامل دو بخش «ماه پایین» یا رازی ماه و «ماه بالا» یا نهاوند ماه بود. در دوران قبل از اسلام سرزمین مادها، «مای» یا «ماه» نامیده می‌شد. ناحیه استان کردستان (اردلان)در دوره صفویه شامل ۹ شهر عمده بود: سنه، گروس، الکا، زرین کمر، طغامین، خورخوره، پاوه و هورامان اورامان، الکای بانه، قالازالام و پالانگان. دولتمردان مستقل برای قبایل بزرگ منصوب می‌شدند.

دوران معاصر

بنا به پیش نویس شماره ۱۲۷۵ در ۱۳۱۶/۹/۹، ایران به شش بخش تقسیم شده بود. استان غربی شامل شهرهای کردستان، کرمانشاه، گروس، باوندپور (کلهر)، پشت کوه، همدان، ملایر، خرمشهر، آبادان، خوزستان و کهگیلویه بود. در سال ۱۳۳۷ با توجه به فرمان شورای وزرا کردستان از پنجمین استان جدا شد و استان کردستان را تشکیل داد. شهرهای استان، سنندج، گروس، سقز و قروه بودند.

بر اساس مصوبه ۴۰۰۴/۴۵۶۲۹/ل هیئت وزیران در تقسیمات کشوری سال ۱۳۳۷ خورشیدی صورت گرفت شهر قروه از استان همدان منتزع شد و به استان کردستان ملحق گردید.[12]

استان کردستان در انقلاب بهمن ۱۳۵۷ نقش به‌سزایی داشت و پس از به قدرت رسیدن جمهوری اسلامی نیز محل درگیری میان نیروهای کرد و حکومت جدید بود. در طول جنگ ایران و عراق نیز استان کردستان بارها توسط نیروهای نظامی عراق بمب‌باران شد و نزدیک به ۴۵۰۰ نفر از اهالی این استان توسط ارتش عراق کشته‌شدند.[13]

مردم
پراکنش مردم کرد در ایران بر اساس استان‌ها

اقوام و زبان
نمای زیبا از شهر سنندج در شب

به استناد شواهد و مدارک مستند تاریخی، قوم کرد یکی از اقوام آریایی هستند که در هزاره دوم قبل از میلاد از کناره‌های دریای خزر به سلسله کوه‌های زاگرس آمده و با غلبه بر قدرت آشوریان در نینوا، امپراتوری مادها را در قرن هفتم قبل از میلاد در ایران پایه‌گذاری کردند. استان کردستان یکی از استان‌های کردنشین در غرب ایران است. ساکنان این استان کرد هستند و به زبان کردی با لهجه‌های مختلف صحبت می‌کنند. گروهی از مردم شناسان بر این باورند که زبان کردی یکی از زبان‌های گروه هند و اروپایی و ایرانی است. زبان کردی در استان کردستان و همچنین در استان‌های ایلام، کرمانشاه، آذربایجان غربی، همدان، لرستان و شمال خراسان و دیگر کشورها، لهجه‌های گوناگونی دارد اما مهم‌ترین و پر تکلم‌ترین این لهجه‌های کردی شامل دو شاخه «کرمانجی» و «سورانی» است، شاخه سورانی در استان کردستان لهجه رایج در ادبیات مکتوب است. [14] [15]

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۸۹ انجام شد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در این استان به قرار زیر بود:

اقوام استان کردستان[16]
قومیت درصد
کرد
  
 ۹۷٫۸%
فارس
  
 ۰٫۶%
ترک
  
 ۰٫۳%
سایر و بدون جواب
  
 ۱٫۲%

دین و مذهب

دین کُردها چه قبل از اسلام و چه در دوره‌های اسلامی با سایر اقوام ایرانی مشترک بوده‌است. طبق اسناد و آثار به دست آمده قبل از اسلام بیشتر مردم کردستان زرتشتی بوده‌اند و امروزه اکثریت مردم این استان، مسلمان و سنی مذهب بوده و در انجام آداب و مناسک دینی از فقه امام شافعی پیروی می کنند. گروهی هم پیرو مذهب تشیع بوده که اکثریت آنها در شرق استان ساکن هستند. ضمن اینکه تعداد قلیلی نیز با پیروی از سایر ادیان (یهودی و مسیحی) و فرق و مذاهب وجود دارند.[17]

آب و هوا
سقز در زمستان

اقلیم کردستان متأثر از توده‌های هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای است که این توده‌ها موجب بارندگی‌هایی در بهار و ریزش برف در زمستانها شده‌است. این توده‌های هوایی که از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه با برخورد به ارتفاعات زاگرس بخش قابل توجهی از رطوبت را به صورت بارش‌های پراکنده برف و باران در این منطقه نشان می‌دهند. تعداد روزهای یخبندان ۱۰۹ روز و میزان بارندگی سالانه در شرایط عادی اقلیمی معادل ۵۰۰ میلی‌متر می‌باشد. سقز یکی از سردترین شهرهای ایران دارای بیشترین رورهای یخبندان در سال بوده و بیشترین میزان بارندگی مربوط به شهرهای مریوان و بانه حدود ۸۰۰ میلی‌متر در سال و کم‌ترین میزان بارندگی در ناحیه شرق حدود ۴۰۰ میلی‌متر و در قسمت مرکزی استان یعنی سنندج نزدیک به ۵۰۰ میلی‌متر در سال است. نفوذ توده‌های مرطوب زمستانی و بهاری در مریوان و دریاچه زریوار تأثیر فراوانی در مرطوب و معتدل شدن هوای این ناحیه دارد. میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگل‌های انبوه بلوط و گونه‌های مختلف درختان جنگلی شده‌است. درغرب استان میزان بارشها بیشتراز سایر نقاط است. فصل تابستان کمترین بارشها را دارد. هوای استان در تابستان گرم و زمستان ان سرد می‌باشد. کردستان به دلیل اب وهوای منحصر به فردش پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر دارد. اب وهوای خاص کردستان باعث وجود و مهاجرت انواع پرندگان به ان شده به علاوه به دلیل وجود کوهستان و هوای کوهستانی ان برای پرورش زنبور عسل مناسب می‌باشد. در این اواخر گرم شدن زمین و تغییرات اب وهوایی اب وهوای کردستان را نیز تحت تأثیر قرار داده‌است.

کوه‌ها و قله‌ها
کوه اوالان
کوه چهل‌چشمه

در استان کردستان ارتفاعات، دامنه‌ها و رشته کوه‌های متعددی وجود دارند. رشته کوه‌های غرب کشور به صورت رشته‌هایی موازی، تمامی پهنۀ استان را دربر گرفته‌اند و محدودۀ طبیعی آن را تشکیل می‌دهند. در این کوهستان‌ها یخچال‌ها و قله‌های مرتفع، چشمه‌سارهای فراوان وجود دارد. دامنه‌های مناطق کوهستانی، به ویژه مناطق نزدیک شهرها (آبیدر، آربابا، شاهو) در جنوب استان دارای پوشش وسیع جنگلی و مرتعی هستند.

مهم‌ترین کوه‌های استان کردستان که بیش از ۲۸۰۰ متر ارتفاع دارند عبارتند از: کوه کوچسار، کوه کوه نکروز در غرب سقز نزدیک روستای میرده، کوه شیخ معروف، کوه پنجه علی (ارتفاع ۲۹۴۰ متر جنوب شرقی دهگلان و جنوب غربی قروه در کنار روستای کنگره ۳۵ کیلومتری قروه) کوه کانی‌چرمه، کوه حلقه‌مسیر، کوه سناسره، کوه میانه، کوه مسجد میرزا، کوه ملاکاوو، کوه حسین‌بک، کوه پیازه، کوه تخت، کوه هوعالی‌داغ، کوه هواربرزه، کوه چرخ لان، کوه سراج الدین، و رشته کوه‌های چهل چشمه در نزدیکی روستای اسحاق آباد و کانعمت سقز. بلندترین قله در استان کردستان قلۀ بدر است که در بخش چهاردولی شهرستان قروه قراردارد و ۳۲۴۵ متر ارتفاع دارد.[18]

کوه عوالان نشور با ارتفاع ۲۹۷۰ متر چشمه‌های پرآبی دارد. ارتفاعات ته‌ته در در منطقهٔ هورامان در غرب استان نیز یکی از مرتفع‌ترین گردنه‌های استان کردستان و راه مواصلاتی به استان کرمانشاه است که هر سال نزدیک به ۱۵۰ روز به علت برف و ارتفاع زیاد مسدود می‌شود. ارتفاعات غرب استان به عنوان خط مرزی دو کشور ایران و کشور عراق در نظر گرفته شده‌است.

رودخانه‌ها و منابع آب استان کردستان
مسیر رودخانه قزل اوزن
نام رودخانه محل سرچشمه محل ریزشگاه
قزل اوزنکوه‌های سارال و چهل‌چشمهدریای خزر
گاورود
سیروانبخش رزاب و مریواندریاچه سددربندخان
زرینه‌رودکوه‌های چهل‌چشمهدریاچه ارومیه
برده‌سورکوه کان کبوتردریاچه ارومیه

سدها

مناطق دیدنی و گردشگری
روستای پالنگان در شهرستان کامیاران

موقعیت طبیعی و ویژگی‌های جغرافیایی منطقه از قبیل کوه‌های مرتفع، آبشارها و رودهای خروشان، شکارگاه‌ها و غارهای طبیعی از یکسو و از سوی دیگر: آیین‌ها، موسیقی اصیل کردی، آداب و رسوم و اعتقادات مذهبی، قلعه‌های مستحکم و تپه‌های باستانی، اماکن و عمارت‌های تاریخی مانند حمام‌ها، خانه‌ها، کاروانسراها، روستاهای پلکانی با معماری منحصر به فرد، مراکز صنایع دستی و محلی فرش، گلیم، شال، گیوه، نازک کاری و… که تنها گوشه ای از غنای عظیم طبیعی، تاریخی، فرهنگی، مذهبی و هنری کردستان است، به این استان جاذبه‌های فراوانی بخشیده‌است. هریک از این جاذبه‌ها می تواند زمینه‌های لازم را برای گردش و تفریح، کوهنوردی، صید و شکار و … فراهم آورد. گذشته از آن، کردستان یکی از قدیمی‌ترین کانون‌های زیستی و استقرارگاه‌های انسان در جهان محسوب می‌شود که تا کنون ناشناخته مانده‌است.[17]

بزرگترین سینمای روباز جهان در آبیدر

بزرگترین سینمای روباز جهان با گنجایش ۱۰هزار نفر در پارک جنگلی آبیدر سنندج می‌باشد.[19] آبیدر با پرده‌ای در ابعاد ۱۲×۲۵ متر، بزرگترین سینمای روباز جهان محسوب می‌شود. صدای فیلم‌های این سینما از طریق موج اف ام رادیو در هر مکان از پارک جنگلی آبیدر قابل دریافت است و پرده آن به گونه‌ای تعبیه شده که ۱۰ هزار نفر بتوانند روبه‌روی آن قرار گیرند. در فصل تابستان ساعت ۲۱ هر شب یک فیلم در این سینما اکران می‌شود. همچنین مسابقات مهم از جمله نیمه نهایی و فینال جام جهانی ۲۰۱۰ از این سینما برای شهروندان سنندجی پخش شد.


  • سینمای روباز پارک امیریه سنندج
  • پارک امیریه
  • باغ امانیه
  • پارک جنگلی آبیدر
  • باغ امیریه

پیست اسکی وزنه
کوه وزنه در غرب سقز

پيست اسکی“ وزَنه كه در دامنه شمالي کوه وزنه و به طرف روستاي خاپوره‌ده قرار گرفته است از قله با ارتفاع ۲۷۰۰ متر شروع و به سمت پايين و با شيب بسيار مناسب تا ارتفاع ۲۰۰۰ متر امتداد مي يابد طول اين مسير به ۱۵۰۰ متر مي رسد و اختلاف ارتفاع آن از ابتدا تا انتهاي پيست به ۷۰۰ متر مي رسد . از آنجا كه ارتفاعات گردنه خان و خصوصا كوه وزنه با آغاز اولين بارش هاي پاييزي و تقريبا از اواسط آبان ماه سفيد پوش مي شود مي توان آذر ماه را شروع فصل اسكي در كوه وزنه به حساب آوردكه با ماندگاري برف قابل اسكي تا اواسط ارديبهشت مي توان حداقل براي 5 ماه از سال كه كاملا سفيد پوش است در آن اسكي كرد به طوري كه طي بازديد هاي بعمل آمده عمق برف در اواخر فرودين ماه در تمام طول پيست بيش از يك متر بوده است. پيست اسكي وزَنه سقز در سال 84 از لحاظ دارا بودن شرايط يك پيست استاندارد به تائيد كارشناسان فني فدراسيون اسكي كشور رسيد. این پيست از لحاظ شرايط آب هوايي و خصوصيت برفگير بودن جزو مناطق ممتاز ايران به حساب مي آيد اما متاسفانه در حال حاضر هيئت اسكي سقز به علت نبود امكانات اختصاصي اسكي از جمله تله كابين و تله اسكي در اين پيست ، فقط قادر به ارئه امكانات تمريني آموزشي براي اسكي بازان ميباشد[20].


جاذبه‌های طبیعی
دریاچه زریوار در حالت منجمد

استان کردستان به علت دارا بودن شرایط مساعد اقلیمی و زیست‌محیطی، از دوران پیش از تاریخ، به عنوان یکی از استقرارگاه‌های بشری مورد توجه بوده و نتایج حاصل از کاوش‌های علمی باستان‌شناسی در مکان‌های باستانی حاکی از این مطلب است. در کردستان حدود هزار و دویست و سی و چهار اثر باستان شناسایی شده و حدود پانصد اثر از آن‌ها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.

بیش‌تر جنگل‌های استان دراطراف شهرهای بانه و مریوان واقع شده و بعد از جنگل‌های شمال کشور در درجهٔ دوم اهمیت قرار دارد. در حال حاضر جنگل‌های استان به صورت درختچه و بوته‌های پراکنده درآمده‌است. معروف‌ترین درختان جنگلی این جنگل‌ها بلوط، گلابی، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی، زالزالک، آلبالو جنگلی، نارون، افرا و درخت‌هایی مانند گز و بید وحشی در کنار رودخانه است. نواحی جنگلی استان عبارت اند از: جنگل‌های مریوان (۱۸۵۰۰۰ هکتار)، بانه (۵۰۰۰۰ هکتار)، سقز (۷۰۰۰ هکتار) و جنگل‌های منطقه سنندج که مساحت آن حدود ۷۸۰۰۰ هکتار است و بیشتر درغرب کامیاران و جنوب سنندج واقع شده‌اند. از دیگر جاذبه‌های طبیعی استان می‌توان به

دریاچه زریبار در مریوان
پارک مولوی کرد سقز
پارک شهر سقز

اماکن باستانی و تاریخی استان کردستان
مسجد دومناره
حمام حاج صالح

استان کردستان از پیشینه تاریخی کهن برخوردار است و همواره بخشی از کانون فرهنگ و تمدن ایران زمین و همچنین از آنجا که استان کردستان از پیشینه مهد عرفان و اعتقادات مذهبی و دین باوری بوده‌است، دارای جاذبه‌های مهم تاریخی، فرهنگی، مذهبی و هنری می باشد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر معرفی می شوند.

اماکن باستانی و تاریخی مکان کاربری دیرینگی دورهٔ تکمیل اثر
قلعه قمچقای بیجار قلعه، دژ هزاره سوم پیش از میلاد
سنگ‌نبشته اورامان اورامان کتیبه هزاره اول پیش از میلاد
غار کرفتو دیواندره غار دوران‌های تاریخی پس از اسلام
عمارت سالار سعید (موزه سنندج) سنندج موزه دوره قاجار
عمارت آصف وزیری (خانه کرد) سنندج موزه دوره صفویه دوران صفویه، قاجاریه
عمارت خسروآباد سنندج دوره قاجاریه
عمارت مشیر دیوان سنندج دوران قاجاریه
عمارت امجدالاشراف سنندج دوران قاجاریه
عمارت وکیل‌الملک سنندج دوره زندیه دوره زندیه، قاجاریه
بازار سنندج سنندج دوره صفویه
مجموعه بازار بیجار بیجار دوره صفویه دوره صفویه، قاجاریه
بازار تاریخی سقز سقز دوره زندیه دوره زندیه، صفویه و قاجار
مسجد دو مناره سقز سقز دوره زندیه دوره زندیه، صفویه و قاجاریه
حمام حاج صالح سقز دوره صفویه دوره صفویه و قاجاریه
قلعه تاریخی زیویه سقز پایتخت مادها و سکاها ابتدای هزاره اول پیش از میلاد مسیح
مسجد تاریخی روستای ترجان سقز
کاروانسرای تاجوانچی سقز دوره زندیه دوره زندیه، صفویه و قاجاریه
حمام یاسوکند بیجار دوره ایلخانی
حمام خان سنندج سنندج کاربری فعلی (موزه) دوره زندیه
حمام وکیل‌الملک سنندج دوره زندیه
حمام شیشه سنندج دوره قاجاریه
حمام قصلان قروه دوره زندیه
مسجد دارالاحسان سنندج
مسجد خسروآباد گروس بیجار دوره قاجاریه
برج آجری اشقون بابا بیجار برج سدهٔ ششم ه‍.ق
پل قشلاق سنندج دوره صفویه زندیه قاجاریه (بازسازی)
پل صلوات‌آباد بیجار دوره صفوی دوره صفوی، دوره قاجار
قلعه حسن‌آباد سنندج دوران اشکانیان و ساسانیان
محوطه یاسوکند و امامزاده عقیل بیجار دوره سلجوقیان

آئین‌ها و مراسم‌ها

مراسم پیر شالیار در روستای اورامان‌تخت (هورامان) کردستان، هر سال دو بار در نیمه بهار و نیمه زمستان برگزار شده و عروسی «پیر شالیار» در سه روز جشن گرفته می‌شود. مقبره پیر شالیار که از موبدان عبدالقادر گیلانی بوده‌است در انتهای جاده آسفالته اورامان قرار دارد. این مراسم شامل ذبح دام قربانی، دف‌زنی، نوعی رقص، خوردن آش، و شب‌نشینی و خواندن شعر و دعا است. شروع مراسم روز چهارشنبه است که سه روز به طول می‌انجامد.

  • مراسم پیرشالیار
  • دف زدن و ذکر کردن دراویش

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
  • تصاویری از دانشکده های دانشگاه کردستان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
  • لوگوی دانشگاه کردستان
  • لوگوی دانشگاه علوم پزشکی کردستان
  • نمایی از دانشکده مهندسی، کتابخانه و اداره آموزش دانشگاه کردستان
  • نمایی از دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کردستان
  • دانشکده مهندسی دانشگاه کردستان
  • کتابخانه مرکزی دانشگاه کردستان
  • دورنمای دانشکده هنر و معماری دانشگاه کردستان
  • دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان
  • دانشکده فنی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
  • نمایی از دانشکده های دامپزشکی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

قبل از انقلاب تنها یک مرکز آموزش عالی در استان کردستان وجود داشت که آن هم وابسته به دانشگاه رازی کرمانشاه بود. اما پس از پیروزی انقلاب، علاوه بر توسعه این مرکز آموزش عالی و تبدیل آن به دانشگاه کردستان، چندین دانشگاه دیگر در این استان تأسیس شد. در حال حاضر اکثر شهرهای استان دارای دانشگاه اند و تعداد دانشگاه‌های استان هم‌اکنون به ۴۷ واحد دانشگاهی افزایش یافته‌است. در سنندج، دانشگاه کردستان، دانشگاه پیام نور مرکز سنندج، دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، دانشگاه مذاهب اسلامی واحد سنندج، پردیس شهید مدرس سنندج و پردیس بنت الهدی صدر سنندج دانشگاه فرهنگیان و مراکز آموزش علمی کاربردی و آموزشکده‌های فنی و حرفه ای و… در حال فعالیت اند. در سال ۱۳۵۷، تعداد کل دانشجویان شاغل به تحصیل در استان کردستان ۴۵۹ نفر بوده که اکنون آمار دانشجویان استان به ۵۸۹۹۱ نفر افزایش یافته‌است.[17]

موقعیت اقتصادی اجتماعی

استان کردستان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی و دامپروری ایران محسوب می شود. علاوه بر این، برخورداری از منابع غنی معدنی (فلزی و غیر فلزی) و نیروی انسانی متخصص از یک سو و موقعیت بسیار مناسب جغرافیایی و همسایگی با کشور عراق به عنوان یکی از بازارهای هدف و همچنین مسیر مناسب ترانزیتی در اتصال بنادر جنوب به شمال غرب کشور از سوی دیگر، این استان را از نظر اقتصادی در جایگاه ممتازی قرار داده‌است. این استان از لحاظ اقتصاد کشاورزی از مناطق قابل توجه و از لحاظ دامپروری یکی از قطب‌های اساسی دامداری کشور است. فعالیت‌های صنعتی این استان بسیار محدود می‌باشد، ولی به‌طور کلی صنایع این استان به دو گروه ماشینی و دستی تقسیم می‌شوند که صنایع ماشینی آن مشتمل بر صنایع کانی غیرفلزی، شیمیایی، نساجی و چرم، غذایی، برق و الکترونیک می‌باشد و صنایع دستی آن نیز شامل فرشبافی، گلیم‌بافی، نساجی و غیره می‌باشد. همچنین قاچاق کالا از عمده‌ترین شغل‌های تأمین‌کننده اقتصاد مردم این مناطق است. کردستان یکی از استانهای مهم در حوزه کشاورزی کشور است. این استان در تولید محصول توت فرنگی در کشور رتبه اول را دارد و تأمین کننده بخش زیادی از این محصول کشور است. کردستان دارای باغات و مزارع فراوانی است. این استان دارای باغات زیادی از میوه‌های انار، انگور، انجیر، ازگیل، سیب، گلابی، به، شاتوت، توت، تمشک، گردو، بادام، زردآلو، آلو، هلو، آلبالو، گیلاس و… می‌باشد.شهر یاسوکند قطب تولید انگور کشور در شمال شرقی این استان قرار دارد. بخش عمده ای از مناطق کشاورزی این استان هم به کشت غلات(گندم، برنج، جو، عدس، نخود و لوبیا) و کشت محصولات صیفی_جالیزی(گوجه فرنگی، سیب زمینی، کدو، بادمجان، سیر، پیاز، فلفل، خیار، لوبیاسبز، باقالی، کرفس و سبزی) و (هندوانه، طالبی، کدوتنبل و خربزه) اختصاص دارد. از دیگر محصولات این استان می‌توان به پنبه، گوشت، دانه‌های روغنی، زعفران، زیتون، ذرت، جارو وگلرنگ اشاره کرد.

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹۰» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۳.
  2. https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/نتایج-تفصیلی-سرشماری-1395
  3. https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/tables/jamiat/tafsili/3-jamiat-k.xls
  4. نتایج سرشماری ۱۳۹۵ وبگاه مرکز آمار ایران
  5. Kurdish Globe بایگانی‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine, accessed: 1 March 2010.
  6. Who Are the Kurds?
  7. «جغرافیا و تاریخ کردستان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۰۹.
  8. «پارسوا سنندج». ۲۰۱۵. از پارامتر ناشناخته |عکس= صرف‌نظر شد (کمک)
  9. https://books.google.com/books?id=BBbyr932QdYC&pg=PA61&dq=Parsua#v=onepage&q=Parsua&f=false. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  10. «https://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/images/maps/MiddleEastParsa700.jpg». پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  11. https://books.google.com/books?id=BBbyr932QdYC&pg=PA61&dq=Parsua#v=onepage&q=Parsua&f=false. صص. https://books٫google٫com/books?id=BBbyr۹۳۲QdYC&pg=PA۶۱&dq=Parsua#v=onepage&q=Parsua&f=false. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  12. «تقسیمات استانی شورای وزرا به پیشنهاد شماره ۴۰۰۴/۴۵۶۲۹/ل شهر قروه از استان همدان منتزع شد و به استان کردستان ملحق گردید.» قانون تقسیمات کشور و اصلاح قانون راجع به محصلین کلاس اختصاصی وزارت داخله بازبینی‌شده در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۸ وبگاه شهرهای ایران.
  13. خبرگزاری کُردپرس: چهرۀ شوم جنگ: ۲۸ دی ماه سنندج و وظیفۀ امروز، نوشتۀ منصور اولی، نوشته‌شده در ۲۸ دی ١٣۹۹؛ بازدید در ۲۸ دی ۱۳۹۹.
  14. http://chap.sch.ir/books/8182
  15. https://kurdestan.ict.gov.ir/fa/kordestanprovince/generalinfo/history-پیشینه-تاریخی-استان
  16. شماره کتابشناسی ملی:۲۸۸۶۸۸۴طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی){گزارش}:استان کردستان/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۷-۵۵-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۸۱ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
  17. http://chap.sch.ir/books/7625
  18. خبرگزاری کُردپرس: «بدر» قروه به عنوان مرتفع‌ترین قله در کردستان معرفی شد، نوشته‌شده در ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰؛ بازدید در ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰.
  19. بزرگترین سینمای روباز جهان در سنندج
  20. دامنه کوه «وزنه سقز» پذیرای اسکی‌بازان غرب ایران، خبرنگاران جوان، ۱۳۹۲

منابع

پیوند به بیرون
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای استان کردستان دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ استان کردستان موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.