به
بـِه، به جنگلی، شال‌به[2] (نام علمی: Cydonia oblonga) دارای گوشت خشک و کرکی است که طعمی ترش و تقریباً گس دارد.[3] با این حال وقتی به پخته می‌شود بو و طعمی بسیار خوش دارد. برای کمپوت مناسب است و به صورت مربا و مارمالاد نیز کاربردی عالی دارد.[4] اگر به دنبال به هستید باید به بازار کشاورزان یا مغازه‌های مخصوص سبزی مراجعه کنید. این میوه به صورت جهانی در ترکیه، چین، ازبکستان، ایران، آرژانتین، نیوزیلند پرورش می‌یابد.
| به | |
|---|---|
 | |
| گل درخت به | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | رزیدها |
| راسته: | گل‌سرخ‌سانان |
| تیره: | گلسرخیان |
| زیرخانواده: | آمیگدالوئیده[1] |
| تبار: | Maleae |
| زیرتبار: | Malinae |
| سرده: | Cydonia |
| گونه: | C. oblonga |
| نام علمی | |
| Cydonia oblonga | |
درخت به درختی است از تیره گل سرخیان، جزو دسته سیبها که پشت برگ‌هایش کرک‌دار است.
به سرشار از ویتامین‌های آ و ب، و املاح آهکی و تانن است. به دارای پروتید، گلوسید، لیپید و آب است و صد گرم آن تولید ۱۱۲ کالری انرژی می‌کند. به مقوی قلب، معده و اعصاب است، و دمنوش آن آرامبخش است. درخت به را به ترکی آذربایجانی، هیوا، در رامیان و کتول، شغال، در لاهیجان و دلیجان و رودسر، توچ و در رامسر و شهسوار، سنگه می‌نامند. درخت به، در خاک‌های خشک و خیلی آهکی خوب نمی‌روید و نیازمند به خاک ژرف است.[5]پایتخت به ایران شهرستان نطنز میباشد.
این میوه مقوی معده و متوقف‌کننده اسهال‌های ساده و خونی است.[6] در ورم حاد در روده‌ها، خونریزی‌های قاعدگی و بواسیری، اثر بسیار مؤثری دارد. به ضمن تقویت اعمال دستگاه گوارش، مخاط و سرفه کاملاً مؤثر است. دم کرده برگ‌های به برای تسکین سرفه شهرت فراوان دارد.[7]
در ایران استانهای فارس،اصفهان،کرمان و اردبیل به ترتیب تولید کنندگان اصلی این میوه هستند.
آماده‌سازی
به‌های عطری کوچک‌تر دارای پرزهایی روی پوست‌شان هستند که پس از شستن میوه به راحتی از بین می‌روند. مانند سیب و گلابی به را نیز می‌توان پوست کند و هسته آن را خارج نمود. با این حال بهتر است به را از درازا به دو نیم تقسیم کنیم بعد با قاشق هسته‌ها را خارج نمائیم چون محل هسته‌ها در به عمیق‌تر و گردتر از جای هسته‌ها در سیب یا گلابی میباشد.[8] طبخ به موجب بهتر شدن طعم آن می‌شود. آن‌ها را در شربت با ادویه‌هایی نظیر هل و دارچین یا با پوست لیمو و پرتقال بپزید. برای بهتر کردن کمپوتها آلو یا زردآلو خشک به آن اضافه کنید یا همانند سیبها آن‌ها را نیز بپزید اگرچه پای به طعمی اکتسابی دارد. در برخی نقاط جهان دانه‌های به را خشک می‌کنند و به همراه مقدار کمی آب می‌پزند که به‌عنوان داروی سرفه کاربرد دارد.[7]
گونه‌ها
گونه‌های زیادی به وجود دارد که فقط دوتای آن‌ها قابل توجه‌است. به معطر: شکلی بیضی با انتهای مخروطی دارد. پوست آن نرم، زرد و دارای گوشت سفید است. آناناسی: تاحدی شبیه گلابی برآمده‌است. پوست آن بعد از رسیدن زرد می‌شود و گوشت آن زرد رنگ و با طعم خفیفی از آناناس است. این میوه درشهرستان نطنز و شهرستان اصفهان پرورش میابد
تولید
در سال ۲۰۱۷ تولید جهانی میوه به برابر ۶۹۲٬۲۶۲ تن بوده‌است که ترکیه و چین مجموعاً ۴۱٪ از این مقدار را تولید کرده‌اند.
ارزش غذایی
| مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) | |
|---|---|
| انرژی | ۲۳۸ کیلوژول (۵۷ کیلوکالری) |
| کربوهیدرات‌ها | ۱۵٫۳ g |
| فیبر | ۱٫۹ g |
| چربی | ۰٫۱ g |
| پروتئین | ۰٫۴ g |
| ویتامین ب۱ (تیامین) | ۰٫۰۲ میلی‌گرم (۲٪) |
| ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) | ۰٫۰۳ میلی‌گرم (۲٪) |
| ویتامین ب۳ (نیاسین) | ۰٫۲ میلی‌گرم (۱٪) |
| پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) | ۰٫۰۸۱ میلی‌گرم (۲٪) |
| ویتامین ب۶ | ۰٫۰۴ میلی‌گرم (۳٪) |
| اسید فولیک (ویتامین ب۹) | ۳ میکروگرم (۱٪) |
| ویتامین C | ۱۵ میلی‌گرم (۲۵٪) |
| کلسیم | ۱۱ میلی‌گرم (۱٪) |
| آهن | ۰٫۷ میلی‌گرم (۶٪) |
| منیزیم | ۸ میلی‌گرم (۲٪) |
| فسفر | ۱۷ میلی‌گرم (۲٪) |
| پتاسیم | ۱۹۷ میلی‌گرم (۴٪) |
| سدیم | ۴ میلی‌گرم (۰٪) |
| روی | ۰٫۰۴ میلی‌گرم (۰٪) |
| Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا | |
منابع
- Potter, D. , et al. (2007). Phylogeny and classification of Rosaceae. Plant Systematics and Evolution. 266(1–2): 5–43. [Referring to the subfamily by the name "Spiraeoideae"]
- مظفریان، فرهنگ نام‌های گیاهان ایران، ۱۷۲.
- http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-0971383fc0414578b30202cc3a5d25ef-fa.html
- : به «داروئی»
- جنگل‌شناسی ساعی، جلد یک، صفحهٔ ۲۴۲
- «** خواص میوه به : خواص گیاهان - مرکز انجمنهای تخصصی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۹.
- «تغذیه و سلامت - کلیاتی درباره میوه به». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۹.
- : به