آرژانتین

آرژانتین (اسپانیایی: [aɾxenˈtina]) با نام رسمی جمهوری آرژانتین کشوری است در آمریکای جنوبی. پایتخت آن بوئنوس آیرس است. زبان رسمی این کشور اسپانیایی و جمعیت آن ۴۵٬۸۰۹٬۰۰۰ نفر است.[17] واحد پول آرژانتین، پزوی آرژانتین نام دارد. آرژانتین از لحاظ وسعت پس از برزیل دومین کشور آمریکای جنوبی و در بین کشورهای جهان هشتمین کشور از لحاظ وسعت است. آرژانتین سومین اقتصاد بزرگ آمریکای لاتین را دارد و سطح زندگی در آن بالا است.

مختصات: ۳۴° جنوبی ۶۴° غربی
جمهوری آرژانتین[upper-alpha 1]

República Argentina (اسپانیایی )
آرژانتین
شعار: 
  • "En unión y libertad" (اسپانیایی )
  • ("در یگانگی و آزادی")
سرود: 
خورشید مه[2] (اسپانیایی )
(Sun of May)
گسترهٔ مرزهای آرژانتین در نقشه؛ مناطق مورد مناقشه کم‌رنگ‌تر نمایش داده شده.
پایتختبوئنوس آیرس
۳۴°۳۶′ جنوبی ۵۸°۲۳′ غربی
بزرگترین شهرپایتخت
زبان(های) رسمیندارد
زبان(های) محلی
زبان ملیزبان اسپانیایی[persian-alpha 1]
گروه‌های قومی
دین(ها)
(۲۰۱۹)[12]
79.6% مسیحیت
—62.9% کاتولیک رومی
—۱۵٫۳٪ پروتستانتیسم
—۱٫۴٪ دیگر مذاهب مسیحیت
۱۸٫۹٪ بی‌دینی
۱٫۲٪ دیگر ادیان
۰٫۳٪ نامشخص
نام(های) اهلیت
حکومتجمهوری فدرال، نظام ریاستی جمهوری
آلبرتو فرناندز
• معاون رئیس‌جمهور
کریستینا فرناندس
• رئیس کابینه
سانتیاگو کافیرو
• رئیس مجلس
سرخیو ماسا
کارلوس رزنکراس
قوه مقننهکنگره ملی آرژانتین
سنای آرژانتین
مجلس نمایندگان آرژانتین
جنگ استقلال آرژانتین 
۲۵ مه ۱۸۱۰
• اعلان استقلال
۹ ژوئیه ۱۸۱۶
• قانون اساسی
۱ مه ۱۸۵۳
مساحت
• کل
۲٬۷۸۰٬۴۰۰ کیلومترمربع (۱۰۷۳۵۰۰مایل‌مربع)[upper-alpha 2] (۸ام)
• آبها (٪)
۱٫۵۷
جمعیت
• برآورد سال ۲۰۲۱
۴۵٬۸۰۹٬۰۰۰ (۳۱ام)
• سرشماری ۲۰۱۰
40,117,096[13]
• تراکم
۱۴٫۴ /به ازای هر کیلومترمربع (۳۷٫۳ /مایل‌مربع)[13] (214th)
تولید ناخالص داخلی (GDP)  برابری قدرت خرید (PPP)برآورد ۲۰۱۹ 
• کل
$۱/۰۳۳/۹۸۹ میلیون[14] (25th)
• سرانه
$22,555[14] (56th)
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی)برآورد ۲۰۱۹ 
• کل
$445.469 billion[14] (۳۰ام)
• سرانه
$9,887[14] (۵۳ام)
شاخص جینی (۲۰۱۸) ۴۱٫۴[15]
شاخص توسعه انسانی (۲۰۲۰)▼ ۰٫۸۴۵[16]
46th
واحد پولپزوی آرژانتین ($) (ARS)
منطقه زمانییوتی‌سی−۳ (ART)
گاه‌شماریdd.mm.yyyy (میلادی)
جهت رانندگیراست[persian-alpha 2]
پیش‌شماره تلفنی+۵۴
کد ایزو ۳۱۶۶AR
دامنه سطح‌بالا.ar
  1. Though not declared official دوژور, the Spanish language is the only one used in the wording of laws, decrees, resolutions, official documents and public acts.
  2. 10 June 1945, but trains are still driven on left.

۹۷ درصد از جمعیت آرژانتین اروپایی‌تبار هستند که بیشترشان از نوادگان مهاجران ایتالیایی و اسپانیایی هستند. ۹۲ درصد از مردم این کشور مسیحی، ۱٫۹ درصد مسلمان و بقیه بی‌دین یا پیرو ادیان دیگر هستند.

منطقه کنونی آرژانتین پیش از این یکی از مستعمرات امپراتوری اسپانیا به نام «فرمانداری ریو دلا پلاتا» را تشکیل می‌داد. با درگرفتن جنگ استقلال آرژانتین، مردم این منطقه اعلام استقلال کردند و پس از استقلال جنگ‌های داخلی آرژانتین رخ داد که در خلال بخش اعظم سده نوزدهم ادامه یافت. این کشور در جریان سده بیستم با چندین کودتا و دوره‌های بی‌ثباتی سیاسی روبه‌رو شد و بحران‌های اقتصادی نیز در آن رخ داد.

جزایر فالکلند در امتداد فلات آرژانتین قرار دارد و اما در کنترل بریتانیا است. این جزایر میان دو کشور مورد مناقشه هستند. ارتش آرژانتین در ۲ آوریل سال ۱۹۸۲ اقدام به تصرف جزایر فالکلند کرد، اما نیروهای بریتانیایی موفق شدند که در ۲۰ ماه مه همان سال جزایر را دوباره پس گیرند. در این جنگ ۲۵۰ سرباز بریتانیایی و ۶۵۰ سرباز آرژانتینی کشته شدند.[18]

پاپ فرانسیس اول، رهبر کنونی کاتولیک‌های جهان اهل آرژانتین است.

نام
نوشتار اصلی: خاستگاه و تاریخچه نام آرژانتین

اسپانیایی‌های مهاجم در سال ۱۵۱۶ میلادی وارد آرژانتین شدند و بسیاری از آنان با شنیدن شایعه وجود «کوه‌های نقره» در این منطقه به جستجوی این کوه‌های افسانه‌ای پرداختند. پیشینهٔ نام این کشور نیز از واژه لاتین argentum به معنای نقره گرفته شده‌است.

این کشور به‌طور رسمی جمهوری آرژانتین نامیده می‌شود (به اسپانیایی: República Argentina). برای برخی موارد قانونی Nación Argentina (کشور آرژانتین) نیز بکار می‌رود.

مردم
نوشتار اصلی: جمعیت آرژانتین

در میان کشورهای آمریکای لاتین، آرژانتین طی سدهٔ بیستم بیشترین تعداد مهاجران را از آمریکای لاتین به‌خود دیده‌است. در سال ۲۰۰۱ آرژانتین ۱ میلیون مهاجر آمریکای لاتینی داشت که ۳۲ درصد آن از پاراگوئه بودند.[19]

آرژانتین، میزبان بزرگ‌ترین جامعه یهودیان در آمریکای لاتین است.[20]

نژاد

سفیدپوست ۹۶٫۷٪
بومی‌های آرژانتین ۲٫۴٪
آسیایی ۰٫۵٪
سیاه‌پوست ۰٫۴٪

تاریخ
نوشتار اصلی: تاریخ آرژانتین

پیش از ورود اروپائیان، آرژانتین جمعیت کم و پراکنده‌ای از سرخ‌پوستان بومی داشت. در دوره ۴ تا ۲ هزار سال پیش از میلاد منطقه کنونی آرژانتین با خشکسالی شدیدی روبه‌رو شد که باعث کاهش جمعیت بومی آن شد و بسیاری از مناطق داخلی و کوهپایه‌ای آن خالی از سکنه ماند.[21] کشف و استعمار آرژانتین در اوایل سده شانزدهم از سوی اسپانیایی‌ها آغاز شد. مهم‌ترین کاشفان اروپایی آرژانتین عبارت‌اند از: آمریگو وسپوچی (۱۵۰۲. م)_ خواندیاز دوسولی (۱۵۱۶. م)_ فردیناند ماژلان(۱۵۲۰. م).

در سال ۱۷۷۶. م نایب‌الملک ریو د لا پلاتا شامل آرژانتین، بولیوی، پاراگوئه و اروگوئه به مرکزیت بوئنوس آیرس تحت استعمار اسپانیا تشکیل شد، تا این که در سال ۱۸۱۶ میلادی، پس از ۳۰۰ سال، با وقوع انقلاب مه و تشکیل پریمرا خونتا، بوئنوس آیرس و متعاقباً سرزمین‌های مجاور آن به نام استان‌های متحد ریو د لا پلاتا، استقلال یافت.

در سال ۱۸۵۳ با تصویب قانون اساسی جدید، این کشور موسوم به " جمهوری آرژانتین " گردید. از آنجا که استان‌های کشور آرژانتین دارای استقلال عمل فراوان بودند، تا سال ۱۸۶۰ دولت مرکزی آن، قدرت چندانی نداشت. سرانجام در همان سال (۱۸۶۰) با ایجاد تمرکز قوی، اختیارات استان‌ها محدود شد و از این سال به کشور آرژانتین متحد (Argantine Natino) معروف گردید. در سال ۱۸۷۹ نیز با تصرف سرزمین‌های جنوبی موسوم به پاتاگونیا (Patagonia) , آرژانتین در حدود فعلی خود قرار گرفت و جمهوری آرژانتین فعلی تکوین یافت.

سیاست آرژانتین
نوشتار اصلی: سیاست در آرژانتین

دیکتاتورهای نظامی آرژانتین، بین سال‌های ۱۹۷۶–۱۹۸۳ دست به قتل‌های سیاسی گسترده‌ای زدند. مادربزرگان داغدیده این قتل‌ها تا مدت‌ها هم‌چنان همه هفته در میدان «ماه مه» بوئنوس آیرس، برای گرفتن خبر از وضع فرزندان و نوه‌های خود جمع می‌شدند.[22]

ژنرال خورخه ویدلا رهبری حکومت نظامی آرژانتین بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۱ را برعهده داشت و از او به عنوان طراح اصلی جنگ کثیف و مسئول کشتار و ناپدید شدن هزاران نفر نام برده می‌شود. بیشتر از سی هزار نفر از مخالفان چپگرا در این ماجرا که جنگ کثیف نام گرفته کشته یا ناپدید شدند. خورخه ویدلا بعداً در دادگاه به جرم جنایت علیه بشریت به حبس ابد محکوم شد.[23]

اوا پرون از رهبران آرژانتین بود که کمک شایانی به مردم فقیر این کشور کرد و شخصیتی بسیار محبوب بود.[24]

اقتصاد آرژانتین در پی بحران پولی و اقتصادی سال ۲۰۰۲ در حال فروپاشی بود اما نستور کیرشنر، رئیس‌جمهوری پیشین آرژانتین که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ ریاست جمهوری این کشور را برعهده داشت موفق شد همهٔ بدهی آرژانتین، مبلغ ۹٫۵ میلیارد دلار، را به صندوق بین‌المللی پول پرداخت کند.[22]

کریستینا فرناندز د کیرشنر، همسر نستور کیرشنر، برای نخستین بار در سال ۲۰۰۷ میلادی به عنوان جانشین همسرش موفق شد به کاخ ریاست جمهوری راه یابد. در سال ۲۰۱۱ نیز وی با اکثریت آرا در سمت خود ابقا شد. بر طبق قانون اساسی آرژانتین، رئیس‌جمهور اجازه ندارد برای سومین بار در انتخابات شرکت جوید، اما حزب کیرشنر در صدد است که با تغییر قانون اساسی راه را برای انتخاب وی، برای سومین بار فراهم کند که این امر اعتراضات گسترده‌ای را در کشور به دنبال داشته‌است.[25](در انتخابات بعدی ماکری به ریاست جمهوری این کشور انتخاب شد).

اقتصاد
نوشتار‌های اصلی: اقتصاد آرژانتین، دانش و فناوری در آرژانتین و ارتباطات در آرژانتین

جغرافیا
استان سالتا.
نوشتار اصلی: جغرافیای آرژانتین

آرژانتین در فهرست وسعت کشورها هشتم در جهان است. آرژانتین وسعتی به مساحت ۲٬۷۸۰٬۴۰۰ کیلومتر مربع از این قاره را اشغال کرده که بین آند (رشته کوه) در غرب و اقیانوس اطلس جنوبی در شرق و جنوب واقع شده‌است. این کشور از شمال با پاراگوئه و بولیوی، از شمال شرق با برزیل و اروگوئه، و از جنوب و غرب با شیلی مرز مشترک دارد.

مرز آرژانتین تقریباً از شمال تا جنوب ۳۷۰۰ کیلومتر، و از شرق تا غرب ۱۴۰۰ کیلومتر می‌باشد. این کشور را می‌توان تقریباً به چهار قسمت تقسیم نمود: دشت‌های حاصلخیز پامپا در مرکز کشور، قسمت کشاورزی در فلات، جلگه غنی از نفت پاتاگونیا در نیمه جنوبی پایین استان تییرا دل فیوگو؛ فلاتهای نیمه گرمسیری گرانچاکو در شمال، و رشته کوه‌های پرپیچ و خم آند در امتداد مرز غربی با شیلی.

بلندترین نقطه از سطح دریا در آرژانتین در استان مندوزا قرار دارد. کوه آکنکاگوا، در ارتفاع ۶٬۹۶۰ متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین کوه کشورهای آمریکایی، در نیمکره جنوبی می‌باشد،[26][27] و پست‌ترین نقطه در لاگونا دلکاربیون در استان سانتاکروز با ارتفاع ۱۰۵- متر (۳۴۴- فوت) زیر سطح دریا است.[28] این نقطه همچنین پست‌ترین نقطه بر روی قاره آمریکای جنوبی می‌باشد. مرکز جغرافیایی کشور در بخش مرکزی جنوب لا پالما واقع شده‌است.

این کشور مدعی مالکیت محدوده‌های جزایر فالکلند (به اسپانیایی: جزایر مالویناس) و جزایر جورجیای جنوبی و ساندویچ جنوبی می‌باشد. تحت عنوان جنوبگان آرژانتین، این کشور مدعی حاکمیت ² ۹۶۹۴۶۴ مایل مربع(۳۷۴۳۱۲ کیلومتر مربع) از قاره جنوبگان (قطب جنوب) است، که ادعاهای دیگری نیز دربارهٔ آنها از سوی شیلی و بریتانیای کبیر مطرح شده‌است.

این کشور نسبت به بخشی از جنوبگان ادعای ارضی دارد، جایی که برای مدت بیش از یک قرن پایگاه اورکاداس از آغاز سال ۱۹۰۴، تحت حضور اشغالگرانه و پیوسته دیگر کشورها قرار گرفته‌است.

تقسیمات کشوری

آرژانتین به ۲۳ استان تقسیم می‌شود ("provincias"؛ مفرد: "provincia" است)، و ۱ شهر خودگردان (که معمولاً به عنوان «پایتخت فدرال» اما مشروطه شناخته می‌شود: «پایتخت جمهوری» یا «پایتخت کشور») که با ستاره مشخص می‌گردد؛

  1. شهر خودگردان بوینس آیرس
  2. استان بوئنوس آیرس
  3. کاتامارکا
  4. چاکو
  5. چوبوت
  6. کوردوبا
  7. کورینتس
  8. انتره ریوس
  9. فورموسا
  10. خوخوی
  11. لا پامپا
  12. لا ریوخا
  13. مندوسا
  14. میسیونس
  15. نئوکن
  16. ریو نگرو
  17. سالتا
  18. سان خوآن
  19. سان لوئیس
  20. سانتا کروس
  21. سانتافه
  22. سانتیاگو دل استرو
  23. تیرا دل فوئگو
  24. توکومان

نام رسمی کنونی بخش فدرال، «شهر خودگردان بوئنوس آیرس» می‌باشد. بوئنوس آیرس از زمان یکپارچگی کشور آرژانتین پایتخت آن بوده‌است، اما برنامه‌ای وجود داشته تا مرکز اداری کشور به مکان دیگری منتقل شود. طی دوره ریاست جمهوری رائول آلفونسو، قانونی تصویب شد که دستور می‌داد انتقال پایتخت فدرال به ویدما، شهری در استان پاتوگونیایی ریو نگرو منتقل شود. مطالعات پیرامون آن زمانی در حال انجام بود که مشکلات اقتصادی در سال ۱۹۸۹ این برنامه را از پای درآورد. اما این قانون هرگز رسماً لغو نشد، آن به یک یادگار تاریخی محض تبدیل شد، و برنامه آن نیز به فراموشی سپرده شد.

ایالات به واحدهای ثانویه کوچک‌تری تحت عنوان بخش‌های آرژانتین تقسیم می‌شوند. در این کشور ۳۷۶ بخش وجود دارد. استان بوینس آیرس دارای ۱۳۴ واحد مشابه با آن به نام بلوک می‌باشد. بخش‌ها و بلوک‌ها نیز به زیرمجموعه‌های کوچک‌تر شهرداری‌ها یا نواحی تقسیم می‌شوند.

بزرگ‌ترین شهرهای اصلی در آرژانتین عبارت‌اند از بوئنوس آیرس(۳٬۰۵۴٬۰۰۰ نفر)، کوردوبا(۱٬۵۱۹٬۰۰۰ نفر)، روزاریو(۱٬۴۲۹٬۰۰۰ نفر)، مندوزا(۱٬۰۸۲٬۰۰۰ نفر)، توکومین، لاپلاتا، ماردل پلاتا، سالتا، سانتافه، سان خوآن، رزیستنسیا، و نوکوئین.

آرژانتین مدعی حاکمیت و کنترل جزایر فالکلند (جزایر مالویناس) و بخشی از قاره جنوبگان بوده، که هر دو را به عنوان قسمتی از استان تییرا دل فیوگو خود به‌شمار می‌آورد.

فرهنگ
نوشتار اصلی: فرهنگ آرژانتین

ارتش
نوشتار اصلی: ارتش آرژانتین

رئیس‌جمهور آرژانتین رئیس کل قوای نظامی کشور آرژانتین است، و ارتش این کشور تحت نظارت وزارت دفاع قرار دارد.

نکات خواندنی دربارهٔ آرژانتین
  • آرژانتین اولین کشور ملی مستقل در نیمکره جنوبی بوده‌است.
  • دانشگاه ناسیونال کوردوبا دومین دانشگاه پرسابقه در آمریکای جنوبی است.
  • پنج نفر آرژانتینی مختلف جایزه نوبل را (در رشته‌های شیمی، پزشکی و صلح) برده‌اند.
  • شهر لاپلاتا اولین شهر در آمریکای لاتین بوده که صاحب روشنایی‌های برق در خیابان‌های خود شده‌است.
  • تراموا در این شهر، اولین مترو احداث شده در نیمکره جنوبی بوده‌است.
  • شهر مندوزا یکی از ۸ مرکز اصلی تولید شراب در دنیا است.
  • آرژانتین بیشترین مصرف گوشت قرمز را در دنیا دارد.
  • اولین شخص متولد شده در قاره جنوبگان امیلیو پالما، در پایگاه اسپرانزا، یک شهروند آرژانتینی بود.
  • اولین شخص غیر اروپایی که به عنوان پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان می‌شود پاپ فرانسیس آرژانتینی است.

جستارهای وابسته

منابع
  1. Constitution of Argentina, art. 35.
  2. Crow 1992, p. 457; Kopka 2011, p. 5.
  4. La educación intercultural bilingüe en Santiago del Estero, ¿mito o realidad? [La cámara de diputados de la provincia sanciona con fuerza de ley.] (به اسپانیایی). Cámara de Diputados de la Nación. p. 1. Declárase de interés oficial la preservación, difusión, estímulo, estudio y práctica de la lengua Quíchua en todo el territorio de la provincia [..]
  6. Enseñanza y desarrollo continuo del idioma galés en la provincia del Chubut. Expresión de beneplácito. Menna, Quetglas y Austin [Teaching and continuous development of the Welsh language in the province of Chubut. Expression of approval. Menna, Quetglas and Austin.] (PDF) (به اسپانیایی). Cámara de Diputados de la Nación. p. 1. Archived from the original (PDF) on 11 May 2020. Retrieved 1 November 2020. Declarar de interés de la Honorable Cámara de Diputados de la Nación la enseñanza y desarrollo continuo del idioma galés en la provincia del Chubut [..]
  7. "Argentina inicia una nueva etapa en su relación con Japón". www.telam.com.ar. Archived from the original on 18 August 2018. Retrieved 2 August 2018.
  8. Clarín.com. "La comunidad china en el país se duplicó en los últimos 5 años". Archived from the original on 3 August 2018. Retrieved 2 August 2018.
  9. "국가지표체계". www.index.go.kr. Archived from the original on 18 August 2018. Retrieved 2 August 2018.
  10. "WebINDEC – Poblaci Censo 2010". www.indec.gov.ar. Archived from the original on 3 August 2018. Retrieved 2 August 2018.
  11. "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. Archived from the original on 30 August 2009. Retrieved 15 May 2007.
  12. Mallimac, Fortunato; Giménez Béliveau, Verónica; Esquivel, Juan Cruz; Irrazábal, Gabriela (2019). "Sociedad y Religión en Movimiento. Segunda Encuesta Nacional sobre Creencias y Actitudes Religiosas en la Argentina" (PDF) (به Spanish). Centro de Estudios e Investigaciones Laborales (CEIL). CONICET. ISSN 1515-7466. Retrieved 19 November 2019.
  13. "Población por sexo e índice de masculinidad. Superficie censada y densidad, según provincia. Total del país. Año 2010". Censo Nacional de Población, Hogares y Viviendas 2010 (به Spanish). Buenos Aires: INDEC – Instituto Nacional de Estadística y Censos. 2010. Archived from the original (XLS) on 8 June 2014.
  14. "Argentina". World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. Retrieved 25 October 2019.
  16. "2019 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2019. Retrieved 9 December 2019.
  17. «World Population Prospects - Population Division - United Nations». population.un.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اوت ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۰.
  18. دویچه‌وله فارسی: یادبود قربانیان جنگ فالکند پس از ۳۰ سال. بازدید: آوریل ۲۰۱۳.
  19. An atlas and survey of Latin American history / Michael J. Larosa and Germán R. Mejía, Armonk, NY, 2007. p. 128
  20. کارلوس منم متهم به پنهان کردن شواهد بمبگذاری سال ۱۹۹۴, بی‌بی‌سی فارسی
  21. Gil, A. ; Zárate, M. ; Neme, G. (2005). "Mid-Holocene paleoenvironments and the archeological record of southern Mendoza, Argentina". Quaternary International 132: 81.
  22. شهلا، رستمی: آرژانتین در عزای «نستور کرشنر». در: رادیو فرانسه. ۲۸ اکتبر ۲۰۱۰.
  23. بی‌بی‌سی فارسی، بازدید: آوریل ۲۰۱۳.
  24. همان منبع.
  25. دویچه‌وله فارسی، بازدید: آوریل ۲۰۱۳.
  26. کوه‌های زمین مرتفع‌ترین نقطه تمام قاره ها
  27. آکنکاگوا، بلندترین کوه در نیمه کره جنوبی
  28. Depressions پست‌ترین نقطه تمام قاره‌ها

پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به آرژانتین در ویکی‌گفتاورد موجود است.
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای آرژانتین دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ آرژانتین موجود است.
  1. Article 35 of the Argentine Constitution gives equal recognition to the names "United Provinces of the Rio de la Plata", "Argentine Republic" and "Argentine Confederation" and using "Argentine Nation" in the making and enactment of laws.[1]
  2. Area does not include territorial claims in جنوبگان آرژانتین (965,597 km۲, including the South Orkney Islands), the جزایر فالکلند (11,410 km۲), the جزیره جورجیای جنوبی (3,560 km۲) and the جزایر جورجیای جنوبی و ساندویچ جنوبی (307 km۲).[13]
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.