گلرنگ

گلرنگ (نام علمی: Carthamus tinctorius) بومی ایران است و در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت می‌شود. این گیاه در مناطق مختلف ایران با اسامی مختلفی شناخته میشود، از جمله: کاچیره، کاجیره، کاجره، کازیره، کاپیسه، کاژیره، کاغله، کاغاله، کاخلی، قاقلی، هِچْک، ، پَلْم (با پَلِم به معنای آقطی فرق دارد)، مُعَصفَر، گُل عُصفُر، کافشه، قرطم، خِسک، خِسق. این گیاه در بعضی از استان‌های جنوبی مانند سیستان و بلوچستان هِچْک ودر کرمان گل خِشت نیز نامیده می‌شود

برای دیگر کاربردها، گلرنگ (ابهام‌زدایی) را ببینید.
گلرنگ
آرایه‌شناسی
فرمانرو: گیاهان
(طبقه‌بندی‌نشده): گیاهان گلدار
(طبقه‌بندی‌نشده): دولپه‌ای‌های نو
(طبقه‌بندی‌نشده): آستریدها
راسته: میناسانان
تیره: کاسنیان
تبار: Cynareae
سرده: گلرنگ وحشی
گونه: C. tinctorius
نام علمی
Carthamus tinctorius
Carthamus tinctorius - MHNT

گلرنگ، گیاهی است یکساله که ارتفاع آن به حدود ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. برگ‌های آن پهن، دندانه دار و بدون دمبرگ می‌باشد. رگبرگ‌ها در قسمت زیرین برگ کاملاً نمایان است. گل‌های آن منفرد، لوله‌ای و به رنگ زرد مایل به قرمز است که در انتهای ساقه ظاهر می‌شود. میوه آن سفید و به صورت فندقه بوده که انتهائی آن دارای دسته‌ای تار نازک است. این گیاه بومی مشرق‌زمین بوده و پس‌از آن به سایر مناطق دنیا منتشر شده‌است و امروزه در اغلب کشورها کاشته می‌شود؛ در کشور ایران نیز در بلوچستان،خراسان، تفرش، استان کرمان، تبریز و برخی مناطق دیگر می‌روید.[2]

گلرنگ، یکی از گیاهان دارویی بسیار مهم است که در آشپزی نیز کاربرد دارد و به آن زعفران تقلبی گفته میشود. از گیاه گلرنگ در صنعت رنگرزی نیز استفاده میشود. طبع گیاه گرم و خشک است. مهمترین خواص گلرنگ در درمان بیماری‌ها شامل خاصیت ضد التهاب، کمک به درمان ناباروری، افزایش اسپرم، کاهش کلسترول و تنظیم قاعدگی است.

ترکیبات شیمیایی

گل‌های لوله‌ای این گیاه دارای ماده‌ای قرمز رنگ به نام کارتامین می‌باشد که در آب به مقدار کم حل می‌شود ولی در الکل محلول است. کارتامین به علت رنگ زیبایی که دارد در رنگرزی به کار می‌رود. ماده زردرنگی نیز در گل این گیاه وجود دارد که زرد گلرنگی خوانده می‌شود.

میوه گلرنگ دارای پروتئین و حدود ۶۰٪ روغن است که اگر به طریقه فشار سرد به دست آید روغن خوبی برای تغذیه است. این روغن حدود ۷٪ اسیدهای چرب اشباع شده، ۲۰٪ اسید اولئیک، ۶۵ ٪ اسید لینولئیک و ۵٪ اسید لینولنیک دارد.

این روغن دارای چربی‌های اشباع‌نشده فراوان است. کسانی که چربی خون بالایی دارند در آشپزی از این روغن استفاده می‌کنند.

گل‌های این گیاه را برای رنگین کردن خوراکی‌ها به ویژه کلوچه (ایشلی کوکه) بکار می‌برند.

صورت دارویی
  1. جوشانده: مقدار ۲۰ گرم گل و میوه این گیاه را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید به آرامی بجوشد تا حجم آن به سوم حجم اولیه برسد. سپس آن را صاف کنید. مقدار آن یک فنجان سه بار در روز است. جوشانده گلرنگ مسهل، مسکن و تقویت‌کننده اعصاب است و روغن آن برای درد آرتروز و رماتیسم مفید است؛ حتی گل‌های آن به‌جای زعفران در صنعت رنگ‌های غذایی به کار می‌رود.
  2. روغن: روغن گلرنگ را می‌توان از فروشگاه‌های غذای سالم خریداری کرد.

مقایسه با دیگر روغن‌ها
روغن‌های گیاهی
نوعاسید چرب
اشباع شده[3]		اسیدهای چرب
اشباع نشده منو[3]		اسیدهای چرب اشباع نشده چندگانهاسید اولئیک
(ω-۹)		نقطه دود
کل چندگانه[3]آلفا لینولنیک اسید
(ω-۳)		اسید لینولئیک
(ω-۶)
غیر هیدروژنه کردن
کانولا (کلزا)۷٫۳۶۵۶۳٫۲۷۶۲۸٫۱۴۲۹-۱۱۱۹-۲۱—۴۰۰ درجه فارنهایت (۲۰۴ درجه سلسیوس)[4]
روغن نارگیل۹۱٫۰۰۶٫۰۰۰۳٫۰۰۰—۲۶۳۵۰ درجه فارنهایت (۱۷۷ درجه سلسیوس)[4]
روغن ذرت۱۲٫۹۴۸۲۷٫۵۷۶۵۴٫۶۷۷۱۵۸۲۸۴۵۰ درجه فارنهایت (۲۳۲ درجه سلسیوس)[5]
روغن پنبه‌دانه۲۵٫۹۰۰۱۷٫۸۰۰۵۱٫۹۰۰۱۵۴۱۹۴۲۰ درجه فارنهایت (۲۱۶ درجه سلسیوس)[5]
روغن بزرک[6]۶–۹۱۰–۲۲۶۸–۸۹۵۶–۷۱۱۲–۱۸۱۰–۲۲۲۲۵ درجه فارنهایت (۱۰۷ درجه سلسیوس)
روغن زیتون۱۴٫۰۰۷۲٫۰۰۱۴٫۰۰<1.۵۹–۲۰—۳۸۰ درجه فارنهایت (۱۹۳ درجه سلسیوس)[4]
روغن نخل۴۹٫۳۰۰۳۷٫۰۰۰۹٫۳۰۰—۱۰۴۰۴۵۵ درجه فارنهایت (۲۳۵ درجه سلسیوس)[7]
روغن بادام زمینی۱۶٫۹۰۰۴۶٫۲۰۰۳۲٫۰۰۰—۳۲۴۸۴۳۷ درجه فارنهایت (۲۲۵ درجه سلسیوس)[5]
روغن گلرنگ (>۷۰% اسید لینولئیک)۸٫۰۰۱۵٫۰۰۷۵٫۰۰———۴۱۰ درجه فارنهایت (۲۱۰ درجه سلسیوس)[4]
گلرنگ (اولیک بالا)۷٫۵۴۱۷۵٫۲۲۱۱۲٫۸۲۰———۴۱۰ درجه فارنهایت (۲۱۰ درجه سلسیوس)[4]
روغن سویا۱۵٫۶۵۰۲۲٫۷۸۳۵۷٫۷۴۰۷۵۰۲۴۴۶۰ درجه فارنهایت (۲۳۸ درجه سلسیوس)[5]
روغن آفتابگردان (>۶۰% اسید لینولئیک)۱۰٫۱۰۰۴۵٫۴۰۰۴۰٫۱۰۰۰٫۲۰۰۳۹٫۸۰۰۴۵٫۳۰۰۴۴۰ درجه فارنهایت (۲۲۷ درجه سلسیوس)[5]
روغن آفتابگردان (اولیک بالا)۹٫۸۵۹۸۳٫۶۸۹۳٫۷۹۸———۴۴۰ درجه فارنهایت (۲۲۷ درجه سلسیوس)[5]
هیدروژنه کردن کامل
روغن پنبه‌دانه۹۳٫۶۰۰۱٫۵۲۹.۵۸۷.۲۸۷[3]
روغن نخل۴۷٫۵۰۰۴۰٫۶۰۰۷٫۵۰۰
روغن سویا (هیدروژنه)۲۱٫۱۰۰۷۳٫۷۰۰.۴۰۰.۰۹۶[3]
عددها بر پایه (%) وزن کلی چربی است.

زیان‌های گلرنگ

روغن و گل گلرنگ اگر به مقدار گفته شده مصرف شود به هیچ وجه عوارضی ندارد.

منابع
  1. http://www.tropicos.org/Name/2700365
  2. http://www.dana.ir/news/1175655.html/کشت-گیاه--گلرنگ--برای-نخستین-بار-در-سرخس
  3. "Nutrient database, Release 24". United States Department of Agriculture. All values in this column are from the USDA Nutrient database unless otherwise cited.
  4. Katragadda, Harinageswara Rao; Fullana, Andrés; Sidhu, Sukh; Carbonell-Barrachina, Ángel A. (2010). "Emissions of volatile aldehydes from heated cooking oils". Food Chemistry. 120 (1): 59–65. doi:10.1016/j.foodchem.2009.09.070. ISSN 0308-8146.
  5. Wolke, Robert L. (May 16, 2007). "Where There's Smoke, There's a Fryer". The Washington Post. Retrieved March 5, 2011.
  6. Fatty acid composition of important plant and animal fats and oils (German) 21 December 2011, Hans-Jochen Fiebig, Münster
  7. Scheda tecnica dell'olio di palma bifrazionato PO 64 (ایتالیایی)
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ گلرنگ موجود است.

کتاب یکصد گیاه معجزه گر /جلد دوم / نوشتهٔ دکتر سهراب خوش بین

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.