مریم‌گلی

مریم‌گلی معمولی (نام علمی: Salvia officinalis) گیاهی است چند ساله و علفی، ریشه راست و دارای انشعابات فراوان ساقه راست و ارتفاع آن بین ۸۰–۵۰ سانتی‌متر است.

برای دیگر گونه‌ها و سرده مریم‌گلی‌ها، مریم‌گلی (سرده) را ببینید.
مریم گلی
مریم‌گلی معمولی، Salvia officinalis
آرایه‌شناسی
فرمانرو: گیاهان
(طبقه‌بندی‌نشده): گیاهان گلدار
(طبقه‌بندی‌نشده): دولپه‌ای‌های نو
(طبقه‌بندی‌نشده): آستریدها
راسته: نعناسانان
تیره: نعناعیان
سرده: مریم‌گلی
گونه: S. officinalis
نام علمی
Salvia officinalis

این گیاه، دارای ساقه‌هایی به رنگ سبز تیره و پوشیده از کُرک‌های انبوه و خاکستری رنگ است. با افزایش عمر گیاه، ساقه ی آن چوبی، و رنگ آن قهوه‌ای می‌شود. برگ‌ها بلند و نیزه‌ای شکل و برگ‌های پایینی دارای دمبرگ بلند هستند؛ در حالی که برگ‌های قسمت فوقانی ساقه، دمبرگ کوتاهی دارند. سطح فوقانی و تحتانی برگ‌ها پوشیده از کرک‌های ظریف است. گلها به رنگ بنفش متمایل به آبی، صورتی یا سفید و به صورت مجتمع در قسمت فوقانی ساقه‌ها روی چرخه‌های مخصوصی مشاهده می‌شوند.

روی هرچرخه ۸–۵ گل وجود دارد میوه فندقه و به رنگ قهوه‌ای روشن یا تیره‌است. قطر تاج گیاه حدود ۵۵ سانتی‌متر است. وزن هزار دانه ۶۱/۵۵ گرم و طول دوره جوانه زنی ۱۲ روز می‌باشد.

این گیاه از راسته لب‌گلی‌ها (Lamiales) و تیره نعنائیان (Lamiaceae) است. زمان گلدهی این گیاه، بهار و رویشگاه آن در دامنه‌های صخره ای در منطقه ایرانی – تورانی می‌باشد. این گیاه، انحصاری ایران است و در ناحیه فارس (اقلید) پراکنش دارد و تحت عنوان مریم گلی اقلیدی شناخته می‌شود.

پرورش

پرورش مریم‌گلی باید در زمین‌های اصلاح شده، قابل نفوذ، حاصلخیز و نسبتاً مرطوب صورت گیرد. بهترین رشد آن در خاک‌های رسی غنی و زهکش دار صورت می‌گیرد و اراضی رو به آفتاب را ترجیح می‌دهد.

گیاهی است مدیترانه‌ای، که در طول رویش به گرما و هوای خشک نیاز دارد. مقاومت آن در برابر گرما زیاد است. این گیاه در زمستان در دمای پایین‌تر از ۱۵- درجه سانتیگراد دچار سرمازدگی شده و طی ۶–۵ روز خشک می‌شود.

هوای گرم و خاک‌هایی با بافت متوسط که حاوی مقادیر مناسبی ترکیبات کلسیم باشند برای آن مناسب است؛ و در افزایش مواد موثره نقش زیادی دارد. خاک‌های شنی و فقیر از عناصر غذایی، مناطق سرد و رطوبت فراوان از عوامل محدودکننده رشد این گیاه هستند. محدوده pH خاک برای کشت مریم‌گلی ۲/۸–۹/۴ است که pH مناسب آن ۴/۶ می‌باشد. این گیاه ۷–۵ سال عمر می‌کند و تا ۴ سال بازدهی اقتصادی دارد. بذرها در درجه حرارت ۱۵–۱۲ سانتی گراد شروع به رویش می‌کنند.

ترکیبات شیمیائی

اسانس (توژان حدود ۵۰ درصد)، مواد تلخ و دی ترپن، فلاو نوئید، اسیدهای فنو لیک، تانن.

مواد مؤثر

[1][2][3][4][5][6]

  • پلی فنول
  • فیتو استروژن
  • توژون
  • رزمارینیک اسید
  • اولئانیک اسید
  • سابینن (۱۶/۱۹ درصد)، بتا-پینن (۱۹ درصد)، آلفا-پینن (۳۰/۱۶درصد)، آلفا-ترپینولن (۴۱/۱۴ درصد)، ۱،۸-سینئول (۸۶/۱۰ درصد) و لیمونن (۷۳/۳ درصد) بالاترین مقدار ترکیبات فرار این گیاه را تشکیل دادند.
  • ۵۸ ترکیب فرار در گیاه مریم‌گلی ارغوانی شناسایی شد. بیشترین میزان ترکیبات فرار گیاه مریم‌گلی ارغوانی به ترتیب کامفن (۸۵/۲۸ درصد)، آلفا-پینن (۳۳/۱۲ درصد)، کامفور (۷۳/۱۰ درصد)، لیمونن (۰۱/۹ درصد)، ۱،۸-سینئول (۴۷/۵ درصد)، بتا-پینن (۵۸/۴ درصد) و بورنیل استات (۷۵/۳ درصد) بود.
  • بخش اصلی ترکیبات فرار گیاهان مریم‌گلی لبه‌دار و ارغوانی از نوع مونوترپن‌ها (به ترتیب ۵۷/۹۱ و ۲۸/۸۴ درصد) و سزکوئی‌ترپن‌ها (به ترتیب ۱۲/۵ و ۵۸/۷ درصد) بودند.

موارد مصرف

از مریم‌گلی در طب سنتی برای درمان اختلالات دستگاه گوارش مانند نفخ و اسهال و به صورت غرغره در بهبود التهاب دهان و حلق و خون‌ریزی لثه استفاده می‌شود. امروزه مریم‌گلی به عنوان آنتی باکتریال، ضد قارچ، ضد ویروس، ضد تعرق، پایین آورنده فشار خون، ضد التهاب، قابض، افزایش دهنده اشتها و مدر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از پیکر رویشی این گیاه در تهیه قطره‌های خوراکی و عصاره‌هایی جهت استفاده موضعی استفاده می‌شود. قطره خوراکی که از این گیاه تهیه می‌شود، در کاهش تعرق و گُرگرفتگی در دوران یائسگی مؤثر است. همچنین عصاره‌های موضعی به دست آمده، کمک به بهبود آکنه و تبخال می‌کنند.

مکانیسم اثر
  • مواد فیتواستروژنی موجود در گیاه مریم‌گلی موجب کاهش تعرق و گرگرفتگی، به ویژه در زنان یائسه می‌گردد و همچنین اسیدهای فنولی موجود در آن مانند رزمارینیک اسید سبب مهار ترشح عرق می‌شود.[5][6][7][8]
  • مریم‌گلی با داشتن خاصیت ضد باکتریال و ضد التهابی می‌تواند درمان مناسبی برای بیماری آکنه ولگاریس باشد.[4][9]
  • عصاره گیاه مریم‌گلی سبب مهار رشد باکتری‌های Propionibacterium acnes و Staphylococcus aureus که از مهم‌ترین پاتوژنهای دخیل در ایجاد آکنه هستند، می‌شود. اثر آنتی باکتریال این گیاه مشابه تأثیر دارو‌‌های آزلائیک اسید و بنزوئیل پراکسید است.[9][10]
  • اولئانیک اسید موجود در عصاره مریم‌گلی با مکانیسمی مشابه اینترفرون آلفا سبب اختلال در همانندسازی ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ و در نتیجه مهار مراحل اولیه چرخه عفونت‌زایی آن می‌شود.[11]
  • نتایج مطالعات نشان می‌دهد عصاره این گیاه در زمان اتصال ویروس به سلول‌ها، با تداخل در پوشش ویریونی ویروس از اتصال و ورود این عوامل به داخل سلول‌های میزبان و آلوده کردن آن‌ها جلوگیری کرده و سبب کاهش تشکیل پلاک ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ می‌شود.[12][13]
  • همچنین ترکیبات فنولیک موجود در گیاه مریم‌گلی مانند فلاونوئیدها، تاننها و مشتقات کافئیک اسید با اشغال کردن رسپتورهای موجود در سطح ویروس از اتصال ویروس به سلول‌های میزبان جلوگیری کرده و موجب غیرفعال شدن ویروس هرپس سیمپلکس می‌شوند.[13]

جستارهای وابسته
  • مریم‌گلی اصفهانی (S.reuterana) یک گونه بومی ایران[14]

منابع
  1. امیدبیگی، ر. 1379. تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد دوم. انتشارات آستان قدس رضوی. 219-212.
  2. حاجی آخوندی، ع. 1381. راهنمای کاربردی گیاهان دارویی. انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی. 89.
  3. فارماکوپه گیاهی ایران، 1381. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت غذا و دارو. 746-740.
  4. Murray, L. , Lagow, B. , 2004. PDR for Herbal Medicines, 3rd ed. Montvale, NJ: Thomson PDR. 698-700.
  5. EMEA, 2008. European Medicines Agency Evaluation of Medicines for Human Use. Salvia officinalis. 1-39.
  6. NUTRI NEWS. Recent health and nutrition information from Douglas laboratories. 2006. Phytotherapeutic Management of Endocrine Dysfunctions. 1-8.
  7. Bommer, S. , Klein, P. , Suter, A. , 2011. First time proof of sage’s tolerability and efficacy in menopausal women with hot flushes. Advances in Therapy. 28(6): 490-500.
  8. Rosing, S. , 1998. Sweatosan–Studiue. Untersuchungs bericht. Aquivalenz der Wirksamkeit und vergleich der Vertraglichkeit von Sweatosan und Salbitee bei Patienten mit idiopathischer hyperhidrosis in der dematoloischen Poliklinik.
  9. Leelapornpisid, P. , Chansakao, S. , Ittiwittayawat T. , 2005. Antimicrobial Activity of Herbal Extracts on Staphylococcus aureus and Propionibacterium acnes. Acta Hort. 5: 97-104.
  10. Weckesser, S. , Engel, K. , Simon-Haarhaus, B. , Wittmer, A. , Pelz, K. , Schempp, C.M. , 2006. Screening of plant extracts for antimicrobial activity against bacteria and yeasts with dermatological relevance. Phytomedicine. 14(7-8): 508-16.
  11. Smidling, D. , Mitic-Culafic, D. , Vukovic-Gacic, B. , Simic, D. , Knezevic-Vukcevic, J. , 2008. Evaluation of antiviral activity of fractionated extracts of sage Salvia officinalis L. (Lamiaceae). Arch. Biol. Sci. 60(3): 421-429.
  12. Nolkemper, S. , Reichling, J. , Stintzing, F.C. , Carle, R. , Schnitzler, P. , 2006. Antiviral effect of aqueous extracts from species of the Lamiaceae family against Herpes simplex virus type 1 and type 2 in vitro. Planta Med. 72(15): 1378-82.
  13. Schnitzler, P. , Nolkemper, S. , Stintzing, F.C. , Reichling, J. , 2008. Comparative in vitro study on the anti-herpetic effect of phytochemically characterized aqueous and ethanolic extracts of Salvia officinalis grown at two different locations. International Journal of Phytotherapy & amp. 15(1-2): 62-70.
  14. مگنولیا عطار؛ شیوا مسعودی؛ روح اله فتح الهی و زهرا ولدخانی، ۱۳۸۹، مقایسه ترکیبات تشکیل دهنده روغن‌های اسانسی حاصل از برگ و گل گیاه Salvia reuterena Boiss رویشی در ایران همراه با بررسی خواص ضد باکتریایی آن، همایش ملی گیاهان دارویی، ساری، جهاد دانشگاهی واحد مازندران، http://www.civilica.com/Paper-HERBAL01-HERBAL01_951.html
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مریم‌گلی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.