گلاب

گلاب به مایعی گفته می‌شود که از گل گلاب (نام علمی: Rosa × damascena) استخراج کنند و معطر است.

برای دیگر کاربردها، گلاب (ابهام‌زدایی) را ببینید.
یک کارگاه کوچک گلاب‌گیری در کاشان. برای تولید یک لیتر عطر یا اسانس گل گلاب، به ۴ تن گل نیاز است.[1]

«اسانس گل گلاب یک از گرانترین اسانس‌های دنیا است و هر لیتر اسانس یا همان عطر خالص گل گلاب حدود ۲۳ هزار دلار قیمت دارد.»[2]

امروزه شهرستان کاشان با تولید ۱۵ هزار تن گلاب بزرگترین تولیدکننده این محصول در جهان است و پس از کاشان شهر میمند در استان فارس با بیش از ۱۲ هزار تن تولید گلاب بزرگترین تولیدکننده این محصول در جهان است [3] و شهر اسپارتای در ترکیه با ۸۵۰۰ تن در رده بعدی تولید گلاب جهان قرار دارد.[نیازمند منبع]

ايران به دليل دارا بودن ماده اوليه مناسب از نظر كميت و كيفيت محصول يكی از بزرگترين توليدكنندگان گلاب در جهان می‌باشد. عطر و گلاب گلسرخ ايران به علت شرايط مناسب آب و هوایی، از مرغوبيت خاصی برخوردار بوده و از شهرت جهانی برخوردار است.[4]


گلاب دوآتیشه درجه یک از ما بخواهید کیفیت و قیمت عالی

@Moyvrbvo آیدی تلگرام جهت ارتباط

تاریخچه گلاب‌گیری

مطالعه تاریخ نشان می‌دهد که ایرانیان از نخستین تولیدکنندگان گلاب و عطر در جهان هستند که این کار در سرزمین پارس صورت می‌گرفته‌است. قدیم‌ترین ذکر نام این صنعت نشان دهنده آن است که مهد و آغاز تولید گلاب از میمند فارس بوده‌است، قدیمی‌ترین سند تاریخی در کتاب کتاب صورالاقلیم نوشته ابوزید سهل بلخی (۳۲۲ هـ ق) است که چنین آورده‌است:

«. . . جور از نواحی اردشیرخوره و قصبه‌های آن جور و میمند است . . . و گلاب پارس از آن خیزد و به دریابار و حجاز و یمن و شام و مصر و مغرب و خراسان برند . . .»

(جور) همان شهرستان تاریخی فیروزآباد است که گلاب میمند به نام آن نیز مشهور بوده و چنان‌که ذکر شد در خارج ایران معروفیت داشته‌است، به‌طوری‌که در برخی از کتاب‌های قدیم از آن به نام «ورد جوری» نام برده شده‌است که در دوره رونق تاریخی منطقه یکی از کالاهای عمده تجارت شده در میمند محسوب می‌شده‌است.

بنابر این بر اساس اسناد تاریخی، نوشته مورخان و آثار به جای مانده از کارخانه‌های تولید گلاب و شیشه (برای حمل گلاب) در شهر میمند در استان فارس شهر میمند را می‌توان به عنوان مهد و نقطه شروع گل و گلاب ایران و حتی جهان نام برد.[5]

انواع گلاب

برای تهیه گلاب، مقدار مشخصی از گل محمدی را درون دیگ آب جوش می‌ریزند و آن را تقطیر می‌کنند تا پس از مدتی گلاب به دست آید. تفاوت انواع مختلف گلاب، در میزان گل محمدی است که برای تولید آن استفاده شده‌است.[6]

دیگ گلاب‌گیری

گلاب سنگین

گلاب سنگین یا گلاب ممتاز، نوعی گلاب درجه یک است که از تقطیر بین ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم گل محمدی به همراه ۸۰ لیتر آب به دست می‌آید. در نتیجه این فرایند، ۴۰ لیتر گلاب ممتاز به دست می‌آید. کیفیت این گلاب بسیار بالاست و غلظت خوبی نیز دارد، به همین دلیل می‌توان برای مصارف خانگی از آن استفاده کرد.

گلاب سبک

در تهیه گلاب سبک، از حدود ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم گل محمدی استفاده می‌شود. به دلیل کاهش مقدار گل محمدی، گلاب سبک قیمت کمتری نسبت به گلاب ممتاز دارد.

گلاب دو آتیشه

اگر بعد از یک بار انجام فرایند گلاب‌گیری، مجدداً به گلاب به دست آمده گل محمدی اضافه شود و فرایند تقطیر دوباره روی آن تکرار شود، گلاب دو آتیشه به دست می‌آید. غلظت گلاب دو آتیشه بسیار بالاست و طعم تلخی دارد. از این نوع گلاب در مصارف خانگی استفاده نمی‌شود، بلکه مصارف درمانی آن بسیار پررنگ است.

گلاب سه آتیشه

اگر فرایند گلاب‌گیری برای بار سوم انجام شود، گلاب سه آتیشه به دست می‌آید که معمولاً به مقدار بسیار کم تولید شده و برای مصارف خاص از آن استفاده می‌شود.

گلاب پس آب

در صورتی که بعد از فرایند گلاب‌گیری، روی تفاله‌های گل محمدی آب بریزیم و عمل تقطیر را مجدداً انجام دهیم، گلاب رقیقی به نام پس آب تولید می‌شود که کیفیت پایین و عطر کمی دارد.

خاستگاه

ایرانیان از نخستین کسانی هستند که از گذشته‌های دور به ویژگی‌های خوراکی و درمانی گل سرخ (محمدی) پی برده‌اند. طبق اسناد بین‌المللی، مبدأ تولید گلاب، ایران و مبدأ تولید اسانس گل سرخ (محمدی) و عصاره گلبرگ‌های تازه، یونان ذکر شده‌است.[7]

«گل سرخ یا رز یا محمدی، گیاهی است که بومی ایران است و خاستگاه و موطن اصلی آن ایران است که تا حدود ۳۵۰ سال پیش غیراز ایران جایی دیگر رویش نداشته‌است و در زمان سلسله صفویه و زمانی که دولت عثمانی همسایه ایران بوده‌است، این گل و کلیه دستگاه‌های گلابگیری از ایران به ترکیه و سپس به سوریه و بلغارستان برده شده‌است.»

گزارش ابن خلدون حاکی بر این است که در قرن ۸ و ۹ میلادی گلاب یکی از اقلام مهم تجاری ایران بوده‌است که از طریق جاده ابریشم به هند و چین صادر می‌شده‌است. ابن خلدون در کتاب العبره مرکز تولید گلاب را ولایت فارس ذکر کرده‌است و آورده‌است که در قرن هشتم و نهم بخشی از خراج فارس ۳۰ هزار قرابه گلاب بوده‌است که از فارس به دربار خلفای عباسی ارسال می‌شد؛ و اما معروف‌ترین گلابی نیز که در تاریخ به ان اشاره شده‌است گلاب جوری است که در بسیاری از کتب تاریخی از جمله العبره ابن خلدون سفرنامه ابن بطوطه و فارسنامه ناصری اشاره کرد و همگی محل تولید ان را ولایت اردشیر خوره در جنوب ایران ذکر کرده‌اند و جور همان معرب شده شهر گور مرکز اردشیر خوره و پایتخت ساسانیان و فیروزآباد امروزی در استان فارس است و امروزه هم در میمند فارس و در فاصله ۱۵ کیلومتری شهر تاریخی گور سالیانه بیش از ۱۲ هزارتن گلاب تولید می‌شود.

بنابر بر اساس اسناد تاریخی خاستگاه اصلی تولید گلاب در ایران استان فارس و شهر تاریخی گور و بخش میمند بوده‌است. اما امروزه شهرستان کاشان با بخش‌های قمصر و نیاسر بیشترین کارگاه‌های تولید گلاب را در خود جای داده‌است.[8]

براساس مدارک جدید، ایرانیان اولین قومی بودند که از گل سرخ، اسانس و گلاب را به روش تقطیر به دست آوردند و سپس این فن را به سایر نقاط دنیا انتقال دادند. ابن سینا دانشمند بزرگ ایرانی، تحقیقات وسیعی در مورد استخراج اسانس‌ها به روش تقطیر داشته‌است.[9]

سالانه در بخش‌های قمصر، نیاسر، برزک و جوشقان شهرستان کاشان مجموعاً ۱۵ هزار تن گلاب سنگین تولید می‌شود شایان ذکر است که تولیدکنندگان گلاب در استان فارس نیز در مهیمند سالیانه ۱۲ هزار تن، شیراز سالیانه حدود ۲۰۰۰ تن، منطقه لایزنگان شهرستان داراب سالیانه ۳ هزار تن و سایر مناطق استان فارس سالیانه حدود ۱۰۰۰ تن گلاب تولید می‌کنند.

ترکیبات

مواد اصلی تشکیل دهنده اسانس گل محمدی عبارتند از.[10] سیترنلول ۵۵ ۳۴٪، گرانتول ۴۰ ۳۰٪، استاروپنین ۲۶ ۲۲٪، و فنیل اتانول ۳ ۵/۱٪

موارد استفاده
مصرف دارویی

از گلاب برای رفع عوارض حادث از زکام، قطع خون‌ریزی از سینه، خشونت صدا، ضد سرفه، خفقان گرم، درد معده و روده، دل پیچه سرد و گرم، درد کبد و طحال، علاج نزله سرد، سردردهای گرم، درد چشم تقویت حواس، ایجاد نشاط، تقویت دل، رفع خماری، بی هوشی، خفقان استفاده می‌گردد.[11] به دلیل خاصیت ضدعفونی کنندگی، یکی از پاک‌کننده‌های قوی برای پوست‌های خشک و حساس است.[12]

مراسم

بوی گلاب تأثیر مستقیم بر آرامش روان دارد و هیجانات منفی و استرس را رفع می‌کند

آشپزی

منابع
  1. «Damask Rose - Centifolia Bio». centifoliabio.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۸.
  2. «Top 10 Most Expensive Essential Oils in the World». Luxatic (به انگلیسی). ۲۰۱۸-۰۱-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۰۸.
  3. «ایران؛ بزرگترین تولیدکننده گلاب جهان/ تولید ۲۶ هزار تن گل محمدی». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۵-۰۶-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۳۱.
  4. محمدباقر خدائی. «بررسي بازار فرآوردههاي حاصل از گل گلاب ايران در قاره آسيا». https://ijmapr.areeo.ac.ir. پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک)
  5. http://snn.ir/fa/news/239964/عطر-خوش-گلاب-در-بهاری-ترین-ماه-سال
  6. http://fdo.kaums.ac.ir/Default.aspx?PageID=188
  7. حسن کریم زاده – مهرداد میرحسینی. «کاشت، داشت و برداشت گل محمدی». سامانه آموزشی ترویجی جهاد کشاورزی خراسان رضوی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۹ آبان ۱۳۹۱.
  8. احمدی، کتایون (۱۳۸۶). [www.Agri-eng.org «نگاهی به وضعیت کشت و فرآوری گل محمدی در ایران و جهان»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی. شماره ۱۶. دریافت‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۱۲.
  9. «اثرات مفید گلاب در سلامتی بدن». تبیان. ۱۴ اردیبهشت ۱۳۸۵. دریافت‌شده در ۱۹ آبان ۱۳۹۱.
  10. «گل سرخ گل محمدی». سایت آفتاب. ۲۸ خرداد ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۱۹ آبان ۱۳۹۱.
  11. «گل محمدی». انجمن تحقیقات طب سنتی ایران. دریافت‌شده در ۱۹ آبان ۱۳۹۱.
  12. [www.magiran.com/npview.asp?ID=۱۹۵۲۵۲۵ «خواص مفید گلاب در سلامتی پوست»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). روزنامه آفتاب یزد. ۱ مهر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۹ آبان ۱۳۹۱.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.