خیار
خیار یا بادرنگ [1] گیاهی از خانوادهٔ کدو قلیایی، تیرهٔ کدوییان است. خیار ساقه ای بالارونده دارد که میوه‌ها از آن آویزان می‌شوند این ساقه نیز به عنوان گیاه خوراکی استفاده می‌شود. خیار به سه شکل یافت می‌شود، خیار مخصوص خیارشور، خیار بی دانه (گلخانه‌ای) و خیار بریدنی (یا خیار مجلسی). خیار در اصل بومی آسیای میانه است اما تقریباً در همهٔ قاره‌ها رشد می‌کند.
| خیار یا بادرنگ | |
|---|---|
 | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | رزیدها |
| راسته: | کدوسانان |
| تیره: | کدوییان |
| سرده: | خربزه (سرده) |
| گونه: | C. sativus |
| نام علمی | |
| Cucumis sativus | |
توصیف
| مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) | |
|---|---|
| انرژی | ۶۵ کیلوژول (۱۶ کیلوکالری) |
| کربوهیدرات‌ها | ۳٫۶۳ g |
| قندها | ۱٫۶۷ |
| فیبر | ۰٫۵ g |
| چربی | ۰٫۱۱ g |
| پروتئین | ۰٫۶۵ g |
| آب | ۹۵٫۲۳ g |
| ویتامین ب۱ (تیامین) | ۰٫۰۲۷ میلی‌گرم (۲٪) |
| ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) | ۰٫۰۳۳ میلی‌گرم (۲٪) |
| ویتامین ب۳ (نیاسین) | ۰٫۰۹۸ میلی‌گرم (۱٪) |
| پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) | ۰٫۲۵۹ میلی‌گرم (۵٪) |
| ویتامین ب۶ | ۰٫۰۴ میلی‌گرم (۳٪) |
| اسید فولیک (ویتامین ب۹) | ۷ میکروگرم (۲٪) |
| ویتامین C | ۲٫۸ میلی‌گرم (۵٪) |
| ویتامین K | ۱۶٫۴ میکروگرم (۱۶٪) |
| کلسیم | ۱۶ میلی‌گرم (۲٪) |
| آهن | ۰٫۲۸ میلی‌گرم (۲٪) |
| منیزیم | ۱۳ میلی‌گرم (۴٪) |
| منگنز | ۰٫۰۷۹ میلی‌گرم (۴٪) |
| فسفر | ۲۴ میلی‌گرم (۳٪) |
| پتاسیم | ۱۴۷ میلی‌گرم (۳٪) |
| سدیم | ۲ میلی‌گرم (۰٪) |
| روی | ۰٫۲ میلی‌گرم (۲٪) |
| Fluoride | ۱٫۳ µg |
| Link to USDA database entry درصدها نسبی‌اند | |
ساقه‌های گیاه خیار حالت رونده دارد و دور هر تکیه گاهی می‌پیچد. همچنین خیار می‌تواند به صورت هیدروپونیک بدون ریشه در زمین رشد کند و اگر تکیه گاه نداشته باشد در سطح زمین پیچ بخورد. خیار برگ‌های بزرگی دارد و می‌تواند روی دیگر میوه‌ها سایه بیاندازد. خیار معمولاً استوانه شکل است و می‌تواند تا ۶۰ سانتیمتر در طول و ۱۰ سانتیمتر در قطر رشد کند. از دیدگاه گیاه‌شناسی، خیار یک سَته است به عبارت دیگر میوه ای است که بخش بیرونی آن سخت است و در درون هیج تقسیم‌بندی ندارد. اما مانند گوجه فرنگی و کدو، در آماده‌سازی و خوراک با آن مانند تره‌بار برخورد می‌شود. برپایهٔ جدول بالا ۹۵ درصد خیار آب است.
ساقهٔ خیار که حالت رونده دارد و می‌تواند به دور هر تکیه گاهی بپیچد.
برگ‌های پهن خیار.
گلدهی و گرده افشانی
رقم‌های کمی از خیار بدون لقاح تخمک بوجود می‌آیند به این معنی که میوه‌ها بی دانه‌اند و برای ایجاد آنها گرده‌افشانی صورت نگرفته‌است. گرده افشانی برای این نوع خیار باعث کاهش کیفیت آن می‌شود. در آمریکا خیارها در گلخانه‌هایی تولید می‌شوند که زنبور نباشد در اروپا هم در فضای باز اما در مکان‌هایی پرورش داده می‌شوند که دسترسی زنبور به آن ممکن نباشد.
به هر حال رقم‌های کمی از خیار بی دانه‌اند بلکه بیشتر آنها دانه دارند و به گرده افشانی نیازمندند. سالانه هزاران زنبور عسل به باغ‌های خیار آورده می‌شوند تا گرده افشانی کنند البته دیگر گونه‌های زنبور مانند خرزنبوریان هم به گرده افشانی می‌پردازند. خیار گیاهی خودناسازگار است به عبارت دیگر برای گرده افشانی در آن حتماً باید یک گیاه دیگر وجود داشته باشد تا دانه‌ها تشکیل شوند.[2] البته رقم‌های خودسازگار هم وجود دارد اما آنها با لیمو هم خانواده‌اند. از نشانه‌های گرده افشانی ضعیف داشتن میوه‌هایی با ظاهری نامتعارف (گاهی دوقلو) است یا افتادن شکوفه‌های گیاه است.
معمولاً در خیار معمولی نخست شکوفه‌های نر سپس شکوفه‌های ماده پدید می‌آیند و البته شمار آنها تقریباً با هم برابر است. اگر بخش زایشی گیاه تازه باشد شکوفه‌ها همه ماده می‌شوند. اما در خیار گلخانه ای یا خیار درختی گلها کامل هستند. یعنی گلهای نر و ماده از هم جدا نیستند.[2]
| مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری genome ID | ۱۶۳۹ |
|---|---|
| پلوئیدی | diploid |
| Genome size | 323.99 Mb |
| Sequenced اندامک | mitochondrion |
| Organelle size | 244.82 Mb |
| Year of completion | ۲۰۱۱ |
مواد خوراکی
۱۰۰ گرم خیار با پوست خام، ۹۵ درصد آب دارد و می‌تواند ۶۷ کیلوژول انرژی تولید کند. مواد مغذی ضروری برای بدن در خیار چندان فراوان نیست غیر از ویتامین کا که ۱۶ درصد نیاز روزانه را تأمین می‌کند.
گوناگونی
حدود هزاران گونه خیار وجود دارد که البته همه آنها خوراکی نیستند.
تاریخچه
پژوهشگران معتقدند منشأ پیدایش گیاه خیار، کشور هند است که امروزه این کشور یکی از بزرگترین ذخایر ژنتیکی گیاه خیار را در اختیار دارد. بیش از سه هزار سال است که در منطقه غرب آسیا کشت خیار رایج بوده و به احتمال فراوان این سبزی توسط رومی‌ها به مردم کشورهای اروپایی معرفی شده‌است. طبق تحقیقات و مطالعات انجام شده در سطح جهان مشخص شده که منشأ خیار در کشور هند در کوهپایه‌های هیمالیا است و بیش از سه هزار سال در این منطقه کشت و پرورش می‌یابد. از هند به کشورهای یونان و روم باستان منتقل شده‌است و رومی‌های باستان علاقه زیادی به این سبزی داشته‌اند. سابقه کشت در فرانسه به قرن نهم میلادی و در انگلستان به قرن چهاردهم میلادی بازمی‌گردد، که توسط رومیان به این مناطق منتقل شده‌است. اسپانیایی‌ها هم را به مناطق حوزه قاره آفریقا انتقال داده‌اند. در کشور آمریکا نیز سابقه کشت به اواسط قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد. در کشور فرانسه تولید خیار به قرن نهم میلادی بازگشته و در انگلستان تکثیر آن در قرن ۱۴ پس از میلاد متداول شده‌است. تکثیر خیار در کشور آمریکا به اواخر قرن شانزدهم نسبت داده می‌شود.
با توجه به دست نوشته‌های پلینی، امپراتور روم «تیبریوس» در طول فصل تابستان و زمستان از خیار به عنوان یک میوه روی میز غذای خود استفاده می‌کرده‌است، به علت علاقه زیاد امپراتور روم به این سبزی، پرورش آن در تمامی فصول سال متداول و گلخانه مخصوصی بدین منظور تأسیس شده‌است. رومیان باستان از برگ‌های خیار برای درمان محل گزش عقرب، افزایش بینایی و برای دور کردن موش استفاده می‌کرده‌اند. در قرن شانزدهم میلادی کشاورزان آمریکایی با استفاده و تبادل اطلاعات با کشاورزان اسپانیایی، اقدام به تولید و تکثیر انواع گیاهان کشت شده در اروپا از جمله خیار کردند. در قرن ۱۷ میلادی علیه مصرف میوه‌ها و سبزیجات نپخته در کشور آمریکا جنبش‌هایی به راه افتاد و مردم معتقد بودند نباید از سبزیجات و میوه‌های نپخته مصرف کرد به همین علت از خیار برای تغذیه گاوها استفاده می‌شد که از همین زمان اصطلاح خیار گاوی در آمریکا متداول شد.[3]
تولید جهانی
امروزه بزرگترین تولیدکننده خیار در سطح جهان، کشور چین با بیش از ۶۰ درصد تولید جهانی خیار و خیار شور است و پس از آن کشورهای ترکیه، روسیه، ایران و آمریکا قرار دارند. تولید سالانه خیار در سراسر جهان حدود ۴۲ میلیارد کیلوگرم برآورد شده‌است.[3] سه گونه اصلی از خوراکی وجود دارد که شامل معمولی، ترشی و چنبر می‌شود.[4]
| مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) | |
|---|---|
| انرژی | ۶۵ کیلوژول (۱۶ کیلوکالری) |
| کربوهیدرات‌ها | ۳٫۶۳ g |
| قندها | ۱٫۶۷ |
| فیبر | ۰٫۵ g |
| چربی | ۰٫۱۱ g |
| پروتئین | ۰٫۶۵ g |
| آب | ۹۵٫۲۳ |
| ویتامین ب۱ (تیامین) | ۰٫۰۲۷ میلی‌گرم (۲٪) |
| ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) | ۰٫۰۳۳ میلی‌گرم (۲٪) |
| ویتامین ب۳ (نیاسین) | ۰٫۰۹۸ میلی‌گرم (۱٪) |
| پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) | ۰٫۲۵۹ میلی‌گرم (۵٪) |
| ویتامین ب۶ | ۰٫۰۴ میلی‌گرم (۳٪) |
| اسید فولیک (ویتامین ب۹) | ۷ میکروگرم (۲٪) |
| ویتامین C | ۲٫۸ میلی‌گرم (۵٪) |
| ویتامین K | ۱۶٫۴ میکروگرم (۱۶٪) |
| کلسیم | ۱۶ میلی‌گرم (۲٪) |
| آهن | ۰٫۲۸ میلی‌گرم (۲٪) |
| منیزیم | ۱۳ میلی‌گرم (۴٪) |
| منگنز | ۰٫۰۷۹ میلی‌گرم (۴٪) |
| فسفر | ۲۴ میلی‌گرم (۳٪) |
| پتاسیم | ۱۴۷ میلی‌گرم (۳٪) |
| سدیم | ۲ میلی‌گرم (۰٪) |
| روی | ۰٫۲ میلی‌گرم (۲٪) |
| فلورید | ۱٫۳ µg |
| Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا | |
نگارخانه
یک خیار اسکاندیناویایی برش خورده.
یک خیار زرد هندی.
خیار لیمویی
«دوساکای» یک نوع خیار گرد زردرنگ است که در بازار گونتور هند پیدا می‌شود.
خیار رنده شده.
گل خیار
خیار برش خورده برای تزئین.
خیار سنتی زمینی(بوته‌ای) شهریار
منابع
- رونق صنعت کشت گلخانه‌ای در ولایت فراه افغانستان
- Nonnecke, I.L. (1989). Vegetable Production. Springer. ISBN 978-0-442-26721-6.
- امیری خوریه، محمدمهدی. مقاله بررسی خیار. ضمیمه دانش، روزنامه اطلاعات.1392/10/14
- امیری خوریه، محمدمهدی. مقاله بررسی خیار. ضمیمه دانش، روزنامه اطلاعات.1392/10/14
پیوند به بیرون
- "Cucumis sativus". سیستم اطلاعاتی جامع تاکسونومیک. Retrieved January 30 ۲۰۰۶. Check date values in:
|accessdate=(help) - Plant profile at the Plants Database (http://plants.usda.gov/) - shows classification and distribution by US state.
History links and bibliographic references
- A very brief history of the cucumber in America
- Cucumber as health food
- Ancient history of the cucumber
- A brief article on cucumber history
- Several plants listed from a work by Pliny the Elder
- Source noting cucumbers in Ur in 3000 BC
- Asnapium: An Inventory of One of Charlemagne's Estates, c. ۸۰۰
- The Domesday Book
- The Bible
- Gilgamesh (the epic Sumerian poem)
- Sir Kenelm Digby's Closet
- Encyclopedia Brittanica
- The Complete Cucumber by Caroline Francis
- Cucumbers by Bob Adams Publishers
- Selected Themes and Icons from Medieval Spanish Literature: of Berards, Shoes, Cucumbers and Leprosy by John R. Burt
- Origin of Cultivated Plants by Alphonse de Candolle
- The Natural History of Pliny (Book XX primarily, with a reference to Tiberius eating them in Book XIX, Chapter ۲۳)
- Bioresource Technology, Volume 98, Issue 1, January 2007, Pages ۲۱۴–۲۱۷
Հայկական խոհանոց | |||||||||||||
| مواد لازم |
| ||||||||||||
| نانها | |||||||||||||
| سوپها | |||||||||||||
| پیش غذاها و سالادها |
| ||||||||||||
| غذاهای اصلی |
| ||||||||||||
| گوشت کبابی | |||||||||||||
| نوشیدنیها |
| ||||||||||||
| دسرها |
| ||||||||||||
| لوازم | |||||||||||||
| آشپزیهای مرتبط |
| ||||||||||||
| |||||||||||||
