انگور

انگور (نام علمی: vinifera) سرده‌ای از درختان خانواده انگورسانان Vitaceae است. در این خانواده حدود ۱۱ جنس و بیش از ۶۰۰ گونه وجود دارد. مهم‌ترین جنس این خانواده جنس انگور است.

برای دیگر کاربردها، انگور (ابهام‌زدایی) را ببینید.
انگور
آرایه‌شناسی
فرمانرو: گیاهان
دسته: گیاهان گلدار
رده: دولپه‌ای‌ها
راسته: انگوریان
تیره: انگوریان
سرده: Vitis

این گیاه حالت بوته‌ای و رونده دارد و دارای پیچک در مقابل بعضی از برگ‌ها است.

میوهٔ انگور به دو نوع دانه‌دار و بی‌دانه تقسیم می‌شود. هر یک از این دو جور در رنگهای مختلف سرخ و سیاه و زرد و تقریباً سبز دیده می‌شوند. این میوه در مناطقی که حداکثر دمای آن بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد و حداقل آن کمتر از ۱۵ درجه زیر صفر نباشد بهتر رشد می‌کند.

انگور، میوهٔ نرم‌پوست و شیرهداری است که از درخت انگور به عمل می‌آید. درخت انگور، مو (تلفظ:Mow) نامیده می‌شود. مو یکی از قدیمی‌ترین گیاهانی است که انسان کاشتن آن را آموخت. در کتاب‌های دینی کهن و در بسیاری از اسطوره‌ها و سروده‌های ملل نام انگور و موستان بسیار آمده‌است. انگور در تمام مناطق معتدل جهان می‌روید. بیش از ۲۰ هزار نوع انگور در سراسر جهان می‌روید اما همه آن‌ها از انگور وحشی خاور نزدیک و انگور وحشی آمریکای شمالی نتیجه شده‌اند. گاهی انگور را کشمش می‌کنند. انگور خشک کرده را کشمش می‌نامند. از انگور، مویز، کشمش، ژله، مربا، آب انگور، شراب و سرکه می‌سازند. از پوست و دانه آن هم محصولات مختلف تهیه می‌شود. محلی که مو یا درخت انگور بسیار در آن کاشته شود موستان یا تاکستان یا زرستان نامیده می‌شود. مو را باید هر چند گاه هرس کرد زیرا این کار سبب می‌شود که میوه بیشتری به بار آورد. در بیشتر موستان‌ها داربست‌های می‌سازند تا مو بتواند از آن‌ها بالا رود. بزرگترین دشمن مو بیماری مخصوص ریشه مو است.[1]

مهمترین کشورهای تولیدکننده انگور در اروپا فرانسه، ایتالیا و آلمان هستند. این کشورها مو را بیشتر برای تهیه شراب پرورش می‌دهند. بیشتر کشمش و شراب قاره آمریکا از تاکستان‌های ایالت کالیفرنیا در ایالات متحده آمریکا فراهم می‌آید.[1]

کشور ایران دهمین تولیدکننده انگور دنیاست که حدود ۳٫۳ درصد از کل تولید انگور دنیا را به خود اختصاص داده‌است. ملایر شهر جهانی انگور است انگور ملایر به عنوان پنجاه و سومین میراث مهم کشاورزی جهان به ثبت رسید است.[2][3] ایران در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ پس از کشورهایی مانند چین، ایتالیا، ایالات متحده، اسپانیا، فرانسه، ترکیه، شیلی، آرژانتین و هند، با سطح زیر کشت بیش از ۲۸۰۰ کیلومتر مربع و دارای تولید سالانه بیش از ۲۲۵۰۰۰۰ تن انگور است.

انگور ملایر به عنوان پنجاه و سومین میراث مهم کشاورزی جهان[4]
درخت انگور (تاک) ایستاده

روش کاشت و برداشت انگور

برای کاشت بوته مو ابتدا قلمه‌هایی از آن را در فصل بهار، قبل از جوانه زدن در جایی به‌عنوان مخزن می‌کارند و در بهار آینده که دارای ریشه شد از مخزن با احتیاط درمی‌آورند و آن را در گودال‌های آماده شده به ردیف می‌کارند. پس از کاشت آن را آب می‌دهند. بوته جدید با گرم شدن هوا باید هر ۵ روز یا هر هفته آب داده شود. این بوته بعد از چهار سال بار می‌آورد و در ده سالگی بار آن کامل خواهد شد. یک بوته کامل می‌تواند بیش از دویست کیلو انگور بدهد. بوته مو را بعد از چهار ساله شدن هرس می‌کنند، یعنی شاخه‌های فرعی و دراز یا شاخه‌های ضعیف آن را می‌برند تا هم فرصت رشد به شاخه‌های قوی‌تر داده باشند و هم مقدار بار آن را تحت کنترل درآورند و کیفیت بار آن را بالا ببرند. بوته مو را می‌توان روی زمین یا در حال تکیه بر چیزی بالاتر از خاک و زمین قرار داد. محل کشت موهایی که روی زمین قرار گرفته‌است را با بیل شخم می‌زنند تا علف‌های موجود که در فصل بهار می‌روید از بین برده شود. زیرا این علف‌ها می‌توانند به بوته مو و بار آن آسیب وارد کنند. به‌علاوه با شخم کردن زیر مو نفوذ آب برای رسیدن به ریشه راحت‌تر انجام می‌پذیرد نوع بی‌دانه و کشمشی انگور از نظر شیرینی بهترین نوع است. البته انواع دانه‌دار بخاطر درشتی آن‌ها از شکل بسیار زیبایی برخوردار هستند.

کاشت درخت مو به دو روش صورت می‌گیرد:

  1. روش اول که در ابتدی این موضوع نیز به آن اشاره شده‌است از طریق قلمه ای که به خزانه رفته و به مدت یک یا دو سال در خزانه نگهداری شده و پس از ریشه دار شدن قلمه در چاله‌های زمین اصلی که از قبل تهیه شده‌اند کاشت می‌شود.
  2. روش دوم کاشت قلمه بدون بردن به خزانه و ریشه دار شدن است. این روش در منطقه سردشت در غرب ایران کاملاً رایج و معمول است و بدین صورت است که در فصل پاییز یا فصل بهار (باید بارندگی در بهار وجود داشته باشد) قلمه‌ها را تهیه نموده و سپس در همان فصل و همان لحظه در چاله‌های که برای کاشت تهیه شده می‌کارند. قلمه مورد نظر دارای دوقسمت است :الف-ابتدای قلم باید قدیمی باشد که ممکن است به حدود پنج سانتی‌متر برسد، ب-بقیه قلمه باید مربوط به رشد درخت در سال جاری باشد و اندازه آن از نیم متر تا یک متر متغیر است.

انواع انگور

برخی از انواع انگور که در ایران کشت می‌شوند عبارتند از: کندری کرمانشاهی، حلقو، ویس قلی، شاهرودی (قرمز یا زمستانی)، یاقوتی قرمز، یاقوتی سفید، فخری، عسگری سفید/قرمز/سیاه، مهدی خانی، بی دانه، بی دانه قرمز، مهره، شانی،بابا لولوک، ریش بابا، کشمشی یا سلطانی، روچه قرمز، روچه سفید، سنگک، امیری، لعل، حاجی عباسی، چشم گاوی، قندهاری، غضنفری، مایه میش، غلامی، شست عروس چیرکینک بستک، صاحبی، نباتی، شاهانی، یزدانی، مراغه‌ای، خلیلی، گوهر، لعل حسینی، دم خروسی، رازقی شیرازی، پاکزاد، الوان، شصت عروسان، خیراندیش، نارا، مادر و بچه، مسکه، گزنه‌ای، ملائی، مثقالی، ورچه‌ای، ابی، الفی سیاه، لوغن، شاماما، سنگونک، علنی، رویال سبز، والنسیا، دیشویی، سرخ خلیلی.

بنابر کتاب رستم‌التواریخ، نام انواع انگور در ایران در زمان کریم‌خان زند عبارت‌اند از:[5] شاهانی، یاقوتی (این نمونه بومی منطقه سیستان و شهر زابل است که زمان برداشت آن در منطقه سیستان به اوایل خرداد ماه می‌رسد و در نوع خود در کل ایران منحصر به فرد است به صورتی که اولین انگوری است که به بازار عرضه می‌شود هر ساله)، خلیلی، عسکری، انگور کشمش، فخری، انگور شصت عروسان سیاه، الغی سیاه، مثقالی، رازقی، شیرازی، نباتی، مادربچه. از مراکز انگور عسکری زرقان و شهرستان ممسنی بخش دشمن زیاری در فارس است. غوره دشمن زیاری نیز بسیار معروف است.

درخت انگور (تاک)
نامخصوصیات
انگور رویال پاییزیاین انگور بدون دانه بوده و در طول فصل پاییز تولید می‌شود.
انگور قرمز تیرهاین نوع انگور برای تهیه شامپاین مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، اما از اندازه‌های کوچک که دارای طعم شیرین است به عنوان میوه استفاده می‌شود.
انگور سیاه مونوکاانگور سیاه مونوکا برای تهیه کشمش استفاده شده و نوعی انگور قرمز است. پوسته آن نازک است، اما به این معنی نیست که برای حمل و نقل مناسب نیست.
انگور برونکسانگور برونکس ترکیبی از بافتها و طعمهای مناسب از گونه‌های مختلف انگور است که دارای رنگ ترکیبی سبز، قرمز است.
انگور کاردینالانگورهای کاردینال بسیار «قرمز» و شیرین هستند. این انگورها از تلاقی بین فلیم قرمز و انگور ریبیر حاصل شده‌است
انگور کونکوردانگور کونکورد اغلب در آبمیوه و ژله استفاده می‌شود. به رنگ بنفش تیره و تقریباً سیاه بوده و لکه‌های رنگی روی آنها وجود دارد. انگور کونکورد به رنگ آبی تیره – سیاه، بزرگ و بسیار شیرین است.
انگور موسکاتانگور موسکات از رنگ سبز تا رنگ بنفش تیره است. این انگور اغلب به عنوان انگور شراب مورد توجه قرار می‌گیرد و طعم آن بسیار خوشمزه است.
انگور شعله سرخانگور شعله سرخ فاقد دانه بوده و در شیرینی آن تعادل خاصی وجود دارد.
انگور ریبیرانگور ریبیر بزرگ بوده و به رنگ آبی، سیاه با پوست تلخ است. این انگور شیرین بوده و بسیار وسوسه انگیز است.
انگور ریسلینگاین انگور براق بوده و برای تهیه شراب روشن یا درخشان استفاده می‌شود.
انگور بیدانه تامپسونانگور بیدانه تامپسون حدود نصف سطح زیر کشت انگور ایالات متحده را تشکیل می‌دهد و به عنوان «انگور سبز» شناخته می‌شود. آنها شکننده و شیرین هستند.

روش نگهداری در منزل

بهتر است انگور را دقیقاً پیش از مصرف بشوییم و آبکشی کنیم (زیرا اگر آن را بشوییم و داخل یخچال یا و… نگهداریم زودتر خراب می‌شود، دلیل آن پاک شدن گرد و غبار اصلی روی این محصول است). این کار باعث نگهداری طولانی‌تر این میوه می‌گردد.[6]

تولید انگور در ایران

از مهمترین شهرهایی که دارای بهترین و با کیفیت ترین باغات انگور در ایران هستند می توان به شهرهای تاکستان در استان قزوین و همچنین حسن آباد یاسوکند در استان کردستان اشاره کرد

تولید انگور در جهان
میزان تولید انگور در کشورهای مختلف
ده کشور برتر تولیدکننده انگور - سال ۲۰۱۸[7]
کشور میزان تولید (تن)
 چین۱۳٬۳۹۷٬۰۰۰
 ایتالیا۸٬۵۱۳٬۰۰۰
 ایالات متحده آمریکا۶٬۸۹۰٬۰۰۰
 اسپانیا۶٬۶۷۳٬۰۰۰
 فرانسه۶٬۱۹۸٬۰۰۰
 ترکیه۳٬۹۳۳٬۰۰۰
 هند۲٬۹۲۰٬۰۰۰
 آرژانتین۲٬۵۷۳٬۰۰۰
 شیلی۲٬۵۰۰٬۰۰۰
 ایران۲٬۰۳۲٬۰۰۰
 در کل دنیا ۷۹٬۰۰۰٬۰۰۰
No symbol = official figure, P = official figure, F = FAOSTAT ۲۰۰۷، * = Unofficial/Semi-official/mirror data, C = Calculated figure A = Aggregate (may include official, semi-official or estimates);

Source: Food And Agricultural Organization of United Nations: Economic And Social Department: The Statistical Division

ارزش غذایی
Grapes, red or green
ویتامین ب۱ (تیامین) ۰٫۰۶۹ میلی‌گرم (۵٪)
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) ۰٫۰۷ میلی‌گرم (۵٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین) ۰٫۱۸۸ میلی‌گرم (۱٪)
پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) ۰٫۰۵ میلی‌گرم (۱٪)
ویتامین ب۶ ۰٫۰۸۶ میلی‌گرم (۷٪)
اسید فولیک (ویتامین ب۹) ۲ میکروگرم (۱٪)
ویتامین C ۳٫۲ میلی‌گرم (۵٪)
ویتامین E ۰٫۱۹ میلی‌گرم (۱٪)
ویتامین K ۱۴٫۶ میکروگرم (۱۴٪)
کلسیم ۱۰ میلی‌گرم (۱٪)
آهن ۰٫۳۶ میلی‌گرم (۳٪)
منیزیم ۷ میلی‌گرم (۲٪)
منگنز ۰٫۰۷۱ میلی‌گرم (۴٪)
فسفر ۲۰ میلی‌گرم (۳٪)
پتاسیم ۱۹۱ میلی‌گرم (۴٪)
سدیم ۲ میلی‌گرم (۰٪)
روی ۰٫۰۷ میلی‌گرم (۱٪)
فلورید ۷٫۸ µg
Link to USDA Database entry
درصدها نسبی‌اند
منبع: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا

نگارخانه
  • مخلوطی از انگور سفید و قرمز.
  • سه رنگ مختلف از انگور
  • انگور سفید و سیاه

جستارهای وابسته

منابع
  1. موریس پارکر، برتا: فرهنگنامه پارکر، جلد اول. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین. ترجمه و تنظیم و نگارش زیر نظر رضا اقصی. چاپ اول ۱۳۴۶. (در مالکیت عمومی به خاطر قدمت). مدخل انگور.
  2. http://www.iribnews.ir/fa/news/2291065/ثبت-جهانی-انگور-ملایر-در-فائو
  3. http://www.irna.ir/fa/News/83118197
  4. http://www.irna.ir/fa/News/83118197
  5. محمد هاشم آصف (رستم‌الحکما)، رستم‌التواریخ، به اهتمام عزیزالله علی‌زاده، تهران: انتشارات فردوس، چاپ دوم، ۱۳۸۲، ص۲۹۲.
  6. «The Best Way to Store Grapes». مجله اینترنتی ریدرز دایجست. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۱.
  7. «FAOSTAT». www.fao.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۳.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ انگور موجود است.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به انگور در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.