کتان‌کش
کتان‌کًش (نام علمی: Camelina) گیاهی است از تیره گل داران. این گیاه بومی مناطق مدیترانه‌ای در اروپا و آسیا است. در ایران سه گونه کتان‌کش می‌روید به نام‌های کتان‌کش کرکی، کتان‌کش تنک، و کتان‌کش دانه‌ریز.
| کتان‌کش | |
|---|---|
 | |
| Camelina sativa | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاه |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | رزیدها |
| راسته: | کلم‌سانان |
| تیره: | شب‌بویان |
| سرده: | Camelina |
| گونه | |
| |
کاملینا ساتیوا
در میان گونه‌های مختلف این گیاه بیشترین تحقیقات بر روی تیره کاملینا ساتیوا صورت گرفته‌است که به صورت تاریخی به منظور تهیه روغن کشت می‌شده‌است. کتان‌کش می‌تواند در زمین‌هایی با حاصلخیزی کمتر رشد کند، به آبیاری و کوددهی کمتری نیاز دارد و دانه‌هایی تولید می‌کند که قابلیت تولید مقادیر زیادی روغن را دارند. همچنین می‌تواند در تناوب با گندم کشت شود و یک محصول تولیدکننده سوخت زیستی در نواحی نیمه‌خشک مانند کانزاس غربی و کلرادو باشد. کاملینا گیاهی یک ساله است و گل‌هایی به رنگ زرد می‌دهد. نقشه ژنی این گیاه برای اولین بار در سال ۲۰۱۳ توسط یک تیم تحقیقاتی کانادایی ارائه شد.
استفاده از روغن گیاه
محققان زیست‌شیمی در حال مطالعه گیاه کتان‌کش به عنوان یک گیاه روغنی غیرخوراکی هستند تا ببینند چگونه می‌توان از آن به عنوان یک سوخت زیستی یا حتی صنعتی و در کاربردهای مربوط به صنایع غذایی استفاده کرد. دانشگاه ایالتی کانزاس در رشته بیوشیمی به مرحله مهمی در ساخت یک سوخت زیستی بهتر دست پیدا کرده‌است که دانه‌های این گیاه لیپید بیشتری تولید می‌کند و خصوصیات دانه نیز بهبود یافته‌است. در این روند، کتان‌کش (Camelina sativa) اصلاح شده و تاکنون بیشترین مقدار روغن دانه را تولید کرده‌است. پژوهشگران با تغییر مسیر بیوشیمیایی دانه روغنی کتان‌کش به مقادیر بسیار بالایی از یک روغن دست پیدا کرده‌اند که وشک‌سانی کمتر و کیفیت بهتری در دمای پایین از خود نشان می‌دهد. هدف تولید دانه‌های روغنی با قابلیت تولید مقادیر زیاد روغن اصلاح شده‌است که می‌توانند به عنوان سوخت‌های زیستی اصلاح شده یا حتی در صنعت یا صنایع غذایی استفاده شوند. استفاده از منابع سوختی جایگزین، یک روش بدیهی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است اما حتی استفاده از این روغن برای سایر کاربردها از قبیل روانکارها یا مواد خام صنایع شیمیایی به کاهش وابستگی ما به سوخت‌های فسیلی کمک می‌کند.
توالی یابی ژنوم
ژنوم کتان‌کش به تازگی توالی‌یابی شده‌است که این امر به پژوهشگران کمک کرده‌است که این اطلاعات را در اصلاح خواص روغن کتان‌کش و تولید روغنی با ویسکوزیته کمتر و برای تولید نوعی سوخت زیستی به کار ببرند. پژوهشگران با تغییر مسیر زیست‌شیمیایی دانه روغنی کاملینا، قادر بودند که مقدار زیادی از این روغن اصلاح شده که استیل- TAG نامیده می‌شوند را تولید کنند. در بهترین لاین‌های کاملینا، تقریباً ۸۵ درصد روغن آن حاوی استیل - TAG اصلاح شده بود. پژوهشگران معتقدند که کتان‌کش تولیدکننده استیل –TAGها یک منبع تجزیه‌پذیر با قابلیت مصارف صنعتی از قبیل پلاستیک‌ها، روانکارهای زیست‌تجزیه‌پذیر و امولسیون‌کننده‌های غذایی است.[1]
کشت در ایران
یک تیم تحقیقاتی در کرمانشاه به سرپرستی پروفسور دانیال کهریزی پس از تحقیق و به‌کارگیری روش‌های زیست‌فناوری موفق به ارائه یک گیاه دانه روغنی غنی از امگا ۳ به نام کاملینا شدند که برای شرایط دیم در تمام اقلیم‌های کشور اصلاح شده‌است. سهیل اولین رقم معرفی و ثبت شده کاملینا توسط پروفسور دانیال کهریزی میباشد. کاهش چربی و کلسترول و بیماری‌های قلبی به دلیل دارا بودن امگا ۳ فراوان (بیش از ۳۰ درصد)، خواص ضد سرطانی، استفاده در صنعت تغذیه طیور و ماهی به جهت کیفیت بالای کنجاله و داشتن سطوح بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها (به‌ویژه ویتامین E) از دیگر مزایای کاملینا است.
این گیاه در اکثر استان‌های کشور در شرایط دیم کشت شده و عملکرد رضایت‌بخشی داشته‌است.
روغن کاملینا علاوه بر مصارف غذایی در صنایع آرایشی، بهداشتی و صنعتی استفاده می‌شود. مهم‌ترین مزیت گیاه دارویی- روغنی کاملینا تحمل زیاد به خشکی است. کاملینا گزینه‌ای مناسب برای تناوب با غلات دانه‌ریز است و هم‌اکنون این تناوب بسیار ضعیف است. این گیاه علاوه بر تحمل به خشکی و سرما، مقاومت زیادی نسبت به آفات و امراض رایج در دانه‌های روغنی دارد. عملکرد رقم سهیل در کشت دیم به یک تن در هکتار می‌رسد.[2]
جستارهای وابسته
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Camelina». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.
<refhttps://www.iribnews.ir/files/fa/news/1399/11/29/6058884_207.pdf></ref>
| ردیف | نام استان | سطح زیر کشت(هکتار) | سطح کشت دیم | جمع سطح کشت | ملاحظات |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | خراسان شمالی | ۵۲ | ۲۲ | ۸۵ | |
| ۲ | فارس | ۰ | ۸۲ | ۸۲ | |
| ۳ | قم | ۴۱ | ۱ | ۴۲ | |
| ۴ | خراسان رضوی | مثال | مثال | مثال | - |
| ۵ | کرمانشاه | ۱ | ۱۴ | ۲۲ | |
| ۶ | گلستان | ۱ | ۶٫۷ | ۸ | |
| ۷ | همدان | ۰ | ۷ | ۷ | |
| ۸ | لرستان | ۱ | ۵ | ۶ | |
| ۹ | ایلام | ۰ | ۵ | ۵ | |
| ۱۰ | آذربایجان شرقی | ۳ | ۲ | ۵ | |
| ۱۱ | مازندران | ۰ | ۴ | ۴ | |
| ۱۲ | خراسان جنوبی | ۳٫۵ | ۰ | ۴ | |
| ۱۳ | مرکزی | ۰ | ۲ | ۲ | |
| ۱۴ | یزد | ۲ | ۰ | ۲ | |
| ۱۵ | بوشهر | ۱ | ۰ | ۱ | |
| ۱۶ | سیستان و بلوچستان | ۰ | ۱ | ۱ | |
| ۱۷ | اردبیل | ۰ | ۱ | ۱ | |
| ۱۸ | خوزستان | ۱ | ۰ | ۱ | |
| جمع | ۱۸۶ | ۱۸۴ | ۳۱۹ | ||
| زیست‌سوخت‌ها |
|  |
|---|---|---|
| رده:محصول انرژی | ||
| محصولات انرژی غیر غذایی |
| |
| فن‌آوری |
| |
| مفاهیم |
| |
ب