یهودیان آذربایجان

یهودیان آذربایجان به یهودیان ساکن در آذربایجان ایران اطلاق می‌شود.

قسمتی از چشم‌انداز یهودیت
قوم یهود و یهودیت
مذهب
  • اصول دین
  • میتصوا
    • ۶۱۳
  • نماز
  • Tzedakah
  • سرزمین اسرائیل
متون یهود
  • تارگوم
  • Mishneh Torah
  • توریم
قبیله‌ها
گروه‌های مرتبط
  • لِمبا
جمعیت
سرزمین اسرائیل
  • اسرائیل یهود
  • فلسطینیان یهودی
اروپا
  • فرانسه
  • پرتغال
  • اسپانیا
  • ایتالیا
  • موناکو
آسیا
آفریقا
آمریکای شمالی
آمریکای لاتین و کارائیب
اقیانوسیه
  • یهودیت برپایه کشور
  • فهرست یهودیان
  • Historical population comparisons
فرقه‌ها
  • Renewal
  • Traditional
فرهنگ
  • Hiloni
  • Shidduch
  • Zeved habat
  • تغییر دین به یهودیت
زبان‌ها
تاریخچه
  • Timeline
  • رهبران
  • جنگ‌های یهود و روم
  • Christianity and Judaism
  • Hinduism and Judaism
  • آوارگی
  • Middle Ages
  • Baal teshuva
  • Persecution
سیاست‌ها
  • سیاست‌های اسرائیل
  • World Agudath Israel
  • Bundism
  • فمینیسم
  • Jewish left / right
  • رده
  • درگاه اسرائیل
ویکی‌پروژه

شهرها و مناطق سکونت

اردبیل

در اردبیل سابقه ای از فعالیت یهودیان در دسترس نیست، در این شهر از عبارد جهود و جوود برای خطاب این قوم استفاده می شده است.

ارومیه

ارومیه از گذشته‌های دور دارای شماری از یهودیان بوده‌است.[1] در سال ۱۲۸۹ قمری جمعیت آنان در ارومیه ۱٬۲۰۰ نفر،[2]ژاک دو مورگان نیز در سفری که به ایران داشت یهودیان ارومیه را پرشمار ذکر کرده و آورده‌است که به جز بازرگانی به هیچ کار دیگری نمی‌پردازند.[3] در سرشماری سال ۱۹۰۳–۱۹۰۴ میلادی جمعیت یهودیان ارومیه ۲٬۲۰۰ نفر بود[4] در جنگ جهانی اول یهودیان ارومیه در جنگ و درگیری میان آشوریان، ارامنه، ترک‌ها و روس‌ها گیر افتادند و در آتش این جنگ سوختند. آنان داستان‌های بسیاری از قتل و تجاوز بدست سربازان این ارتش‌ها به خاطر دارند.[5] تا پیش از تشکیل دولت یهود در سال ۱۹۴۸ ،۷۰۰ خانوادهٔ یهودی ساکن ارومیه بودند.[6] که با تشکیل کشور اسرائیل بیشتر آنان به آن کشور مهاجرت کردند.[7] به طوری‌که در سال ۲۰۰۶ تنها دو نفر یهودی در ارومیه باقی‌مانده بودند.[8] آنان کنیسه با قدمتی بالغ بر ۲۶۰ سال در این شهر دارند و گورستانی مخصوص به خود در تپهٔ یهودیان یا جهودلرداغی.[9] یهودیان ارومیه به زبان آرامی و گویش لشان ددان صحبت می‌کردند.[10]

بوکان
نوشتار(های) وابسته: یهودیان بوکان

از تاریخ آغاز سکونت یهودیان در شهر بوکان، اطلاعات دقیقی موجود نیست. اما دیوید یروشالمی در کتاب یهودیان ایران در قرن نوزدهم، جمعیت یهودی‌های ساکن بوکان را در سال ۱۹۰۱ میلادی مصادف با ۱۲۸۰ خورشیدی ۴۰۰ نفر (۶۰ خانه) ذکر نموده‌است.[11] براساس گزارش‌های سازمان اسناد ملی ایران در سال ۱۳۲۶ تعداد ۸۰ خانوادهٔ یهودی در میان مسلمانان بوکان با آرامش و صمیمیت زندگی می‌کردند اما محله، کنیسه، قصابی، حمام و مغازه‌های آن‌ها جدا از مسلمانان بود. فرزندان آن‌ها در کنار فرزندان مسلمانان در یک مدرسه و کتابخانه مشغول به تحصیل بودند. یهودی‌ها بخشی از اقلیت مذهبی این شهر را تشکیل می‌دادند و پیشهٔ بیشتر آن‌ها تجارت، پارچه‌فروشی و طلافروشی و پزشکی بود و در تاریک بازار اکثر مغازه‌های این بازار را در اختیار داشتند.[12] در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۲۸ تا ۱۳۲۹ پس از تشکیل اسرائیل در فلسطین تعداد زیادی از یهودیان شهر مانند دیگر هم‌کیشان خویش در سایر نقاط ایران، همهٔ ساختمان‌ها و اموال و اثاثیه خود را با قیمتی ارزان به مسلمانان فروختند و از بوکان به تهران و سپس به اسرائیل مهاجرت کردند.[13]
یهودیان این شهر در میان خود به زبان عبری صحبت می‌کردند و به زبان‌های کردی، فارسی و ترکی نیز آشنایی کامل داشتند. روزهای شنبه را تعطیل کرده و برای انجام مراسم مذهبی به کنیسه می‌رفتند. آن‌ها عمدتاً در محلهٔ یهودیان که در حال حاضر، کوچه‌های اطراف خیابان استاد هیمن و خیابان شهید نجاری را دربر می‌گیرد سکونت داشتند. کنیسهٔ یهودیان در خیابان استاد هیمن در مجاورت منزل ابوبکر قاسمی واقع است. به‌دلیل وجود شمار زیادی از یهودیان در گذشته، نام بوکان در فهرست اتحاد جهانی آلیانس به ثبت رسیده‌است.[14] قوم یهود ایران بیشتر در تهران، اصفهان زندگی می‌کردند.[15][16]

تبریز

پیش‌تر جمعیت کوچکی از یهودیان در شهر تبریز ساکن بودند.[17] بعد از آنکه هالاکوخان در سال ۱۲۸۵ میلادی سلسلهٔ خود را تأسیس کرد بسیاری از یهودیان به این شهر مهاجرت کردند.[18] در دورهٔ حوالی دورهٔ آق‌قویونلوها، بنابه گزارش تاجران ونیزی، یهودیان در تبریز سکونت دائم نداشتند و تنها برای تجارت به شهر می‌آمدند.[19] به دلیل تبعیضات و تعدیات فراوان جمعیت یهودیان تبریز در دوران صفوی پراکنده شدند.[20] هر چند در قرن ۱۹ به حضور پررنگ ایشان در عرصهٔ فرش اشاره شده‌است.[21] امروزه همهٔ آن‌ها به تهران مهاجرت کرده‌اند.[22] در حال حاضر قبرستانی کشف شده که سنگ قبرهایی با نشان ستارهٔ داود در آن‌ها دیده می‌شود که در منطقهٔ دامنهٔ سهند و روستای عنصرود شهرستان اسکو می‌باشد و این نشانگر حضور یهودیانی که به تجارت فرش مشغول بوده‌اند می‌باشد. آن‌ها در بافندگی چیره‌دست بوده و همچنین گره‌هایی معروفی به نام گرهٔ جهودی در بافت فرش داشتند و محصولاتشان پرطرفدار بوده‌است.

تکاب

در گذشته نه چندان دور، جمعیتی از یهودی‌ها[23] هم در شهر سکونت داشتند که همگی در دههٔ چهل، به شهرهای دیگر و اسرائیل مهاجرت کردند

سلماس

تسرتلی در دائرةالمعارف بزرگ شوروی از معدودی آشوری‌های سلماس سخن می‌گوید که یهودی بوده‌اند.[24]

نقده

در سال ۱۸۸۱ نقده ۶۰ خانوار یهودی داشت که حدوداً ۳۶۰ نفر می‌شدن. تا سال ۱۹۰۱ جمعیت آنان به ۸۰۰ تن افزایش پیدا کرد که بعدها همه آنان به اسرائیل مهاجرت کردند.[25]

میاندوآب

در زمان قدیم این شهر یهودیان زیادی داشته ولی به دلیل مهاجرت بسیار تعداد آنان کاهش یافته و هم در یک محله جمع شدند. در حال حاضر اقلیت بسیار اندکی از یهودیان در میاندوآب هستند. آنان کنیسه ندارند و مراسم مذهبی را در خانهٔ خود انجام می‌دهند.[26]

جستارهای وابسته

منابع
  1. JUDEO-PERSIAN COMMUNITIES iv. MEDIEVAL TO LATE 18TH CENTURY:ایرانیکا
  2. بررسی وضعیت و مسائل آموزشی اقلیت‌های دینی در دوره مظفرالدین شاه(1314-1324 ق)/ جمیل اخجسته، مظهر ادوای
  3. مشکور، نظری به تاریخ آذربایجان، ۱۸۱.
  4. JUDEO-PERSIAN COMMUNITIES v. QAJAR PERIOD (1):ایرانیکا
  5. American Jewish History, Volume 3, Part 1edited by Jeffrey S. Gurock
  6. «یهودیان ایران-حسین یزدان پناه» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۰ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۱۴.
  7. ISRAEL ii. JEWISH PERSIAN COMMUNITY:ایرانیکا
  8. «یهودیان ایران-حسین یزدان پناه» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۰ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۱۴.
  9. بازسازی کنیسای شهرستان ارومیه و دیوارکشی گورستان کلیمیان ارومیه
  10. UNESCO Interactive Atlas of the World’s Languages in Danger
  11. دیوید یروشالمی. «یهودیان ایران در قرن نوزدهم». آمازون. دریافت‌شده در ۲۷ آذر ۱۳۹۴ (انگلیسی). تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  12. رحمان محمدیان، بوکان در سدهٔ بیستم جلد دوم، از ۳۷ تا ۴۸ (کردی).
  13. رحمان محمدیان، بوکان در قرن بیستم، ۲۷۳ و ۲۷۴.
  14. Daniel Tzadik (2005), Religious Desputation of Imami Shiis Against Judaism in the Late E ighteen and Nineteenth Centuries, Studia Iranica |نشانی=http://www.ical.ir/index.php?option=com_k2&view=item&id=11736:بررسی-وضعیت-و-مسائل-آموزشی-اقلیت‌های-دینی-در-دوره-مظفرالدین-شاه1314-1324-ق/-جمیل-اخجسته،-مظهر-ادوای&Itemid=9 |عنوان=بررسی وضعیت و مسائل آموزشی اقلیت‌های دینی در دوره مظفرالدین شاه| ناشر =مجلس شورای اسلامی|تاریخ =۱۵ بهمن ١٣٩١ |تاریخ بازبینی=۱۱ بهمن ۱۳۹۲}}
  15. محمد رئوف توکلی، جغرافیا و تاریخ بانه- کردستان، ۲۷۴.
  16. ساوینا، نام اقوام در جغرافیای ایران، ۱۷۴.
  17. North, S.J.R. , Guide to Biblical Iran, Rome 1956, p.  50
  18. "Jews in Azerbaijan". Encyclopaedia Judaica. 1971. Archived from the original on 15 February 2014. Retrieved 7 November 2014.
  19. پاکتچی، احمد. «تبریز». دانشنامه بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴.
  20. اقتصاد یهودیان ایران
  21. نقش یهودیان در هنر و اقتصاد فرش ایران
  22. North, S.J.R. , Guide to Biblical Iran, Rome 1956, p.  50
  23. در منطقهٔ موسایی
  24. آسوریان-دانشنامهٔ بزرگ اسلامی
  25. «The Jews of Iran in the Nineteenth Century». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۱۴.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.