هاسکالا

هاسکالا یا هسخلاه (به عبری: השכלה) در لغت به معنی بخردی و دانشوری است، و به‌ویژه به نوزایش فرهنگی یهودیان اشکنازی در مرکز و شرق اروپا گفته می‌شود؛ که در سده‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی و در اثر روشن‌گری در اروپا پدید آمد. سردمدار این جریان نمایشنامه‌نویس، روزنامه‌نگار و دیپلمات‌زاده آمریکایی، مردخای مانوئل نوح بود، که برای میهنی در گراند آیلند نیویورک برای یهودیان می‌کوشید.

قسمتی از چشم‌انداز یهودیت
قوم یهود و یهودیت
ریشه‌شناسی یهودی کیست؟ وحدت‌گرایی یهود هویت یهودی
مذهب خدا در یهودیت نام‌های خدا اصول دین میتصوا ۶۱۳ هلاخا شبات روزهای مقدس نماز Tzedakah سرزمین اسرائیل ختنه‌سوران بر میتصوا و بت میتصوا ازدواج سوگواری فلسفه یهودی اخلاق کابالا Customs کنیسه حاخام
متون یهود تنخ تورات نوییم کتوویم تارگوم تلمود میشنا گمارا ادبیات ربی میدراش توسفتا Mishneh Torah توریم شولحان عاروخ زوهر
قبیله‌ها اشکنازی سفاردی‌ها مغربی ایتالکیم Romaniotes مزراحی Cochin Indian فلاشا گروه‌های مرتبط لِمبا کارائیتی‌های کریمه کریمچاق‌ها سامری‌ها Crypto-Jews یهود عربستان Subbotniks
جمعیت سرزمین اسرائیل اسرائیل یهود فلسطینیان یهودی اروپا روسیه جمهوری چک لهستان استونی لیتوانی آلمان هلند اتریش کرواسی مجارستان رومانی بریتانیا ایرلند فرانسه پرتغال اسپانیا ایتالیا موناکو یونان بلغارستان صربستان آسیا یمن عراق ایران ترکیه سوریه لبنان کویت عمان گرجستان ارمنستان اوستیای جنوبی افغانستان ازبکستان جمهوری آذربایجان هند چین ویتنام ژاپن فیلیپین آفریقا مراکش الجزایر تونس لیبی مصر اتیوپی آفریقای جنوبی آمریکای شمالی ایالات متحده کانادا آمریکای لاتین و کارائیب آرژانتین بولیوی برزیل شیلی کوبا جمهوری دومینیکن السالوادور گویان هائیتی جامائیکا مکزیک پورتو ریکو سورینام اروگوئه ونزوئلا اقیانوسیه استرالیا فیجی گوآم نیوزیلند پالائو یهودیت برپایه کشور فهرست یهودیان Historical population comparisons
فرقه‌ها Alternative یهودیت اصلاحگرا یهودیت محافظه‌کار Humanistic Haymanot قرائیم لیبرال یهودیت ارتودوکس اصلاحگرا تجدیدگرا اصلاحات Renewal Traditional
فرهنگ مینیان ازدواج نیدا Pidyon haben موسیقی آشپزی یهودی Hiloni Shidduch Zeved habat تغییر دین به یهودیت
زبان‌ها عبری انجیلی ییدیش جوهوری یهودی-ایرانی لادینو یهودی-گرجی یهودی-آرامی زبان یهودی-عربی
تاریخچه Timeline رهبران تاریخ قوم اسرائیل پادشاهی یهودا پرستش‌گاه اورشلیم اسیران یهودی در بابل یهود مدیناتا اورشلیم in Judaism timeline حشمونیان سنهدرین Schisms فریسیان جنگ‌های یهود و روم Christianity and Judaism Hinduism and Judaism اسلام و یهودیت آوارگی Middle Ages عصر طلایی Sabbateans حسیدی هاسکالا Emancipation هولوکاست علیا آتئیسم اسرائیل تاریخ اسرائیل ستیز عرب‌ها و اسرائیل سرزمین اسرائیل Baal teshuva Persecution یهودستیزی تاریخ‌چه
سیاست‌ها سیاست‌های اسرائیل صهیونیسم صهیونیسم کارگری Revisionist Religious Green General World Agudath Israel Bundism فمینیسم Jewish left / right
رده درگاه اسرائیل ویکی‌پروژه

جستارهای وابسته

• زبان ییدیش
• موسی مندلسون
• سکولاریسم یهودی

منابع

• Resources> Modern Period> Central and Western Europe (17th\18th Cent.)> Enlightenment (Haskala) The Jewish History Resource Center – Project of the Dinur Center for Research in Jewish History, The دانشگاه عبری اورشلیم
• Rashi by Maurice Liber Discusses Rashi's influence on Moses Mendelssohn and the Haskalah.
• Jewish Virtual Library on Haskalah
• Dauber, Jeremy (2004). Antonio's Devils: Writers of the Jewish Enlightenment and the Birth of Modern Hebrew and Yiddish Literature. Stanford: Stanford University Press.
• Litvak, Olga (2012). Haskalah. The Romantic Movement in Judaism. New Brunswick, New Jersey, London: Rutgers University Press.
• Rasplus, Valéry "Les judaïsmes à l'épreuve des Lumières. Les stratégies critiques de la Haskalah", in: ContreTemps, n° 17, septembre 2006 (فرانسوی)
• Ruderman, David B. (2000). Jewish Enlightenment in an English Key: Anglo-Jewry's Construction of Modern Jewish Thought. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Schumacher-Brunhes, Marie (2012). Enlightenment Jewish Style: The Haskalah Movement in Europe. Mainz: Leibniz Institute of European History (IEG). External link in |title= (help)
• Wodzinski, Marcin (2009). Haskalah and Hasidism in the Kingdom of Poland: a History of Conflict. Oxford: Littman Library of Jewish Civilization. ISBN 1-904113-08-7. (translated from Oświecenie żydowskie w Królestwie Polskim wobec chasydyzmu)